ΥΠΑΡΧΕΙ Ο ΑΗ ΒΑΣΙΛΗΣ;

ΥΠΑΡΧΕΙ Ο ΑΗ ΒΑΣΙΛΗΣ;

Είτε πιστεύετε, είτε δεν πιστεύετε στην ανάγκη ύπαρξης του Αη Βασίλη αργά ή γρήγορα θα έρθετε σε επαφή με αυτόν τον παιδικό μύθο εάν είστε γονείς. Πως όμως θα αντιμετωπίσετε την κατάσταση όταν τα παιδιά σας μεγαλώσουν και θα βρεθείτε στην ανάγκη να δώσετε εξηγήσεις;

Παρακάτω θα διαβάσετε δύο άρθρα με διαφορετική προσέγγιση του θέματος:

Το πρώτο ότι ένας παιδικός μύθος θέλει μεγάλη προσοχή όταν καταρρίπτεται και το δεύτερο ότι όταν το παιδί μας έχει μεγαλώσει με παραμύθια για πριγκίπισσες, λύκους και την Ωραία Κοιμωμένη, είναι πανεύκολο να πιστέψει ένα ακόμα, αυτό τον μουσάτου με τα δώρα. Η απομυθοποίηση είναι οδυνηρή. Όχι για εκείνα, αλλά για μας.

Ποίος χρειάζεται τον Αη Βασίλη;

Ένας παιδικός μύθος θέλει μεγάλη προσοχή όταν καταρρίπτεται.

Από την Έλενα Κιουρκτσή

Πολύχρωμα φωτάκια που αναβοσβήνουν σαν μάτια από ξάγρυπνα ξωτικά, άφθονη ασημόσκονη όπως μια έκρηξη μαγείας από τον ουρανό, γλυκά και ζεστά βράδια που παίζουν με τις αντανακλάσεις του στολισμένου δένδρου και κάπου ανάμεσα η θρυλική φιγούρα του Γέροντα με το βροντερό καλοκάγαθο γέλιο και το σάκο με τα δώρα. Όμως σε καιρούς που οι μύθοι σιωπούν και η αθωότητα κρύβεται για να μην πληγωθεί, πόσο «απαραίτητος» είναι τελικά ο Αη Βασίλης;

Σύμφωνα με τον κ. Στέφανο Κ. Κατσαρά, ψυχολόγο, Msc, ο Αη Βασίλης δεν είναι μόνο η τυπική εικόνα του εύσωμου γέροντα με την κόκκινη στολή -που ανέδειξε το marketing- αλλά αντιπροσωπεύει την αισιοδοξία του καινούργιου χρόνου και την απόσβεση των όποιων αρνητικών στοιχείων του προηγούμενου. Ιδιαίτερα για τα παιδιά, καλύπτει την ανάγκη τους για έναν ήρωα με υπερφυσικές δυνατότητες αλλά και πανανθρώπινες αξίες, γεγονός εξαιρετικά σημαντικό για τη νοητική και συναισθηματική τους ανάπτυξη.

Επιπλέον αποτελεί την πρώτη αίσθηση επιβράβευσης που πηγάζει εκτός της οικογένειας - υπό μία έννοια παίζει το ρόλο της «κοινωνίας» σε μια πιο παιδική βέβαια εκδοχή της. Διότι ο Άγιος δεν τιμωρεί ούτε είναι επικριτικός, αφού ενσαρκώνει την επιείκεια και την αποδοχή, ενώ ταυτόχρονα εξάπτει τη φαντασία τους. Αυτή η αλληλεπίδραση αποτελεί μία από τις πιο σπουδαίες πηγές έμπνευσης προτύπων και αρχών. Το πότε τελικά θα αποκαλύψουμε στο παιδί ποιος πραγματικά φέρνει τα δώρα δεν σχετίζεται με την ηλικία του αλλά με το κατά πόσο το ίδιο αισθάνεται έτοιμο να εγκαταλείψει την εικόνα του Αη Βασίλη και να την αντικαταστήσει με άλλες πιο ρεαλιστικές, τονίζει ο ειδικός.

