Ο Σνούπυ και η παρέα του

Τσαρλς Σουλτς (1922-2000)

Γεννήθηκε στη Μινεάπολη στις 26 Νοεμβρίου 1922 και, έπειτα από σύντομες σπουδές στο σχέδιο, βρέθηκε να εργάζεται στα εικονογραφημένα στριπ για εφημερίδες. Η πρώτη σειρά που ανέλαβε, το 1950, είχε τίτλο «Li'l Folks», ωστόσο την ίδια κιόλας χρονιά άρχισε να σχεδιάζει τα «Peanuts», τις ιστορίες δηλαδή του σκύλου Σνούπι και της παρέας του, που σχεδόν αμέσως τον έκαναν διάσημο. Πέθανε στις 12 Φεβρουαρίου 2000 στη Σάντα Ρόζα, Καλιφόρνια, ΗΠΑ

Ο Σνούπι πρωτοδημοσιεύθηκε στις αμερικανικές εφημερίδες στις 2 Οκτωβρίου 1950. Έκτοτε και ως σήμερα τα Peanuts έχουν δημοσιευθεί σε περίπου 2.600 εφημερίδες και υπολογίζεται ότι έχουν διαβαστεί από 355 εκατομμύρια αναγνώστες σε 75 χώρες. Το κόμικς ολοκλήρωσε τον κύκλο του στις 13 Φεβρουαρίου 2000, οπότε και δημοσιεύθηκε η τελευταία ολοσέλιδη ιστορία του. Ο καλλιτέχνης, που έπασχε από καρκίνο, είχε προαναγγείλει την απόσυρσή του περίπου δύο μήνες νωρίτερα, από σύμπτωση όμως πέθανε μία ημέρα προτού δημοσιευθεί η τελευταία περιπέτειά του την οποία είχε παραδώσει αρκετά νωρίτερα. Στην τελευταία εκείνη ιστορία η βινιέτα απεικόνιζε τον Τσάρλι Μπράουν στην κορυφή του σκυλόσπιτου να γράφει στην εμβληματική γραφομηχανή του. «Ήταν μια σκοτεινή και αγριεμένη νύχτα... Ο Τσάρλι Μπράουν, ο Σνούπι, ο Λάινους, η Λούσι... Πώς μπορώ να τους ξεχάσω».

Ο Σουλτζ υπήρξε ένας καρτουνίστας που κέρδισε το θαυμασμό των αναγνωστών του γιατί με όχημα την παιδική τρυφερότητα ο Σουλτζ έφερνε κάθε ημέρα τους ενήλικους αναγνώστες του αντιμέτωπους με ένα διανοητικό παιχνίδι. «Αυτά τα παιδιά μάς ενδιαφέρουν επειδή είναι τέρατα. Είναι οι τρομακτικές, εφιαλτικές προβολές όλων των νευρώσεων του σύγχρονου πολίτη της βιομηχανικής εποχής» γράφει για τους επινοημένους ήρωες του Σουλτς ο Ουμπέρτο Εκο. Ως προϊόν μαζικής κουλτούρας ο Σουλτζ υπήρξε περισσότερο πολιτικός από συναδέλφους του οι οποίοι επιδίωξαν να είναι αποκλειστικά πολιτικοί. Η στρατηγική του δημιουργού να μην προσαρμοσθεί στο πνεύμα της εποχής έδωσε στη σειρά την απαραίτητη διαχρονικότητα ­ και για άλλη μια φορά απέδειξε ότι η μαζική κουλτούρα δεν είναι ένας ενιαίος πολτός που συμφιλιώνει με τη φτήνια των πραγμάτων.

Στην Ελλάδα. Η πρώτη δημοσίευση των Peanuts στην Ελλάδα έγινε από το περιοδικό «Ταχυδρόμος», τη δεκαετία του 1970. Έκτοτε, έχει δημοσιευθεί σε αρκετά ακόμη έντυπα .

