Τα «αψεγάδιαστα» άτομα που ακροβατούν ασταμάτητα μεταξύ τελειότητας και... τελειότητας θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο την υγεία τους

Η τελειομανία βλάπτει σοβαρά την υγεία

Η συνεχής αναζήτηση της τελειότητας μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα όχι μόνο ψυχικής αλλά και σωματικής υγείας, ακόμη και σε πρόωρο θάνατο

της Θεοδώρας Τσώλη

Η τελειομανία μπορεί να αποτελεί πλέον... σταθερή αξία των σύγχρονων ανταγωνιστικών κοινωνιών - εκτιμάται άλλωστε ότι δύο στους πέντε ανθρώπους στον ανεπτυγμένο κόσμο εμφανίζουν τάσεις περφεξιονισμού -, ωστόσο, σύμφωνα με ερευνητικά στοιχεία, μπορεί να βλάψει σοβαρά την υγεία (όχι μόνο την ψυχική αλλά και τη σωματική). Μελέτες μαρτυρούν ότι η «τελειοθηρία», η συνεχής αναζήτηση του αψεγάδιαστου τόσο στον επαγγελματικό όσο και στον προσωπικό βίο, μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά «ψεγάδια» όχι μόνο στην ψυχική υγεία - είναι γνωστό ότι συνδέεται με κατάθλιψη και άλλες ψυχικές νόσους - αλλά και στο σώμα καθώς «χαρίζει» αϋπνίες, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, ψυχογενείς διατροφικές διαταραχές, ακόμη και πρόωρο θάνατο. Μάλιστα κάποιοι ειδικοί επί του θέματος θεωρούν ότι η τελειομανία αποτελεί παράγοντα κινδύνου για εμφάνιση σοβαρών νόσων αντίστοιχο με την παχυσαρκία ή το κάπνισμα!

Σαν να μην έφθανε ο απαιτητικός τρόπος ζωής του σύγχρονου ανθρώπου, ήλθαν και τα μοδάτα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να προαγάγουν το τέλειο, τουλάχιστον στο φαίνεσθαι, σημειώνουν οι ειδήμονες. Ετσι ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι τρέχουν ασταμάτητα για να προφθάσουν το όνειρο που δεν χωρά ελαττώματα και το οποίο κλείνει μέσα του την τέλεια δουλειά, το τέλειο παιδί, την τέλεια σχέση, το τέλειο σώμα, τον τέλειο τραπεζικό λογαριασμό. Ποιο είναι το αποτέλεσμα; Το όνειρο που δεν γίνεται πολλές φορές πραγματικότητα μετατρέπεται σε εφιάλτη.

Τρεις τύποι τελειομανών

Ειδικοί του Τμήματος Ψυχολογίας της Υγείας στο Πανεπιστήμιο Γιορκ στον Καναδά, με επικεφαλής τον καθηγητή Γκόρντον Φλετ, ο οποίος μελετά τη σύνδεση μεταξύ τελειομανίας και υγείας τα τελευταία 20 έτη, έχουν εντοπίσει τρεις τύπους τελειομανών. Ο πρώτος αφορά τα άτομα των οποίων η τελειομανία περιορίζεται στον εαυτό τους καθώς θέτουν πολύ υψηλά στάνταρντ στις επιδιώξεις τους. Ο δεύτερος αφορά εκείνους που αποζητούν την τελειότητα από τους γύρω τους, ενώ ο τρίτος αφορά τους τελειομανείς λόγω... κοινωνικών επιταγών - πρόκειται για ανθρώπους που πιστεύουν ότι ο περίγυρός τους, όπως οι γονείς, οι συνάδελφοι ή το αφεντικό τους, απαιτεί τελειότητα από εκείνους.

Διαφορετικές μελέτες ενισχύουν μάλιστα την άποψη ότι οι τελειομανείς λόγω... κοινωνίας υποφέρουν σωματικά περισσότερο από τους άλλους. Ειδικοί από το Πανεπιστήμιο Μπροκ στον Καναδά, με επικεφαλής τη δρα Ντανιέλ Μόλναρ, μελέτησαν 500 ενηλίκους ηλικίας 24 ως 35 ετών με βάση ειδικό ερωτηματολόγιο που προσδιόριζε αν ένα άτομο «πάσχει» από τελειομανία και ποιου τύπου. Σύμφωνα με τα ευρήματα, οι τελειομανείς εξαιτίας της (άπονης) κοινωνίας είχαν χειρότερη υγεία, επισκέπτονταν πιο τακτικά τον γιατρό και έλειπαν συχνότερα από την εργασία τους εξαιτίας ασθένειας.