Κάτι που θα αντιληφθούμε από τις απορίες του παιδιού αλλά και από τη δυσπιστία ή την αποδοχή του στις απαντήσεις μας. Σε κάθε περίπτωση μύθος και παιδί είναι έννοιες συνυφασμένες από πολύ παλιά και δεν κρίνεται σκόπιμο να καταρριφθεί αυτή η σχέση. Όμως πρέπει να προσέξουμε ώστε να αποφευχθούν μιμητισμοί, π.χ. τα παιδιά να επιχειρήσουν να σκαρφαλώσουν στη στέγη του σπιτιού για να μπουν κατόπιν από την καμινάδα. Όπως υπογραμμίζει ο ψυχολόγος, κάτι τέτοιο επιτυγχάνεται εξηγώντας τους ότι ο Άγιος διαθέτει μοναδικές ικανότητες γιατί ουσιαστικά είναι πνεύμα.

Με αυτό τον τρόπο προλειαίνουμε και το έδαφος, ώστε το παιδί να δεχθεί αργότερα ανώδυνα την πραγματικότητα.

Το «Ηο Ηο Ηο» της ευτυχίας

Τα γράμματα των παιδιών προς τον Άγιο είναι ένας θησαυρός πληροφοριών για βαθύτερα συναισθήματα και ανάγκες που ίσως δύσκολα μοιράζονται με τους ενήλικες. Αν αξιοποιηθούν σωστά, βοηθούν στο να τα καθησυχάσουμε και να έρθουμε πιο κοντά στον εύθραυστο ψυχισμό τους. Θέλοντας να ελέγξουμε τη συμπεριφορά των παιδιών, προσδίδουμε στον καλοκάγαθο Άγιο ρόλους όπως του επιστάτη και τιμωρού, μήνυμα εσφαλμένο που έχει ως τίμημα να τους προκαλέσουμε έντονο στρες.

Εάν τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει επαρκώς την πίστη στην προσωπική τους αξία, είναι πιθανό να εισέλθουν σε μια διαδικασία αυτοχαρακτηρισμού με βάση το πόσο ακριβό ή φτηνό είναι το δώρο που θα λάβουν. Οφείλουμε να τα εκπαιδεύσουμε ώστε να αντιλαμβάνονται τα δώρα αποκλειστικά και μόνο ως κίνηση αγάπης και τρυφερότητας.

Ο διαχωρισμός σε «καλά» παιδιά που θα πάρουν δώρα και «κακά» που δεν θα πάρουν, συνιστά μια απειλή που πρέπει να αποφεύγεται. Είναι μια στάση που θα πληγώσει το παιδί και ίσως κάνει τις μέρες αυτές να χάσουν αυτό που τις χαρακτηρίζει περισσότερο: το δικαίωμα στη χαρά.

Από το "Κ" της Καθημερινής

ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΠΑΙΔΙΑ

Δεν υπάρχει Άγιος Βασίλης!

Όταν το παιδί μας έχει μεγαλώσει με παραμύθια για πριγκίπισσες, λύκους και την Ωραία Κοιμωμένη, είναι πανεύκολο να πιστέψει ένα ακόμα, αυτό τον μουσάτου με τα δώρα. Η απομυθοποίηση είναι οδυνηρή. Όχι για εκείνα, αλλά για μας.

Από τον Γιώργο Φραντζεσκάκη

Χρονιάρες μέρες, θα το ξεράσω. Είμαι άθεος. Είμαι, μάλιστα, τόσο συνειδητά άθεος, που ακόμα και η τυπική ερώτηση «πιστεύεις στον θεό» μου ακούγεται προβοκατόρικη. Και είναι. Γιατί υπονοεί ότι «ο θεός υπάρχει» και το μόνο ερώτημα που απομένει είναι αν ΕΣΥ πιστεύεις στην ύπαρξη του ή όχι. Μια πιο δίκαιη και απροκατάληπτη εκδοχή της θα ήταν: «Πιστεύεις ότι ο θεός υπάρχει»; Αλλά, ποιος διυλίζει τον κώνωπα, χρονιάρες μέρες; (Η σωστή απάντηση θα ήταν: «εγώ»...) Είμαι όμως και ανεξίθρησκος. Η μετάφραση του όρου στα Αγγλικά είναι tolerant, επιεικής, μακρόθυμος, ανεκτικός, αλλά «ανεξίθρησκος» σημαίνει  κάτι παραπάνω: σεβασμό, κατανόηση και ευυποληψία.

Η πίστη σε μια ανώτερη Δύναμη είναι για μένα απόλυτα κατανοητή και δεν τη βλέπω καθόλου συγκαταβατικά. Οι ιδέες είναι περιουσία του καθενός - και κανείς δεν έχει δικαίωμα να τις περιφρονεί.

