Ο ΚΟΜΗΤΗΣ ΤΟΥ ΧΑΛΛΕΫ

Ο ΚΟΜΗΤΗΣ ΤΟΥ ΧΑΛΛΕΫ

Οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι οι κομήτες και οι πλανήτες πιθανόν να δημιουργήθηκαν πριν από 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια περίπου, από το πρωτογενές αέριο και τη σκόνη, που περιέβαλλαν τον ήλιο. Το ιστορικό όμως της «βρεφικής» ηλικίας των πλανητών έχει εξαφανιστεί, μιας και το ουράνια αυτά σώματα έχουν υποστεί εκτεταμένες μεταβολές εξωτερικά από τις επιδράσεις της ηλιακής ακτινοβολίας και εσωτερικά από διάβρωση και ηφαιστειακές εκρήξεις. Ειδικά ο κομήτης του Χάλλεϋ, διατηρημένος στη βαθιά κατάψυξη του διαστρικού χώρου, απέφυγε αυτές τις μεταβολές. Αφού ο ήλιος, «καίγοντας», αφαιρεί μία στρώση από την παγωμένη επιφάνεια του κομήτη σε κάθε του περιστροφή, αποκαλύπτοντας υλικό αποτεθειμένο είτε την εποχή της γέννησης του είτε λίγο αργότερα, οι φωτογραφίες και τα δείγματα αυτής της πρωτογενούς ύλης μας δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για τις καταβολές του ηλιακού μας συστήματος. Είναι ακόμα πιθανό, ο κομήτης του Χάλλεϋ να περιέχει οργανικά μόρια, τα οποία ενδεχομένως να μας παράσχουν με την μελέτη του στοιχεία σχετικά με τις αρχές της ζωής πάνω στην Γη.

Προλήψεις και φόβοι.

 

Στο παρελθόν, ο πύρινος αυτός «αλήτης» είχε συνδεθεί με καταστροφικά γεγονότα, πολέμους, λοιμούς, θανάτους βασιλιάδων και καταστροφές εθνών. Εμφανίστηκε το 240 π.Χ., κατά το τέλος του πρώτου Καρχηδονιακού Πολέμου, και το 12 π.Χ., όταν πέθανε ο Ρωμαίος στρατηγός Αγρίππας. Όταν «κρεμόταν» πάνω απ' την Ιερουσαλήμ, το 66 μ.Χ., ο ιστορικός Ιώσηπος προειδοποίησε ότι η παρουσία του προμήνυε καταστροφή της πόλης, η οποία όντως συνέβη τέσσερα χρόνια αργότερα. Το 1066, ο μεν βασιλιάς της Αγγλίας Χάρολντ είδε τον κομήτη σαν κακό οιωνό, αλλά ο Γουλιέλμος ο Κατακτητής τον θεώρησε σημάδι ευνοϊκό. Έτσι, υιοθέτησε την πολεμική ιαχή «ένα νέο άστρο, ένας νέος βασιλιάς» και, σε λίγους μήνες, ο Χάρολντ ήταν νεκρός και ο Γουλιέλμος βασιλιάς της Αγγλίας.

Οι αντίπαλοι στρατοί Τούρκων και Χριστιανών, εξ' άλλου, πολεμούσαν στη μάχη του Βελιγραδίου το 1456, όταν ο κομήτης φάνηκε, λαμπρός στους ουρανούς. Η ουρά του, έχοντας σχήμα γυμνού σπαθιού έτοιμου να πάρει εκδίκηση, έδειχνε προς τους Τούρκους. Οι Χριστιανοί νίκησαν...

Η  εμφάνιση  του φορτωμένου με θρύλους  κομήτη στις αρχές του περασμένου αιώνα, το 1910 συνέπεσε με το θάνατο του Βασιλιά Εδουάρδου Ζ’ της Αγγλίας και την άνοδο στο θρόνο του Γεωργίου Ε΄.      Ενώ όμως οι περισσότεροι άνθρωποι είχαν πια απαλλαγεί από τη δεισιδαίμονα φρίκη που τους προκαλούσε ο κομήτης του Χάλλεϋ, εμφανίστηκαν νέοι φόβοι: Ένας αστρονόμος ανήγγειλε, πως η φασματοσκοπική ανάλυση είχε δείξει ότι η ουρά του κομήτη, μέσα από την οποία θα περνούσε η Γη, περιείχε ένα δηλητηριώδες αέριο. Οι τσαρλατάνοι έκαναν χρυσές δουλειές, πουλώντας «χάπια κατά του κομήτη», ικανά να εξασφαλίσουν στους ανθρώπους εγγυημένη προστασία από το κακό.