Χαλαρή μακροβιότητα

Μια άλλη μελέτη που διεξήχθη από ερευνητές του Πανεπιστημίου Trinity Western στον Καναδά και περιελάμβανε 450 ενηλίκους ηλικίας 65 ετών και άνω χτύπησε ακόμη πιο ανησυχητικά καμπανάκια καθώς έδειξε ότι οι τελειομανείς είχαν αυξημένο κατά 51% κίνδυνο πρόωρου θανάτου σε σύγκριση με τους πιο... χαλαρούς της ζωής.

Ακόμη και αν δεν εγκαταλείψουν τα εγκόσμια, όμως, οι τελειομανείς φαίνεται ότι εγκαταλείπουν συχνά την... αγκαλιά του Μορφέα. Μελέτη του 2010 που ανήκε σε ειδικούς του Πανεπιστημίου της Κοΐμπρα στην Πορτογαλία διαπίστωσε ότι τα τελειομανή εξαιτίας των κοινωνικών επιταγών άτομα είχαν περισσότερη δυσκολία στο να αποκοιμηθούν αλλά και να κοιμηθούν χωρίς διακοπές μέσα στη νύχτα. Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα τελειομανή άτομα εξισώνουν την ύπαρξή τους με την ικανότητα να κατακτούν τους στόχους τους. Αν δεν τα καταφέρουν, έστω και στο παραμικρό, θεωρούν ότι είναι τα... πιο αποτυχημένα πλάσματα σε αυτή τη ζωή και έτσι χάνουν κυριολεκτικώς τον ύπνο τους.

Οι τελειοθήρες δεν επιτρέπουν στον εαυτό τους ούτε καν να ασθενήσει. Οταν νιώθουν άρρωστοι, εκλαμβάνουν αυτή την αδυναμία του σώματός τους ως μια άλλη αποτυχία και έτσι φθάνουν τον εαυτό τους στα άκρα μη επιτρέποντάς του να ξεκουραστεί. Οπως είναι επόμενο, μια τέτοια τακτική επιβραδύνει την ανάρρωσή τους και μπορεί να τους καταστήσει ευάλωτους απέναντι και σε άλλες νόσους. Πέρυσι η ομάδα του καθηγητή Φλετ παρακολούθησε 100 ασθενείς που είχαν υποστεί καρδιακό επεισόδιο και είδε ότι όσοι εξ αυτών ήταν τελειομανείς ανάρρωσαν με πολύ πιο αργούς ρυθμούς, ενώ παράλληλα είχαν αυξημένο κίνδυνο για περαιτέρω καρδιολογικά προβλήματα. Τα στοιχεία αυτά ήλθαν να επιβεβαιώσουν προηγούμενα ολλανδικής μελέτης που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό έντυπο «Circulation» το 2010. Στο πλαίσιό της παρακολουθήθηκαν περισσότεροι από 6.000 καρδιοπαθείς και, όπως προέκυψε, οι τελειομανείς με αρνητική ματιά για τη ζωή είχαν τριπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν περαιτέρω προβλήματα στην καρδιά τους σε σύγκριση με όσους είχαν θετική στάση για τα πράγματα.

Ευαίσθητο πεπτικό

Η αέναη άγρα της τελειότητας μπορεί να πλήξει σοβαρά και το πεπτικό σύστημα καθώς φαίνεται ότι το στρες το οποίο συνεπάγεται έχει άμεση επίδραση στη διαδικασία της πέψης. Μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2011 στο επιστημονικό έντυπο «Journal of Research in Medical Science» και περιελάμβανε 149 άτομα μαρτύρησε ότι όσα εξ αυτών είχαν τάσεις τελειομανίας εμφάνιζαν αυξημένες κατά 40,7% πιθανότητες να παρουσιάσουν σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου σε σύγκριση με ποσοστό της τάξεως του 20% στον γενικό πληθυσμό.