Έχω όμως και μια κόρη. Με πρώιμες μεταφυσικές ανησυχίες και δύο πόλους επιρροής. Από τη μία, η δική μου, αγνωστικιστική και μάλλον επιπόλαιη σχέση με το Μεγάλο Ερώτημα. Από την άλλη, η μαμά (και η μαμά της μαμάς) με μια ακροθιγή και ασαφή -αλλά, πάντως, αμετακίνητη- σχέση με τα θεία και το επίσημο δόγμα. Δύο υπερδυνάμεις -στα μάτια ενός εξάχρονου παιδιού- με την ίδια πρόθεση: να επεκτείνουν τη σφαίρα επιρροής τους στη νέα γενιά.

Μέχρι πέρυσι τα Χριστούγεννα, τα κουτσοκαταφέραμε κάπως. Αν ρωτήσετε κι άλλους γονείς, ίσως επαληθεύσουν αυτό που παρατηρώ: έως τα πέντε τους χρόνια, τα παιδιά αρκούνται σε μια απάντηση στις ερωτήσεις τους. Από τα έξι και πέρα, αποκτούν την εκνευριστική συνήθεια του follow up. Η κάθε απάντηση γεννάει μια καινούργια ερώτηση και πάει λέγοντας, μέχρι που όλες οι ερωτήσεις καταλήγουν στο ζήτημα της θεϊκής παρουσίας. Ειδικά για τα Χριστούγεννα, το ερώτημα του θεού παραμερίζεται προσωρινά, αλλά όχι για καλό. Γιατί στη θέση του έρχεται το άλλο, αμείλικτο ζήτημα: υπάρχει ο Αη Βασίλης;

Εδώ θα κάνω ένα διάλειμμα, για να μοιραστώ μαζί σας μια απορία μου. Γιατί, για ένα μικρό παιδί, ανίκανο να εμπλακεί σε φιλοσοφικού περιεχομένου αναζητήσεις, θεωρείται προϋπόθεση η προσθήκη ενός ακόμα θρησκευτικού μύθου, στο τεράστιο και αμφισβητούμενο ζήτημα της ύπαρξης του θεού; Αν υποτίθεται ότι τα παιδιά μπορούν να αφομοιώνουν μόνον απλοποιημένες εκδοχές της πραγματικότητας (για το σεξ, το θάνατο, τη γέννηση κ.λπ.) γιατί, στο πιο σημαντικό πρόβλημα της ανθρώπινης ουσίας, καταγωγής και προορισμού πρέπει να τους σερβίρουμε στα μούτρα μία ακόμα πιο περίπλοκη εκδοχή της; Να κάτι που δεν θα καταλάβω ποτέ. Κι αυτό είναι το μοναδικό ελαφρυντικό μου, για το μεγαλύτερο λάθος της χρονιάς που φεύγει...

«Μπαμπά, υπάρχει ο Αη Βασίλης»; Η κόρη μου ξεκινάει πάντα με μια απλή, αθώα ερώτηση, προτού ξεκινήσει το αδυσώπητο σφυροκόπημα...

«Εννοείς αν υπάρχει σήμερα ή αν υπήρξε κάποτε»; Η τακτική του «διαίρει και βασίλευε» στη διαλεκτική προσαρμογή της...

«Ποιος φέρνει τα δώρα τα Χριστούγεννα»; «Ο Αη Βασίλης είναι αληθινός»; «Πρέπει να έχουμε καμινάδα, αλλιώς δεν θα μας τα αφήσει»; «Αν πάει πρώτα από άλλα παιδάκια, μήπως δεν προλάβει να έρθει από το σπίτι μας»; «Ξέρει τι παιχνίδι θέλω να μου φέρει»; «Μήπως κάνει λάθος και αφήσει κάτι άλλο»; Κάπως έτσι πρέπει να ένιωθαν οι στρατιώτες του πρώτου αποβατικού κύματος στην Omaha Beach. Το μπαράζ του ναυτικού υποτίθεται ότι είχε κάμψει «κάθε αξιόλογη αντίσταση», μέχρι που άρχισαν να πέφτουν σαν τις μύγες από τα γερμανικά πολυβόλα και τους όλμους.

«Όχι, αγάπη μου, ο Αη Βασίλης δεν υπάρχει. Είναι ένα ωραίο παραμύθι, όπως η Πεντάμορφη, η Αριελ και η Ωραία Κοιμωμένη. Τα δώρα τα φέρνουν η μαμά και ο μπαμπάς». Μεγάλο λάθος! Η απομυθοποίηση θέλει χρόνο για να χωνευτεί. Δεν χρειάζεται να αντικαταστήσεις κιόλας το μύθο του ευγενικού γίγαντα-μασκότ της κόκα-κόλα, με την αφεντομουτσουνάρα σου. Πάει πολύ...