 

ΕΜΠΡΟΣ 5.5.1910

Νεύτων και Χάλλεϋ.

Ο πιο αξιόλογος ρόλος που έπαιξε ο κομήτης του Χάλλεϋ σχετίζεται, πάντως, με την επιστήμη, γιατί συνέβαλε να αποδειχθούν οι θεωρίες του Νεύτωνα για τη βαρύτητα. Σε ηλικία 24 ετών, ο Νεύτων είχε  διατυπώσει τον πρώτο Νόμο της Κίνησης: Ένα σώμα παραμένει ακίνητο ή κινείται ευθύγραμμα, με σταθερή ταχύτητα, εκτός αν υπάρξει εξωτερική παρέμβαση. Ξέροντας ότι ο Γίρμανός αστρονόμος Κέπλερ είχε αποδείξει ότι οι πλανήτες διαγράφουν ελλειπτική τροχιά, ο Νεύτων αναρωτήθηκε ποια δύναμη τους έκανε να παρεκκλίνουν από την ευθεία. Συμπέρανε ότι ήταν η βαρύτητα · η δύναμη που κάνει ένα μήλο να πέφτει στο έδαφος και καθορίζει την τροχιά της σελήνης γύρω από τη Γη. Μία τροχιά, συλλογίστηκε, είναι η ισορροπία μεταξύ της τάσης ενός σώματος να κινηθεί σε ευθεία και της δύναμης της βαρύτητας.

Για ν' αποδείξει τη θεωρία του, ο Νεύτων ανέπτυξε τον διαφορικό λογισμό, ένα μαθηματικό σύστημα υπολογισμού της κλίσης μιας καμπύλης και της επιφάνειας που ορίζεται από μία καμπύλη. Δεν είχε ακόμα δημοσιεύσει την εργασία του, όταν ένας νεαρός αστρονόμος, ο Έντμοντ Χάλλεϋ, τον επισκέφτηκε στα 1684. Ο Χάλλεϋ είχε δουλέψει πάνω στο ίδιο πρόβλημα, αλλά δεν μπορούσε να βρει μία θεωρητική τροχιά που να συμπίπτει με την πραγματική κίνηση των πλανητών. Ο Νεύτων πρότεινε αμέσως τη λύση · μία έλλειψη.

Εντυπωσιασμένος, ο Χάλλεϋ παρότρυνε τον Νεύτωνα να επεκτείνει τις μελέτες του πάνω στη μηχανική των ουρανίων σωμάτων, επιμελήθηκε το χειρόγραφο του Νεύτωνα, διόρθωσε το τυπογραφικό δοκίμιο και το εξέδωσε με δικά του έξοδα. Το έργο εκείνο, το «Principia», έμελλε να αποδειχτεί ένα από τα μεγαλύτερα έργα όλων των εποχών, τα οποία επιτάχυναν την εξέλιξη της επιστήμης.

Ο Νεύτων και ο Χάλλεϋ υπέθεσαν ότι μερικοί κομήτες, όπως οι πλανήτες, μπορεί να εμφανίζονταν περιοδικά και ότι η επάνοδος τους ήταν δυνατό να προβλεφθεί. Κάπου 30 χρόνια αργότερα, μετά την εκλογή του στην Έδρα της Γεωμετρίας στην Οξφόρδη, ο Χάλλεϋ αναδίφησε τα ιστορικά αρχεία για να επισημάνει τις εμφανίσεις κομητών. Βρήκε 24 καλά τεκμηριωμένες εμφανίσεις, μεταξύ των ετών 1337 και 1698, και, χρησιμοποιώντας τον διαφορικό λογισμό του Νεύτωνα, «χάραξε» με προσοχή τις πορείες τους.

