ΜΙΑ ΝΟΣΤΑΛΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ 1925 ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΦΑΚΟ ΤΗΣ ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΥ

Η άγνωστη Nelly’s της Σαντορίνης

Φηρά, Φηροστεφάνι, Ημεροβίγλι, Πύργος, Καμάρι, Εξω Γωνιά, Περίσσα, Οία... έναν νοσταλγικό περίπατο στη Σαντορίνη της δεκαετίας του '20 μέσα από τον φακό της διεθνούς φήμης Ελληνίδας φωτογράφου Nelly's επιχειρεί το λεύκωμα «Nelly's Σαντορίνη 1925-1930», το οποίο επανεκδίδεται για πέμπτη φορά από το Αρχείο Θηραϊκών Μελετών, Συλλογή Δημήτρη Τσίτουρα, και είναι εμπλουτισμένο με νέο υλικό.

 

Φηρά, Ξυπόλυτος κωδωνοκρούστης.

Οι περισσότεροι γνωρίζουν τη Νέλλη (Ελλη) Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη, γνωστή από την αγγλική υπογραφή της ως Nelly's, από τις φωτογραφίες των Δελφικών Εορτών του Αγγελου Σικελιανού και από τις περίφημες γυμνές φωτογραφήσεις χορευτριών στην Ακρόπολη, που αναστάτωσαν την κοινή γνώμη στα τέλη της δεκαετίας του '20 λόγω του συντηρητισμού της εποχής. Ο Βενιζέλος, ο Κουντουριώτης, ο Πλαστήρας αλλά και ο Κωστής Παλαμάς, ο Μπρούνο Βάλτερ, ο Ενρίκο Καρούζο, ο Δημήτρης Μητρόπουλος, η Κατίνα Παξινού, ο Αλέξης Μινωτής, ο Γιάννης Τσαρούχης και το βασιλικό ζεύγος είναι μερικά μόνο από τα πρόσωπα που αιχμαλώτισε ο φακός της.

Η Νέλλη εξέφραζε την πρωτοπορία του Μεσοπολέμου, καθώς μεγαλούργησε σε πολλά είδη φωτογραφίας με τα οποία καταπιάστηκε: το τοπίο και τους ανθρώπους, την αρχαιολογική φωτογραφία, το πορτρέτο, τη μόδα, την τουριστική φωτογραφία... ενώ μέσα από τη δουλειά της αποκαλύπτεται συνεχώς η αγάπη της για την Ελλάδα.

Μάλιστα η μικρασιατικής καταγωγής φωτογράφος είχε δηλώσει «όταν γνώρισα την Ελλάδα και είδα τις τόσες ομορφιές της, σε κάθε μου βήμα έβλεπα και έναν πίνακα μπροστά μου», ίσως λοιπόν η Σαντορίνη να είναι ο «ωραιότερος πίνακάς της». Αλλωστε οι περίπου 170 φωτογραφίες και καρτ ποστάλ του νησιού που περιλαμβάνονται στην έκδοση αποτελούν τον αδιάψευστο μάρτυρα.

 

 Η Σαντορίνη υπήρξε για τη Νέλλη τόπος έμπνευσης. Μάλιστα, την επισκέφτηκε για πέντε συνεχόμενες χρονιές, μεταξύ 1925 και 1930.

 

Η παρουσίαση του λευκώματος πραγματοποιήθηκε την περασμένη Τετάρτη στο Μέγαρο Μουσικής από τον δημιουργό του και γνωστό συλλέκτη Δημήτρη Τσίτουρα.

«Η πρώτη έκδοση πραγματοποιήθηκε το 1987, όταν η Νέλλη ήταν ακόμα εν ζωή, και στηρίχτηκε στις γυάλινες φωτογραφικές πλάκες που μου έδωσε η ίδια. Σήμερα προχωρήσαμε στην 5η έκδοση, η οποία βασίστηκε σε φωτογραφίες που εκείνη τύπωσε και υπέγραψε και τις οποίες βρήκα σε διάφορες αγορές της Ελλάδας και του εξωτερικού», δήλωσε ο κ. Τσίτουρας στο «Εθνος της Κυριακής».

Πύργος. Οι φωτογραφίες της ύστερα από 90 χρόνια εξακολουθούν να συγκινούν.

Με σπουδές στα Νομικά και ιδιοκτήτης του Tsitouras Collection, που περιλαμβάνει το φημισμένο ξενοδοχείο στη Σαντορίνη και τον ομώνυμο οίκο, ο οποίος είναι γνωστός για τα ολομέταξα μαντίλια και γραβάτες του, ο Δημήτρης Τσίτουρας διατηρεί εδώ και δεκαετίες μια ιδιαίτερη σχέση με το νησί. Μάλιστα το όμορφο κυκλαδονήσι αποτέλεσε και την αιτία της γνωριμίας του με τη Νέλλη.

«Η δημοσιογράφος και συγγραφέας Μαρία Καραβία έγραψε ότι η φωτογράφος επέστρεψε στην Ελλάδα μετά την πολυετή της παραμονή στην Αμερική. Είχα δει ορισμένες καρτ ποστάλ της από τη Σαντορίνη και ήθελα να τη γνωρίσω. Η Καραβία μεσολάβησε και έτσι την επισκέφτηκα το 1987 στο διαμέρισμά της στη Νέα Σμύρνη, όπου διέμενε με τον σύζυγό της Αγγελο Σεραϊδάρη. Με υποδέχτηκε μια Σαντορινιά οικιακή βοηθός, και αμέσως ξεκινήσαμε την κουβέντα για τις φωτογραφίες που είχε τραβήξει στο νησί. Αυτή ήταν η αρχή μιας μεγάλης φιλίας που κράτησε μέχρι τον θάνατό της, το 1998. Μου χάρισε φωτογραφίες από τη Σαντορίνη, πορτρέτα του αρχαιολόγου Σπύρου Μαρινάτου και του συνθέτη Δημήτρη Μητρόπουλου. Αργότερα μου έδωσε και τις γυάλινες φωτογραφικές πλάκες από τη Σαντορίνη, τις οποίες μετά την πρώτη έκδοση του λευκώματος το 1987 τις κατέθεσα στο Μουσείο Μπενάκη, όπου η Νέλλη έχει δωρίσει όλο το φωτογραφικό της αρχείο».