Και βέβαια η τέλεια εικόνα που κάποιοι προσπαθούν να έχουν δεν θα μπορούσε να μην αντικατοπτρίζεται και στον καθρέφτη τους. Για αυτό και οι τελειομανείς αντιμετωπίζουν πολύ συχνά αυξημένο κίνδυνο για ψυχογενείς διαταραχές της διατροφής όπως η νευρική ανορεξία, σύμφωνα με πολλές μελέτες. Μπορεί να μοιάζει περίεργο, ωστόσο η τελειομανία μπορεί να οδηγήσει και στον αντίποδα, δηλαδή στη βουλιμία! Μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2009 στο επιστημονικό έντυπο «Journal of Personality and Social Psychology» αποκάλυψε ότι η αυστηρότητα που διέπει τους τελειομανείς σε πολλές παραμέτρους της ζωής τους έχει άμεση επίδραση και στη διατροφή τους. Ετσι τα συγκεκριμένα άτομα συχνά λένε το... φαΐ φαγάκι και θέτουν άπιαστους στόχους κατανάλωσης ελάχιστων θερμίδων ημερησίως. Οταν όμως δεν επιτυγχάνουν να πιάσουν τους στόχους που έχουν θέσει στον εαυτό τους, μπορεί να το ρίξουν στην υπερφαγία - αυτό βέβαια τους παρέχει προσωρινή ευχαρίστηση, γεννώντας τους όμως στη συνέχεια ατελείωτες τύψεις, με αποτέλεσμα να μπαίνουν σε έναν φαύλο κύκλο ακόμη μεγαλύτερης αυστηρότητας αλλά και... τσιμπολογήματος.

Στρες: o φαύλος κύκλος

Γιατί όμως η τελειομανία έχει τόσο μεγάλο κόστος για την υγεία; Διότι συνδέεται με αδιάκοπο στρες. Οταν ο οργανισμός βρίσκεται υπό συνεχή πίεση, τα επινεφρίδια - ενδοκρινείς αδένες που βρίσκονται πάνω από κάθε νεφρό - εκλύουν δύο νευροδιαβιβαστές, την αδρεναλίνη και τη νοραδρεναλίνη. Με τον τρόπο αυτόν το σώμα βρίσκεται σε θέση μάχης - ο καρδιακός παλμός αυξάνεται, όπως και η αρτηριακή πίεση, οι αεραγωγοί και οι στεφανιαίες αρτηρίες διαστέλλονται, ενώ ο ρυθμός του μεταβολισμού μπαίνει στο... κόκκινο. Ωστόσο αυτή η απόκριση του οργανισμού έχει «σχεδιαστεί» ώστε να σταματά γρήγορα προκειμένου το σώμα να ξεκουράζεται. Οταν η αγχώδης διαδικασία επιμηκύνεται, ο οργανισμός βρίσκεται σε συνεχή κατάσταση συναγερμού, γεγονός που έχει σημαντικό αντίκτυπο στο ανοσοποιητικό, στο πεπτικό, στο καρδιαγγειακό σύστημα (και όχι μόνο).

Οπως αναφέρει στο «Βήμα» η κλινική ψυχολόγος κυρία Κατερίνα Παπανικολάου, η τελειομανία στοιχίζει τόσο στην ψυχική όσο και στη σωματική υγεία. «Τα άτομα που αποζητούν μονίμως την τελειότητα μπορεί να εμφανίσουν τόσο συμπτώματα άγχους αφού βρίσκονται σε συνεχή φάση εγρήγορσης για επίτευξη των στόχων τους όσο και συμπτώματα κατάθλιψης, αφού η αυτοκριτική που κάνουν είναι αυστηρή και δεν μπορούν να πάρουν ικανοποίηση από τα όσα καταφέρνουν. Σε ό,τι αφορά τη σωματοποίηση του άγχους, όταν το βίωμα του άγχους τείνει να γίνει μόνιμο - όπως στις περιπτώσεις των τελειομανών ατόμων - εμφανίζεται διαταραχή της λειτουργίας του συμπαθητικού συστήματος με συμπτώματα ανησυχίας, ταχυπαλμίας, αϋπνίας και υπέρτασης». Σημειώνεται ότι σε έναν υγιή οργανισμό εμφανίζονται εναλλαγές της λειτουργίας του συμπαθητικού και παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος (αλλιώς της φάσης ενεργοποίησης και χαλάρωσης). Σε καταστάσεις άγχους το συμπαθητικό σύστημα παίρνει το... πάνω χέρι και παρουσιάζονται συμπτώματα όπως η αύξηση της αρτηριακής πίεσης, του ρυθμού της αναπνοής και του καρδιακού παλμού.

Η ειδικός επισημαίνει ότι η λύση βρίσκεται στο χέρι του καθενός: «Η "συνταγή" είναι να συνειδητοποιήσουμε τις απαιτήσεις που έχουμε από τον εαυτό μας και το κόστος που αυτές έχουν στη ζωή μας. Μπορεί το αδιάκοπο κυνήγι των υψηλών στόχων ως παιδιά να ήταν ο τρόπος για να πάρουμε την αποδοχή και την αγάπη, στην ενήλικη ζωή μας όμως αυτή η τακτική μπορεί να μη μας επιτρέπει να πάρουμε τα σημαντικότερα, ικανοποίηση και χαρά». Και αυτά τα τελευταία... ωφελούν σοβαρά την υγεία!

http://www.tovima.gr/science/article/?aid=588100