ΕΥΡΩΚΟΥΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ

Μάης 1968

ΕΥΡΩΚΟΥΜΟΥΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ 1968 - Η ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΟΥ ΚΚΕ

Πενήντα χρόνια πριν, Φλεβάρης του 1968. To KKE βρίσκεται σε καθεστώς πλήρους παρανομίας, στην Ελλάδα. Μεγάλος αριθμός μελών και στελεχών του βρίσκονται στους τόπους εξορίας. Άλλοι στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού. Οι οργανώσεις του είναι διαλυμένες, ενώ οι διωγμοί του Εμφυλίου συνεχίζονται από τη χούντα. Μόνα πολιτικά «καταφύγια» η ΕΔΑ και οι «Λαμπράκηδες». Στις σκληρές και ιδιότυπες αυτές συνθήκες, όμως, συντελείται μια πολιτική διεργασία, και μάλιστα υψηλής έντασης. Η περίφημη «διάσπαση του '68», που οδηγεί στη δημιουργία του ΚΚΕ Εσωτερικού.

Μεταξύ 5 και 15 Φεβρουαρίου συνεδριάζει στη Βουδαπέστη η 12^η Πλατιά Ολομέλεια του ΚΚΕ. Τρία μέλη του Πολιτικού Γραφείου του, οι Μήτσος Παρτσαλίδης, Ζήσης Ζωγράφος και Πάνος Δημητρίου, διαφωνούν για κεντρικά πολιτικά ζητήματα: Για τις σχέσεις του ΚΚΕ με την ΕΣΣΔ αλλά και για την πολιτική των συμμαχιών του. Καθαιρούνται άμεσα. Μαζί τους όμως συντάσσονται και άλλα στελέχη της ΚΕ και κυρίως στελέχη του «γραφείου Εσωτερικού», δηλαδή μέλη του ΚΚΕ που δρουν στο εσωτερικό της χώρας. Από εκεί το ΚΚΕ Εσωτερικού παίρνει το όνομα του και στελεχώνεται από όσους τελικά αποχώρησαν.

Σύμφωνο με το ΚΚΕ, επρόκειτο για μία «οπορτουνιστική ομάδα» που είχε στόχο τη διάλυση του κόμματος και τη διάχυση του σε ευρύτερα σχήματα, ενώ η δράση του συνιστούσε «αντικομμουνιστική προπαγάνδα», παρουσιάζοντας το ΚΚΕ ως υποχείριο της Μόσχας. Αντίθετα, τα στελέχη του ΚΚΕ Εσωτερικού θα μιλήσουν για μία νέα προσέγγιση του σοσιαλιστικού οράματος και ενίσχυση των δημοκρατικών χαρακτηριστικών του.

Κοινός τόπος πάντως, μισό αιώνα αργότερα, είναι πως η πολιτική αυτή διαδικασία, παρά της ιδιαιτερότητες του ελληνικού ΚΚΕ, ήταν γέννημα της εποχής της.

TO PEYΜA TOY ΕΥΡΩΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ

Η «Άνοιξη της Πράγας», ο «Γαλλικός Μάης» και τα τρία ευρωπαϊκά κόμματα που πρωτοστάτησαν στη νέα τάση.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΚΙΟΚΑΣ, ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΛΙΒΙΤΣΑΝΟΣ

Αμφότερες οχ εμπλεκόμενες πλευρές αναγνώρισαν στα γεγονότα της διάσπασης του ΚΚΕ, το 1968, το «καθρέφτισμα» των διεργασιών στα κομμουνιστικά κόμματα της Ευρώπης και κυρίως την κυριαρχία στα μεγαλύτερα από αυτά του ρεύματος του ευρω - κομμουνισμού. Πρόκειται παράλληλα για μία περίοδο αναδιάταξης των πολιτικών ισορροπιών στην Ευρώπη. Ας μην ξεχνάμε ότι μιλάμε για την ίδια χρονιά που η Ιστορία κατέγραψε την «Άνοιξη της Πράγας», την οποία τα σοβιετικά τεθωρακισμένα θα καταστείλουν θεωρώντας ως «αντεπαναστατικό» το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων του Αλ. Ντούμπτσεκ, επικεφαλής του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας. Επίσης, το ξέσπασμα του «Γαλλικού Μάη», που έφερε την κυβέρνηση μιας μεγάλης χώρας του δυτικού συνασπισμού στο χείλος της κατάρρευσης, δίχως όμως τελικά πολιτικό αποκρυστάλλωμα.