Παρακάτω παραθέτουμε μια παρουσίαση των Peanuts από τον William Scobie που έγραψε σχετικό άρθρο στο Observer Magazine του Λονδίνου στις 14.8.1983

Ο Σνούπυ και η παρέα του

 Γνωρίστε τον άνθρωπο πίσω από τα «Πήνατς», το πιο πετυχημένο καρτούν που έγινε ποτέ

Στο  « ΟΥΑΝ ΣΝΟΥΠΥ ΙΙΛΑΙΗΣ», σ' ένα ήσυχο δρόμο  της πόλης Σάντα Ρόζα στην Καλιφόρνια, βρίσκεται η καρδιά μιας αυτοκρατορίας. Γιατί εδώ  στο «στούντιο» ένα κτίριο φτιαγμένο από πέτρα και ξύλο σεκόγιας, ο πολυεκατομμυριούχος    σκιτσογράφος    Τσαρλς Σουλτς φτιάχνει κάθε μέρα καινούρια επεισόδια από τα «Πήνατς» (που σημαίνει «φυστίκια») -τις ιστοριούλες   του   σε   κόμικς   ενός   ζωηρού ασπρόμαυρου κυνηγετικού σκυλιού, ονόματι Σνούπυ.

Σήμερα ο Σνούπυ, και η ανθρώπινη συντροφιά του - ο Τσάρλυ Μπράουν, ο αιώνια χαμένος, η αυταρχική Λούσυ, ο Λάινους, ο φιλόσοφος, και η υπόλοιπη «συμμορία» των «Πήνατς» - έχουν 100 εκατομμύρια θαυμαστές, που παρακολουθούν τις περιπέτειες του Σνούπυ  σε 20 γλώσσες, και 2.000 εφημερίδες σ' όλο τον κόσμο, κάνοντας τα «Πήνατς» τα πιο επιτυχημένα και επικερδή κόμικς που έγιναν ποτέ.

Πολλά βιβλία έχουν γραφτεί για τον Σνούπυ ή γύρω απ' αυτόν. Το «Κατά "Πήνατς" Ευαγγέλιο» για παράδειγμα, πούλησε τον αξιοσημείωτο αριθμό των δύο εκατομμυρίων αντιτύπων, γεμίζοντας τις τσέπες του συγγραφέα του, του μεθοδιστή ιερέα Ρόμπερτ Σορτ με κάτι παραπάνω από «φυστίκια». Ο Σνούπυ έχει πρωταγωνιστήσει σε πολλά τηλεοπτικά προγράμματα, σ' ένα μιούζικαλ του Μπρόντουγαιη που έγινε επιτυχία, και σε μια ταινία μεγάλου μήκους. Τώρα μεταφέρθηκε και στη σκηνή του Λονδίνου με ένα νέο μουσικό έργο, το Σνούπυ.

Στο «Ουάν Σνούπυ Πλαίης» το πνεύμα του είναι πανταχού παρόν. Αυτός και οι υπόλοιποι της συμμορίας των Πήνατς -σε πάνινα κουκλάκια, ζωγραφιστοί, μι τη μορφή πολυθρόνας ή μαξιλαριού κοιτούν από κάθε γωνιά. Στο θερμό και συμπαθητικό γραφείο υποδοχής, μια χαμογελαστή γραμματεύς δείχνει ένα καινούριο παιχνίδι των Πήνατς: ένα μουσικό κουτί, με τον Σνούπυ να χορεύει στο καπάκι του, το οποίο παίζει μια μελωδία από ένα κοντσέρτο του Μπετόβεν.

Στην απέναντι πλευρά του δρόμου, ένα μαγαζί δώρων, που μοιάζει με καθεδρικό ναό, είναι ουσιαστικά αληθινό μνημείο στον πιο δημοφιλή σκύλο του κόσμου. Όλα τα προϊόντα των Πήνατς - υπάρχουν πάνω από 10.000 και ο τζίρος τους φέτος θα φτάσει τις εκτατοντάδες εκατομμύρια δολλάρια-πουλιούνται εδώ, από φτηνές μπλουζίτσες μέχρι σμαλτωμένα κουτιά φτιαγμένα από τον Καρτιέ. Το φως του ήλιου περνά μέσα από τα χρωματιστά βιτρώ που εικονίζουν τον Σνούπυ και πέφτει πάνω στα πάμπολλα βραβεία και επαίνους που έχει μαζέψει ο Τσαρλς Σουλτς στα 34 χρόνια που διαρκεί το κόμικ: Βραβεία EMMY για τηλεοπτικά προγράμματα, εξώφυλλα του Life, του Time, του Newsweek, και δυο κύπελλα Reuben από τους συναδέλφους του, της Εθνικής Εταιρείας Σκιτσογράφων.