Στον Χάλλεϋ έκανε εντύπωση η ομοιότητα των κομητών που παρουσιάστηκαν το 1531, το 1607 και το 1682. Υπήρχε πιθανότητα να επρόκειτο για τον ίδιο κομήτη; Όλα τα στοιχεία συμφωνούσαν, εκτός από ένα: Ο χρόνος μεταξύ των περιστροφών δεν ήταν ο ίδιος. Η επανεμφάνιση του κομήτη του 1682 παρατηρήθηκε μετά από 75 χρόνια, ενώ εκείνη του κομήτη του 1607, μετά από 76. Υπήρχε ενός χρόνου διαφορά... Τότε, φέρνοντας στο νου του το νόμο του Νεύτωνα, σύμφωνα με τον οποίο τα σώματα έλκονται ανάλογα με την απόσταση και το μέγεθος τους, ο Χάλλεϋ συμπέρανε ότι ο Δίας είχε βγάλει τον κομήτη λίγο από την πορεία του. Κάνοντας ξανά τους υπολογισμούς του, προέβλεψε ότι ο κομήτης θα επέστρεφε γύρω στα τέλη του 1758 ή το 1759. Ο   Έντμοντ  Χάλλεϋ   πέθανε  το 1742. Καθώς πλησίαζε το 1758, η έξαψη σ' όλο τον κόσμο μεγάλωνε, μιας και οι άνθρωποι, αμφισβητώντας ακόμα τα περί βαρύτητας και κίνησης των πλανητών, περίμεναν να δουν αν θα επιβεβαιωνόταν η εντυπωσιακή πρόβλεψη του. Λέγεται, ότι ο Βολταίρος είπε πως κανένας αστρονόμος δεν κοιμήθηκε εκείνη τη χρονιά. Κατά ειρωνεία της τύχης, ωστόσο, ήταν ένας ερασιτέχνης - ένας Γερμανός αγρότης, ονόματι Πάλιτς- αυτός που είδε πρώτος τον κομήτη, μ' ένα κοινό τηλεσκόπιο, προλαβαίνοντας τους «επαγγελματίες»  κατά  ένα μήνα!

Στις 11 το πρωί.

Χρησιμοποιώντας ακριβέστερα όργανα καθώς και πιο προχωρημένα μαθηματικά στον τομέα της κίνησης των ουρανίων σωμάτων, οι επιστήμονες πρόβλεψαν τις εμφανίσεις του κομήτη του Χάλλεϋ, που έγιναν στα 1835 και στα 1910, με ακρίβεια ημερών.

Αργότερα οι νεώτερες παρατηρήσεις δημιούργησαν νέα ζητήματα. Ο κομήτης θα περνούσε από την Γή πάλι το 1986 όπως και έγινε. Οι περισσότεροι όμως αστρονόμοι εξεπλάγησαν, όταν είδαν τις μεγάλες διαστάσεις του πυρήνα του κομήτη 16Χ8 χλμ. Με τέτοια μεγάλη επιφάνεια να ανακλά ηλιακό φως, πώς μπορούσε ο κομήτης να είναι τόσο αμυδρός στην απόσταση των 6 ή 7 α.μ. από τον Ήλιο; Οι αστρονόμοι, όμως, που ερευνούσαν την περιοχή του υπέρυθρου δεν εξεπλάγησαν, διότι γνώριζαν, από το 1985, ότι ο πυρήνας του κομήτη αυτού ήταν πιο μεγάλος και πιο σκοτεινός από ό,τι όλοι μπορούσαν να πιστέψουν, γιατί μόνο ένας πυρήνας καλυμμένος από σκοτεινά σωματίδια, όπως είναι του άνθρακα, θα μπορούσε να συμφιλιώσει την υπεριώδη και την ορατή λαμπρότητα.

Άρα ο πυρήνας του κομήτη πρέπει να είναι πορώδης, τουλάχιστον τοπικά. Έτσι, αντί να είναι μια «βρώμικη χιονομπάλα», όπως πιστευόταν, μοιάζει περισσότερο με «βρώμικες νιφάδες», που κατά κάποιον τρόπο δεν συμπιέστηκαν με το χρόνο. Γενικά η μελέτη του κομήτη του Χάλεϋ, το 1986, μας έδωσε αρκετά νέα στοιχεία για την προέλευση του ηλιακού μας συστήματος και για τη δική μας προέλευση ως οργανικών όντων.

Ο κομήτης του Χάλλεϋ κινείται κατά την ανάδρομη φορά και έχει παρατηρηθεί μέχρι τώρα 30 τουλάχιστον φορές. Η τελευταία διάβασή του από το περιήλιο της τροχιάς του ήταν το 1986 και η επόμενη θα γίνει το 2062. 

Πηγές:

ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

READER'S DIGEST

http://www.astronomos.gr/archives/2929