Στη βεράντα του διαμερίσματός της στη Νέα Σμύρνη μαζί με τον σύζυγό της Αγγελο Σεραϊδάρη και τον συλλέκτη Δημήτρη Τσίτουρα.

«Μια μεγάλη σοκολατένια τούρτα»

 
Στο λεύκωμα φιλοξενούνται και μαρτυρίες της Νέλλης οι οποίες αποκαλύπτουν άγνωστες πτυχές της ζωής της. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η περιγραφή της όταν αντίκρισε για πρώτη φορά τη Σαντορίνη: «Δεν έβλεπα την ώρα να ξεκινήσω με τα σύνεργά μου. Τότε η συγκοινωνία γινόταν διά θαλάσσης. Το πλοίο που ταξίδευσα έφτασε τα ξημερώματα. Ηταν, θυμάμαι, καλοκαίρι. Στις 5.30 π.μ. βρισκόμουν στο κατάστρωμα. Ηθελα να απολαύσω τη θέα από απόσταση, πριν φτάσουμε στο λιμάνι, για να πάρω από εκεί μερικές φωτογραφίες. Μου φάνηκε πως έβλεπα μία μεγάλη σοκολατένια τούρτα γαρνιρισμένη με σαντιγί. Οταν ανέτειλε ο ήλιος και έριξε πάνω του τις χρυσές του αχτίδες, δεν χόρταινα να το κοιτάω. Τέτοιο θέαμα δεν είχα ξαναδεί και προσπάθησα να επωφεληθώ από τις αξέχαστες εκείνες στιγμές και να τις απαθανατίσω με μερικές φωτογραφίες. Κι ευγνωμονούσα τον γαμπρό μου και την αδελφή μου που με έπεισαν να αποφασίσω το ταξίδι αυτό», θυμάται η φωτογράφος, ενώ ο Δημήτρης Τσίτουρας συμπληρώνει την αφήγησή της δηλώνοντας στην εφημερίδα μας: «Ο γαμπρός της, Σπύρος Μαλασπίνας, σύζυγος της αδελφής της, ήταν βουλευτής του Βενιζέλου και καταγόταν από τη Σαντορίνη. Εκείνος την έπεισε να επισκεφτεί το νησί. Η ίδια μου είπε πως συγκλονίστηκε από το τοπίο, της προκαλούσε δέος. Δεν είναι τυχαίο πως έκτοτε το επισκέφτηκε για τέσσερις ακόμη χρονιές μέχρι το 1930 για να το φωτογραφήσει».

Τον ρωτώ για τον χαρακτήρα της διάσημης φωτογράφου και ο συλλέκτης την περιγράφει με θαυμασμό: «Γλυκός και γενναιόδωρος άνθρωπος, με εξαιρετικά υψηλή αισθητική. Η ίδια ήταν μινιόν και κοκέτα. Αγαπούσε τα λουλούδια, είχε μάλιστα φτιάξει έναν πραγματικό κήπο στο μπαλκόνι της. Ακουγε κλασική μουσική καθώς ο σύζυγός της ήταν πιανίστας, ενώ το χόμπι της ήταν να ζωγραφίζει πάνω σε πορσελάνες. Ηταν γλυκομίλητη, όμως ο λόγος της έκρυβε σθένος. Οσο για το μυαλό της, πραγματικό ξυράφι...».

Γεννημένη το 1899 σε εύπορη οικογένεια στο Αϊδίνι της Μικράς Ασίας, η Νέλλη βίωσε τον πρώτο ξεριζωμό όταν η πόλη καταστράφηκε το 1919 από τους Τούρκους. Τότε κατέφυγε οικογενειακώς στη Σμύρνη. Το 1922 και ενώ εκείνη σπούδαζε ζωγραφική στη Δρέσδη, συντελείται η δεύτερη καταστροφή. Η οικογένειά της χάνει τα πάντα. Η Νέλλη έρχεται στην Αθήνα για να συναντήσει τους δικούς της και ξεκινά να φωτογραφίζει για βιοποριστικούς λόγους. Αυτή ήταν και η αρχή μιας μεγάλης καριέρας εντός και εκτός συνόρων. Το διάστημα 1939-1966 βρέθηκε στη Νέα Υόρκη. Εκεί γνώρισε τον Ωνάση, το πανίσχυρο ελληνοαμερικανικό λόμπι, διάσημους ηθοποιούς και σημαντικές προσωπικότητες. Η Ελλάδα όμως ήταν πάντα στην καρδιά της. Ετσι, ύστερα από 27 χρόνια επέστρεψε στην Αθήνα. Ο Δημήτρης Τσίτουρας λέει για εκείνη: «Ηταν πολύ Ελληνίδα. Ποτέ όμως δεν ξεπέρασε την αίσθηση του πρόσφυγα. Το ότι είδε το σπίτι της να καίγεται είναι κάτι που μου το ανέφερε συχνά. Δεν είχε αποκτήσει παιδιά, αλλά αγαπούσε πολύ τους νέους, τη φρεσκάδα και το καινούργιο».

Μάγδα Λιβέρη
magdaliveri@yahoo.gr

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=64324040