Και δίπλα από αυτό το «ιερό», ο Τσαρλς Σουλτς- ένα «παιδί» 62 ετών, που όταν ήταν μικρός του άρεσε να πατινάρει - έχτισε μια θαυμάσια αίθουσα πατινάζ, σχεδιασμένη σαν ελβετικό σαλέ, όπου ηλιοκαμένα πιτσιρίκια από την Καλιφόρνια προπονούνται για τη δωδέκατη ετήσια γιορτή «Τρέλλες του Σνούπυ στον πάγο».

Τις πρόβες τις επιβλέπει ο ίδιος ο Τσαρλς Σούλτς, ένας ψηλός, αδύνατος άντρας, ευγενικός, αλλά ατσαλένιος, με τους ασημένιους κροτάφους του και τα ευγενικά, ωραία χαρακτηριστικά του κλασικού τηλεοπτικού ιεροκήρυκα. Παντρεμένος με πέντε παιδιά, είναι η πεμπτουσία του Αμερικανού οικογενειάρχη.

«Όπως και του Σνούπυ, κι εμένα δεν μ' αρέσει να πάω σε οποιοδήποτε μέρος από όπου δεν θα μπορώ να γυρίσω σπίτι μου το μεσημέρι.»

Γιατί είναι ο Σνούπυ τόσο δημοφιλής; «Αυτό,» λέει ο αφέντης της «Σνούπυλαντ», με έναν ελαφρό τόνο επίπληξης στη φωνή του, «είναι σαν να ρωτάτε ένα όμορφο κορίτσι γιατί είναι τόσο όμορφο. Μερικά πράγματα κρατούν το μυστήριο τους.»

Ο Σνούπυ δεν είναι ο πρώτος σκεπτόμενος σκύλος στα κόμικς, παραδέχεται ο Σουλτς. Αλλά είναι, χωρίς αμφιβολία, ο πρώτος που σκεφτόταν και έκανε διάλογο, ενώ στεκόταν στα πίσω του πόδια. Αυτές οι ικανότητες αναπτύχθηκαν στη δεκαετία του '70, μαζί με την έντονη φανταστική ζωή του Σνούπυ, την αίσθηση του του παράδοξου, το φλερτάρισμά του προς το αντίθετο φύλο. «Στις πρώτες μου προσπάθειες με τον Σνούπυ, ήταν ένας μάλλον συνηθισμένος κυνηγετικός σκύλος, που δεν μιλούσε και περπατούσε με τα τέσσερα πόδια του.»

Φυσικά υπάρχουν πολλά από τον Τσαρλς Σουλτς στον Σνούπυ, τον Τσάρλυ Μπράουν και τους άλλους από τη συμμορία των Πήνατς. Μοναχοπαίδι ενός Γερμανού μετανάστη και μιας σκληρά εργαζόμενης νοικοκυράς, που πέθανε από καρκίνο, όταν αυτός ήταν 20 χρονών, ο «Σπάρκυ» (ένα χαϊδευτικό που το διατηρεί ακόμη), άρχισε να σχεδιάζει από πολύ νωρίς. «Νομίζω ότι είμαι γεννημένος σκιτσογράφος καρτούνς,» λέει. «Είμαι σίγουρος ότι δεν θα μπορούσα ποτέ να κάνω κάτι άλλο δημιουργικό - ζωγραφική, γράψιμο, γλυπτική... Αλλά τα καρτούνς, είναι μια πολύ υψηλή μορφή δημιουργικότητας, που εγώ τη βάζω πάνω από την εικονογράφηση.»