ΣΕ ΤΡΕΙΣ ΧΩΡΕΣ

Η περίφημη «ευρωκομμουνιστική» τάση διαμορφώθηκε σταδιακά και κυριάρχησε στα κομμουνιστικά κόμματα της Ιταλίας, της Γαλλίας και της Ισπανίας. Το ρεύμα αυτό είχε σαφείς και πολύμορφες τάσεις «ρήξης», με τη λογική της ενιαίας για κάθε χώρα αντίληψης περί «μετάβασης στον σοσιαλισμό», προτάσσοντας τις ιδιαιτερότητες κάθε κράτους ως βασικό κριτήριο.

Στα προγράμματα τους αυτά τα κόμματα ενέταξαν τις έννοιες των «βαθιών μεταρρυθμίσεων» και των «μετασχηματισμών» ως εργαλείων κοινωνικών ανακατατάξεων. Επίσης, στο πολιτικό τους λεξιλόγιο αναφέρονταν συχνά οι έννοιες του «σοσιαλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο», της «ελευθερίας» και του «πολιτικού πλουραλισμού». Από την πλευρά των αντιπάλων αντιλήψεων, αυτές οι θέσεις γίνονται αντιληπτές ως ευκαιριακές («οπορτουνιστικές»), ακόμη και «αντεπαναστατικές».

Αξίζει να σημειωθεί πάντως ότι κανένα από τα τρία προαναφερόμενα κόμματα στις δεκαετίες του '60 και του '70 δεν ήρθε σε ρήξη με την ΕΣΣΔ, αντίθετα διατηρήθηκαν σχέσεις και επαφές. Επίσης, ένα χαρακτηριστικό στοιχείο είναι πως τα ΚΚ της Ιταλίας και της Γαλλίας στη συγκεκριμένη περίοδο αύξησαν σημαντικά την πολιτική επιρροή τους, με το ΚΚΙ να φθάνει το 34.4% στις εκλογές του 1976 υπό τον Ενρίκο Μπερλίνγκουερ, ενώ το γαλλικό ΚΚ του Ζορζ Μαρσέ έφθασε στο σημείο να κατέχει υπουργεία στην κυβέρνηση Μιτεράν.

Επίσης, κοινή πεποίθηση κάθε πλευράς στην Ελλάδα είναι το ότι οι προβληματισμοί σε αυτήν την κατεύθυνση ξεκίνησαν στο ΚΚΕ κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου και κυρίως αμέσως μετά, ενώ δεν είναι άσχετες και από την «αποσταλινοποίηση» της ΕΣΣΔ τη δεκαετία του '50.

Ο ΠΑΡΤΣΑΛΙΔΗΣ

Αναφερόμενος στην περίοδο αμέσως μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ένας εκ των πρωταγωνιστών της διάσπασης του '68, ο Μ. Παρτσαλίδης, φέρεται να γράφει πως «είναι γεγονός ότι εκείνη την εποχή ούτε περνούσε από το μυαλό μας η σκέψη πως ήταν δυνατό οι επιδιώξεις της Σοβιετικής Ένωσης να μη συμπίπτουν με το συμφέρον του επαναστατικού κινήματος στον κόσμο. Μπορούμε να πούμε πως γενικά δεν είχε διαφορετική αντίληψη ολόκληρη η ηγεσία του κόμματος». Μία συνθήκη που προφανώς άλλαξε για ένα μέρος της ηγεσίας του ΚΚΕ τα επόμενα χρόνια, υπό το πρίσμα των πολιτικών εξελίξεων. Τέλος, κάθε πλευρά συμφωνεί ότι και σήμερα οι δύο αυτές τάσεις στον χώρο που αποκαλείται «Αριστερά» είναι υπαρκτές και έχουν τη ρίζα τους και σε αυτήν την περίοδο. Παρότι τα ευρωκομμουνιστικά κόμματα της Ιταλίας και της Γαλλίας έχουν πλήρως απολέσει τη δύναμη τους, παρότι οι ανατροπές του 1990 έχουν μετατρέψει σε αντικείμενο των ιστορικών την πάλαι ποτέ ΕΣΣΔ. 

ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ/4.3.2018