Το παράδειγμα των Μπλούμπεργκ και Παπαληγούρα

Η πολιτική δεν πρέπει να είναι όχημα πλουτισμού. Οι ανά την Ελλάδα και τον κόσμο ευπατρίδες πρέπει να επιστρέψουν σε αυτήν για το καλό της κοινωνίας.

ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΤΕ ΝΑ ΦΑΝΤΑΣΤΕΙΤΕ κάποιον έλληνα πολιτικό που θα δαπανούσε σήμερα 111.100 ευρώ ημερησίως από την προσωπική περιουσία του για να ασκεί τα δημόσια καθήκοντα του και να εξυπηρετεί κοινωφελείς σκοπούς; Ξέρετε κάποιον έλληνα πολιτικό που θα ξόδευε έστω 300 ευρώ ή θα παραχωρούσε το σύνολο ή μέρος της αποζημίωσης του στα δημόσια ταμεία; Οι ευπατρίδες απουσιάζουν σήμερα από την πολιτική σκηνή της Ελλάδας, ωστόσο τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι.

Προ ημερών έγινε γνωστό πως ο Μάικλ Μπλοΰμπεργκ, ο οποίος διατέλεσε δήμαρχος της Νέας Υόρκης από τον Ιανουάριο του 2002 ως και το τέλος του 2013, ξόδεψε κατά τη διάρκεια της θητείας του 650 εκατ. δολάρια (περίπου 480 εκατ. ευρώ) από την προσωπική περιουσία του, που αποτιμάται στα 20 δισ. ευρώ. Ο Μπλούμπεργκ αμειβόταν τη 12ετία αυτή με το συμβολικό ποσό του 1 δολαρίου τον χρόνο, αλλά σε ετήσια βάση δαπανούσε 40 εκατ. ευρώ από τα δικά του χρήματα (3,33 εκατ. ευρώ τον μήνα) για να ασκεί τα καθήκοντα του και να εισφέρει στην ομολογουμένως εύρωστη Νέα Υόρκη.

 Βεβαίως, το παράδειγμα του Μπλούμπεργκ αποτελεί μια σπάνια περίπτωση δισεκατομμυριούχου με μεγάλη επιθυμία για ενασχόληση με τα κοινά. Ο κοινωνικός φιλελευθερισμός του, ο οποίος έλαβε την ονομασία «μπλουμπεργκισμός» (Bloombergism), ίσως να μην είχε την ίδια απήχηση αν εφαρμοζόταν σε μια πόλη λιγότερο μητροπολιτική και πολυεθνική από ό,τι η Νέα Υόρκη. Αλλά το πιο πιθανό είναι ότι σε αυτή την περίπτωση ο 7ΐχρονος Μπλουμπεργκ δεν θα διεκδικούσε τον δημαρχιακό θώκο για τρεις τετραετίες και δεν θα δαπανούσε 480 εκατ. ευρώ από την περιουσία του προκειμένου να είναι συνεπής έναντι της πολιτικής παρακαταθήκης του.

Στην πολιτική, βεβαίως, δεν πρέπει να υπάρχει χώρος μόνο για τους εύπορους. Αντιθέτως. Η συνεισφορά στα κοινά, ωστόσο, δεν πρέπει να επιδιώκεται με τους όρους «λεηλασίας» που επικράτησαν στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης. Το κράτος-λάφυρο και ο ψηφοφόρος-λάφυρο οδήγησαν στις δύσοσμες συναλλαγές εξουσίας - επιχειρηματιών που αποκαλύπτονται το τελευταίο διάστημα. Αλλά δεν είναι μόνο οι μίζες και τα δωράκια. Είναι και οι νοοτροπίες πολιτικών με δεκαετίες «προσφοράς» στο Κοινοβούλιο και στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, οι οποίοι αισθάνθηκαν και εν πολλοίς αισθάνονται υπεράνω του νόμου. Οι περισσότεροι εξ αυτών μπήκαν φτωχοί στην πολιτική και βγήκαν πλούσιοι, ενώ κανονικά θα έπρεπε να ισχύει το αντίθετο.

Αυτό το αντίθετο ήταν για πολλά χρόνια ο κανόνας στην ελληνική πολιτική σκηνή. Διαβάζοντας προ ετών το βιβλίο του δασκάλου του οικονομικού ρεπορτάζ Νίκου Νικολάου, «Πρόσωπα της οικονομίας» (εκδ. Λιβάνη, 2008), θυμάμαι ακόμη τις αναφορές του στις περιπτώσεις των Παναγή Παπαληγούρα, Γεωργίου Ράλλη, καθώς και του Σταύρου Κωστόπουλου, πολιτικών που απώλεσαν περιουσίες ασχολού-μενοι με τα κοινά και ήταν τόσο «καθαροί», ώστε ακόμη και βιομήχανοι της εποχής, όπως ο Μποδοσάκης, εξήραν την τιμιότητα τους.

Ο Νικολάου στο βιβλίο του περιγράφει πολύ χαρακτηριστικά ότι ό «τσάρος» της οικονομίας Παναγής Παπαληγούρας, ο υπουργός που στα προδικτατορικά χρόνια είχε βάλει την υπογραφή του στις μεγαλύτερες συμβάσεις και σε επενδύσεις εκατομμυρίων δολαρίων, ζούσε «στριμωγμένος» σε ένα υπόγειο διαμέρισμα δυόμισι δωματίων στην οδό Καρνεάδου 28. Για τον ίδιο πολιτικό ο Νικολάου καταθέτει τη μαρτυρία του για το πώς ο πανίσχυρος βιομήχανος Μποδοσάκης τον εξήρε για το ότι δεν είχε «συναλλαχθεί» ποτέ μαζί του (το ίδιο ανέφερε και για τον Γεώργιο Ράλλη).

Ιδιαιτέρως διδακτική είναι η αναφορά του Νίκου Νικολάου στην περίπτωση του Σταύρου Κωστόπουλου, διακεκριμένου πολιτικού, γιου του τραπεζίτη Ιωάννη Κωστόπουλου και της Ευσταθίας Κωστόπουλου, με μεγάλη προσφορά στα κοινά από το 1928, όταν εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής Μεσσηνίας, μέχρι και το 1968, οπότε και απεβίωσε. Ο Νικολάου περιγράφει ότι στα μέσα της δεκαετίας του '30 η Ευσταθία Κωστόπουλου, κάνοντας τη διαθήκη της, απευθύνθηκε σε συμβολαιογράφο ζητώντας τα εξής: «Τα παιδιά μου είναι πέντε, αλλά εσύ θα μοιράσεις την περιουσία μου σε έξι μερίδια, γιατί ο Σταύρος θα πάρει δύο. Ενα για να ζήσει και ένα για να ξοδέψει στην πολιτική».

Η ρήση της Ευσταθίας Κωστόπουλου δείχνει ξεκάθαρα τη βαθιά συναίσθηση που είχε πριν από περίπου 100 χρόνια η ελληνική κοινωνία ότι η ενασχόληση με την πολιτική αποτελεί προσφορά στον τόπο που απαιτεί οικονομικές θυσίες. Αυτές τις αρχές αξίζει να ανακτήσουμε. 

Θανάσης Κουκάκης

akoukakis@dolnet.gr

ΤΟ ΒΗΜΑ