Όταν ο Σπάρκυ ήταν 13 ετών, ο πατέρας του, κουρέας στην Μιννεάπολι, της Μιννεσότα, του χάρισε έναν ασπρόμαυρο σκύλο, αμφίβολης ράτσας, τον Σπάικ. «Ήταν ο εξυπνότερος σκύλος που συνάντησα ποτέ,» λέει ο Σουλτς. Ο Σπάικ ήταν ο αρχέγονος Σνούπυ, και εμφανιζόταν στην πρώτη δουλειά του νεαρού Σπάρκυ που δημοσιεύθηκε το 1937, μια σειρά από καρτούνς στις εφημερίδες που λεγόταν: «Αν θέλετε το πιστεύετε», με την υπογραφή Ρίπλεϋ.

«Η μητέρα μου ήταν περήφανη για τα σκίτσα μου δεν ήξερε όμως τι να τα κάνει. Μια μέρα απαντήσαμε σε μια αγγελία στην εφημερίδα που έλεγε «Σας αρέσει να σχεδιάζετε;» Το αποτέλεσμα ήταν ότι εμφανίστηκε ένας πωλητής και μας πούλησε μια σειρά μαθημάτων δι' αλληλογραφίας.» Χρόνια αργότερα, αφού πήρε μέρος στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Σουλτς έγινε καθηγητής σ' αυτή την ίδια σχολή της Μιννεάπολις. «Για πρώτη φορά βρισκόμουν ανάμεσα σε ταλαντούχους, φιλόδοξους, αναζωογονητικούς ανθρώπους. Εκεί άρχισε πραγματικά η καριέρα μου.»

Τα πρώτα καρτούνς του Σουλτς πήγαν αρκετά καλά στις τοπικές εφημερίδες στην περιοχή της Μιννεάπολις. Αλλά οι αρνητικές απαντήσεις από την Νέα Υόρκη ερχόντουσαν η μια μετά την άλλη και μόνο το 1950 ένας καλλιτεχνικός διευθυντής του United Feature Syndicate αποφάσισε να δώσει μια ευκαιρία στον Σπάρκυ και τον Σνούπυ. Ο Σουλτς ήθελε να ονομαστεί η σειρά «Τα μικρά ανθρωπάκια», αλλά το γραφείο της Νέας Υόρκης, ένα από τα μεγαλύτερα της Αμερικής, την ονόμασε Πήνατς. «Απαίσιος τίτλος,» λέει ο Σουλτς. «Αλλά αν δίνει χαρά σε κάποιον, κάπου, δεν πειράζει.»

Ο Σουλτς δεν έχει βοηθούς σχεδιαστές. Κάθε σειρά, κάθε βιβλίο, η βασική διάταξη και το σενάριο για τα τηλεοπτικά σώους, βγαίνουν από το μεγάλο γραφείο του, με τη γυάλινη επιφάνεια, στο «Ουάν Σνούπη Πλαίης». Μια μικρή ομάδα που ονομάζεται Δημιουργικοί Συνεργάτες, (ένας πρόεδρος, ένας μάγος των οικονομικών, δύο γραμματείς), χειρίζεται την πολυεθνική εμπορική αυτοκρατορία, χορηγεί άδειες για νέα προϊόντα και παιχνίδια, και απαντά στα πάνω από εκατό γράμματα θαυμαστών που φτάνουν καθημερινά.

Θα μπορούσε ο Σουλτς να δώσει έναν ορισμό του χιούμορ; «Ξέρω ένα πράγμα, το χιούμορ δεν προέρχεται από μία ευτυχισμένη κατάσταση. Αστείο είναι όταν κάτι συμβαίνει σε κάποιον άλλο, και εσύ ταυτίζεσαι μ' αυτό αλλά συγχρόνως γελάς και με τον άτυχο. Οι δυστυχίες που πλήττουν τον Τσάρλυ Μπράουν έρχονται σ' όλους μας κάποια στιγμή. Αλλά στον Τσάρλυ συμβαίνουν συνέχεια όλα τα άσχημα. Δεν κάνει τίποτα σωστό. Αλλά είναι καλό παιδί. Μ' αρέσει ο Τσάρλυ Μπράουν.»