«Εγώ πιστεύω ότι ο Αη Βασίλης υπάρχει γιατί το έχω διαβάσει σε τόσα βιβλία. Ενώ για σένα δεν έχω διαβάσει σε κανένα βιβλίο, μόνο στην τηλεόραση σε ακούω κι εσύ μου έχεις πει ότι η τηλεόραση λέει βλακείες»!

Μπίνγκο! Όποιος έχει τον αριθμό 13 να ανέβει στη σκηνή και να συμπληρώσει την καρτέλα του. Τσάι σερβίρεται στο λόμπι, με δώρο τα κουλουράκια.

«Ναι, αλλά και για τις πριγκίπισσες έχεις διαβάσει σε τόσα βιβλία, ξέρεις όμως ότι είναι φανταστικά πρόσωπα. Και ο Αη Βασίλης, το ίδιο πράγμα είναι». Η ρελάνς του απελπισμένου.

«Οι πριγκίπισσες δεν φέρνουν δώρα. Ο Αη Βασίλης φέρνει. Και η γιαγιά λέει ότι ο Αη Βασίλης υπάρχει, για τις πριγκίπισσες δεν λέει ότι υπάρχουν. Άρα, ο Αη Βασίλης υπάρχει».

Τώρα πια, βρίσκομαι στη θέση του γκραν μετρ που δέχεται να παίξει μια παρτίδα σκάκι, έτσι στ' αστεία, με έναν θαυμαστή του και ξαφνικά βλέπει ότι υποτίμησε τον αντίπαλο του και χάνει...

«Και να σου πω και κάτι άλλο. Αν τα δώρα τα φέρνει ο μπαμπάς και η μαμά, γιατί πέρσι τα Χριστούγεννα πήρα δώρο ΚΑΙ από τη μαμά ΚΑΙ από τον μπαμπά ΚΑΙ από τον Αη Βασίλη»; Μια χαραμάδα ελπίδας αχνοφέγγει ξάφνου, μέσα στο ζοφερό τούνελ...

«Δηλαδή, Μαρινάκι, αν σου έλεγα ότι και φέτος τα Χριστούγεννα ο μπαμπάς και η μαμά (βάζω τώρα πρώτο τον εαυτό μου στις προσφορές γιατί τα έχω πάρει...) θα σου πάρουν τρία δώρα, σαν να υπήρχε ο Αη Βασίλης, κι ας μην υπάρχει, θα με πίστευες»;

«Ναι, αμέ».

Μικρή ανακωχή για να γιορτάσουμε τις άγιες τούτες μέρες. Ουδέν νεώτερον από το Δυτικό Μέτωπο...

Χθες το πρωί, επανήλθαμε στο θέμα. Με τα δώρα απέξω. Και τη ρώτησα ευθαρσώς και με όλο το κουράγιο του ενήλικου που μπορεί να τουμπάρει ένα εξάχρονο παιδί, έστω και με λαβή τζούντο: «Ρε συ, Μαρινάκι, στ' αλήθεια πιστεύεις ότι ένας χοντρός τύπος με κόκκινα ρούχα κατεβαίνει από την καμινάδα για να σου αφήσει δώρα κάτω από το δέντρο»;

«Χαζή είμαι; Αν κατέβαινε από την καμινάδα, θα είχε γίνει μαύρος και στο επόμενο σπίτι που θα πήγαινε, θα ήταν λερωμένα τα ρούχα του. Η μαμά που πήγε να ανοίξει το καπάκι (εννοεί το ντάμπερ του τζακιού) δεν είχε γίνει χάλια; Μικρή είμαι, δεν είμαι χαζή»!

Δεν τόλμησα να προεκτείνω το ερώτημα μου. Μια μικρή νίκη, έστω και με το κόστος ενός επιπλέον δώρου, μου αρκεί. Άλλωστε, σε όλες τις φιλοσοφικές αναζητήσεις, η πρόοδος σημειώνεται, ένα βήμα τη φορά. Ένα μπρος, δύο πίσω. Είναι ωραία να χορεύεις με την κόρη σου. Έστω και αντίστροφο βαλς..._

Ιανουάριος 2009_GΚ_103