Ιστορίες τον καιρό της Χούντας των Συνταγματαρχών

Μάριο Μοντιάνο: Μια «φωνή» στα χρόνια της χούντας

Η επικοινωνία με τον ανταποκριτή των «Times», οι «καλά ενημερωμένες πηγές», το Κογκρέσο, οι συνταγματάρχες και ο Σπύρος Μαρκεζίνης

του Στάθη Ευσταθιάδη 

Στις 27 Νοεμβρίου κηδεύτηκε στο εβραϊκό τμήμα του Γ' Νεκροταφείου ο επί 38 χρόνια ανταποκριτής των «Times» του Λονδίνου στην Αθήνα και συνεργάτης της ελληνικής υπηρεσίας του BBC την κρίσιμη περίοδο της μεταπολίτευσης Μάριο Μοντιάνο, ο οποίος απεβίωσε το Σάββατο 24 Νοεμβρίου σε ηλικία 86 ετών. Μετέδωσε πολυάριθμες ανταποκρίσεις μεταξύ των οποίων για την κατάρρευση της δικτατορίας, την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας, το Κυπριακό και τις ελληνοτουρκικές κρίσεις.

Θέλω να προσθέσω λίγες γραμμές στα όσα γράφηκαν και ειπώθηκαν για τον καλό φίλο και ακάματο συνάδελφο Μάριο Μοντιάνο.

Η ανώνυμη κλήση

Ηταν καλοκαίρι του 1971, εγώ στη Νέα Υόρκη, εκείνος «κάπου στην Ευρώπη». Χτυπά το τηλέφωνο και μια φωνή ρωτά στα αγγλικά - με σαφή αγγλική, όχι αμερικανική προφορά - αν γνωρίζω τον Νίκο Αλεξίου, συνάδελφο στο «Βήμα», και με τι συγκεκριμένο θέμα ασχολείτο. Μου πέρασε από το μυαλό ότι η χούντα είχε συλλάβει τον Νίκο αλλά η «φωνή», σαν να κατάλαβε την αντίδρασή μου, έσπευσε να με βεβαιώσει πάντα στα αγγλικά ότι «ο φίλος Νίκος σάς χαιρετά και είναι καλά».

Απάντησα στο ερώτημά του και όπως κατάλαβα αυτό ήταν ένα είδος ελέγχου της ταυτότητάς μου. Αμέσως η «φωνή», πάντοτε ανώνυμα, με ρώτησε αν θα ήθελα να απαντώ σε ερωτήσεις του «αν και όταν (εκείνος) με καλούσε» προσθέτοντας ότι εκείνος «συνήθως θα είναι εκτός Ελλάδος». Δεν είχα αντίρρηση.

Πρέπει να πέρασαν μήνες χωρίς άλλη επικοινωνία όταν μια νύχτα, περασμένα μεσάνυχτα - αλλά πρωί στην Ελλάδα και στην υπόλοιπη Ευρώπη - χτυπά το τηλέφωνο και στο άλλο άκρο ήταν η «φωνή». Με πλήρη άνεση μόλις απάντησα άρχισε να μου μιλά ελληνικά με προφορά, φυσικά. Γυρνώντας στα αγγλικά με πληροφόρησε ότι βρισκόταν «κάπου εκτός Ελλάδος» και μου «αποκάλυψε» ποιος ήταν. «Αν θυμάσαι, ήμασταν μαζί με τον Γιώργο (Δρόσο) και τη Δήμητρα (τη σύζυγο του συναδέλφου Δρόσου) στου Απότσου το μεσημέρι της παραμονής του πραξικοπήματος». Θυμήθηκα: Ηταν ο Μάριο Μοντιάνο.

Αμερικανικές αντιδράσεις

Εκτοτε επικοινωνήσαμε πολλές φορές. Εκείνος καλούσε και συνήθως άρχιζε να μιλά ελληνικά αλλά γρήγορα το γυρνούσε στα αγγλικά. Μου έδινε δυο-τρεις πληροφορίες - ήταν ο Μάριος που με πληροφόρησε για τα «μαχαίρια» στις σχέσεις συνταγματαρχών με Μακάριο -, μου έλεγε κάποιο ανέκδοτο για τον Παττακό, αλλά εκείνο που τον ενδιέφερε ήταν «πώς βλέπουν στο Κογκρέσο τα ελληνικά πράγματα». Ούτε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ούτε ο Λευκός Οίκος τον ενδιέφεραν. Δύο φορές μου ανήγγειλε με πολύ χιούμορ ότι κάποιες πληροφορίες ή σχόλια που του έδωσα για τις αμερικανικές αντιδράσεις στα μέτρα της χούντας περιελήφθησαν σε άρθρο του - στους «Times» του Λονδίνου, πιστεύω - ότι προέρχονταν από «καλά ενημερωμένες πηγές».

Δεν τον ρώτησα ποτέ, ούτε όταν βλεπόμασταν στην Αθήνα μετά την πτώση της χούντας, σε ποιον έδινε τις «πληροφορίες» που του έδινα γιατί, οπωσδήποτε, δεν μπορούσε να ήταν μόνο για τις ανταποκρίσεις στην εφημερίδα του, στο Λονδίνο. Μένω με την εντύπωση ότι ένας τουλάχιστον αποδέκτης ήταν ο Σπύρος Μαρκεζίνης, με τον οποίο είχε πάντοτε καλές σχέσεις. 

Και το γράφω αυτό γιατί ο Μοντιάνο κατά κάποιον τρόπο με προειδοποίησε για την ανατροπή του Μαρκεζίνη από τον Ιωαννίδη ένα 24ωρο νωρίτερα. Θυμάμαι καλά ότι με ρώτησε αρκετά πιεστικά «πώς τον έβλεπαν» οι Αμερικανοί. Οταν του απάντησα ότι εκείνες τις ημέρες «η Ουάσιγκτον έχει άλλα προβλήματα», τον άκουσα να ψιθυρίζει «let's see» («ας δούμε»).

Κοινή εκτίμηση

Ενα δεύτερο περιστατικό ήταν όταν, ευθύς μόλις σχηματίστηκε η κυβέρνηση Καραμανλή, με ρώτησε αν οι Αμερικανοί θα ήθελαν και τον Σπύρο Μαρκεζίνη στην πανεθνική κυβέρνηση. Του έδωσα αμέσως αρνητική απάντηση επειδή και άλλοι από την Αθήνα μου είχαν κάνει την ίδια ερώτηση. Αυτή τη φορά ο Μάριος ήταν πιο ανοικτός. Είχε και εκείνος την ίδια γνώμη, μου είπε.

 από "ΤΟ ΒΗΜΑ"