Πολλές φράσεις του Σουλτς έχουν μπει στην καθημερινή ομιλία. Αναμφίβολα τα παιδιά έσερναν μαζί τους κάποιο αγαπημένο παλιό κομμάτι ύφασμα επί αιώνες, αλλά ήταν ο Λάινους - «Αγαπώ την ανθρωπότητα, τους ανθρώπους δεν μπορώ να υποφέρω» - που έκανε διάσημη την αγαπημένη παλιά κουβέρτα που χωρίς αυτή νιώθει ανασφάλεια. Ο Τσάρλυ Μπράουν έκανε αθάνατη την έκφραση «Βρε, καημός!» (Good grief!). Έπειτα υπάρχει και αυτό που ο Σουλτς το λέει: «ευτυχία είναι...» Κάπου 26 χρόνια πριν, στην Μιννεάπολι, ο Σουλτς σχεδίασε μια σειρά «που βασιζόταν σ' έναν πιτσιρίκο που αγκάλιαζε τον Σνούπυ και έλεγε "Ευτυχία είναι ένα ζεστό κουταβάκι".» Πιο πρόσφατα ένα βιβλίο με αποφθέγματα του «ευτυχία είναι...» και σχέδια, ήταν το πρώτο μπεστ-σέλλερ στη λίστα των Πήνατς.

Ο Σουλτς, όπως και ο Αίσωπος, βάζει συχνά στο στόμα των ζώων του εύθυμες ηθικολογίες και ονειροπολήσεις. Και εκατομμύρια νιώθουν το τσίμπημα της νοσταλγίας διαβάζοντας τις σκυλίσιες φαντασιώσεις δόξας του Σνούπυ σαν Κόκκινος Βαρώνος, ή σαν ο συγγραφέας του μεγαλύτερου μυθιστορήματος μιας αράδας του κόσμου. «Η νυξ ήτο σκοτεινή και θυελλώδης.» Σ' ένα επεισόδιο ο Σνούπυ επιστρέφει στον τόπο που γεννήθηκε, το «Εκτροφείο Σκύλων Νταίηζυ Χιλλ» και ανακαλύπτει ότι στη θέση του έχει χτιστεί ένα πενταόροφο πάρκινγκ. «Ανόητοι άνθρωποι,» φωνάζει, «παρκάρετε πάνω στις αναμνήσεις μου!»

Σε ερώτηση πώς εξηγεί τη μοναδική παγκόσμια απήχηση των χαρακτήρων του Σουλτς, ο δόκτωρ Μελ Μάντελ, καθηγητής της ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, υποστηρίζει πως ο κόσμος των Πήνατς απεικονίζει το παιδί που κρύβεται μέσα σε κάθε ενήλικο αναγνώστη.

Ο Σουλτς βρίσκεται πολύ κοντά στα δικά του παιδιά - δυο αγόρια και τρεις κόρες, με ηλικίες από 25 ώς 34 ετών. Του λέω πως έχω ακούσει ότι αυτά ήταν η κύρια έμπνευση του.

«Μην πιστεύεις ό,τι ακούς. Πειράζω τα παιδιά μου πως μέσα σε 32 χρόνια μου έδωσαν μόνο έξι ιδέες. Α, ναι, κάνα-δυο, είχαν κουβέρτες «ασφαλείας». Μερικές φορές ξεσήκωνα τη γλώσσα που χρησιμοποιούσαν, και τα παιχνίδια τους, πεταμένα εδώ και κει στο σπίτι, μου έδιναν ιδέες. Αλλά ξέρεις, τα Πήνατς δεν είναι γύρω από τα παιδιά: χρησιμοποιούμε παιδιά γιατί έτσι το καρτούν λειτουργεί καλύτερα, έχει περισσότερη έμφαση, αλλά στην πραγματικότητα μιλάει για τους ανθρώπους και τις αδυναμίες τους.»