Ο Σκυλλίας, η Ύδνα και η ναυμαχία στο Αρτεμίσιο
Γράφει ο Κων/νος Γραικιώτης
Ο ιστορικός Ηρόδοτος από την Αλικαρνασσό, ο οποίος ονομάστηκε και Πατέρας της Ιστορίας, και ο Παυσανίας («Ελλάδος Περιήγησις» στα Φωκικά, Λοκρών Οζόλων) αναφέρουν την ιστορία του Σκυλλία, που ήταν ένας επαγγελματίας εκπαιδευτής κολύμβησης και της κόρης του Ύδνας. Η Ύδνα, όπως αναφέρεται ήταν γνωστή στην Ελλάδα ως επιδέξια κολυμβήτρια, έχοντας εκπαιδευτεί από τον πατέρα της, από νεαρή ηλικία. Ήταν γνωστή για την ικανότητά της να κολυμπά σε μεγάλες αποστάσεις και να βουτάει βαθιά στην θάλασσα.
Αναφέρουν λοιπόν ότι το 480 π.Χ ο ονομαστός δύτης και κολυμβητής Σκυλλίας από την πόλη Σκιώνη, αποικία των Ευβοέων στην Παλλήνη της Χαλκιδικής, σημερινή χερσόνησος της Κασσάνδρας όπου βρίσκεται και το σημερινό χωριό Νέα Σκιώνη, επιστρατεύτηκε από τους Πέρσες που γνώριζαν τις σπουδαίες επιδόσεις και ικανότητες του με σκοπό να τον χρησιμοποιήσουν εναντίον του Ελληνικού Στόλου.
Για το σχέδιο των Περσών ο Ηρόδοτος αναφέρει :
«Να πώς εξελίχτηκαν τα πράματα: όταν οι βάρβαροι έφτασαν, στα νερά της Εύβοιας, στις Αφέτες, νωρίς το απόγευμα, έχοντας κι από πριν την πληροφορία πως στην περιοχή του Αρτεμισίου είναι αγκυροβολημένα λίγα ελληνικά καράβια, που μάλιστα τ᾽ αντίκρισαν με τα μάτια τους, ετοιμάζονταν μ᾽ ανυπομονησία να τους επιτεθούν, με την ελπίδα μήπως και τα αιχμαλωτίσουν. Όμως τους φάνηκε πως ήταν κάπως αργά να επιχειρήσουν επίθεση κατά μέτωπο, κι ο λόγος ήταν μήπως οι Έλληνες, βλέποντάς τους να πλέουν εναντίον τους, τραπούν σε φυγή και καθώς η νύχτα έπεφτε θα κάλυπτε την φυγή τους και θα γλίτωναν αναμφίβολα κάτι που δεν το ήθελαν καθώς είχαν αποφασίσει ότι δεν έπρεπε να σωθεί κανείς με τη φυγή και κατά την έκφρασή τους, ούτε ο ιερέας του Δία, ο πυρφόρος.
Λοιπόν, γι᾽ αυτό το σκοπό έβαλαν σ᾽ εφαρμογή το εξής σχέδιο: ξεδιάλεξαν απ᾽ το σύνολο των καραβιών τους διακόσια και τα έστειλαν στο πέλαγος που απλώνεται πέρα από τη Σκιάθο, για να κινούνται έξω από το οπτικό πεδίο των εχθρών, καθώς θα έκαναν πλέοντας το γύρο της Εύβοιας. Έτσι θα κατάφερναν να βάλουν στη μέση τα καράβια των Ελλήνων, θα έφραζαν το δρόμο της υποχώρησης τους, κι από την άλλη οι ίδιοι θα τους έκαναν επίθεση κατά μέτωπο. Πήραν λοιπόν αυτή την απόφαση κι έδωσαν εντολή να ξεκινήσουν τα καράβια που είχαν οριστεί, καθώς δεν είχαν στο νου τους να επιτεθούν οι ίδιοι εκείνη την ημέρα, κι ούτε νωρίτερα από την ώρα που θα έφτανε το σύνθημα από τα καράβια που επιχειρούσαν την κυκλωτική κίνηση, ότι έφτασαν. Λοιπόν έστελναν αυτά τα καράβια γύρω από την Εύβοια κι έκαναν στις Αφέτες καταμέτρηση των υπόλοιπων καραβιών.
Στο μεταξύ ο Σκυλλίας από τη Σκιώνη, ο πρώτος δύτης της εποχής του (αυτός που και στο ναυάγιο που έγινε στα νερά του Πηλίου έσωσε για τους Πέρσες πολλά πολύτιμα πράματα, αλλά και πολλά κράτησε για τον εαυτό του), αυτός λοιπόν ο Σκυλλίας βρισκόταν στο στρατόπεδό τους, στις Αφέτες. Όμως ο Σκυλλίας είχε από τα πριν στο νου του ν᾽ αυτομολήσει στους Έλληνες και περίμενε να του δοθεί η κατάλληλη ευκαιρία».
Όμως ο Σκυλλίας όταν έμαθε τα σχέδια τους μαζί με την κόρη του βούτηξαν στη θάλασσα και κολύμπησαν για να φτάσουν στα πλοία των Περσών. Κολύμπησαν σιωπηλά ανάμεσα στα σκάφη, χρησιμοποιώντας μαχαίρια για να κόψουν τα αγκυροβόλια και να απομακρύνουν τις βυθισμένες άγκυρες. Έτσι δημιούργησαν μεγάλη αναταραχή στον Περσικό Στόλο που τα πλοία του, χωρίς άγκυρες και αγκυροβόλια να τα ασφαλίζουν, συγκρούστηκαν στα ταραγμένα νερά. Τα περισσότερα από τα πλοία υπέστησαν σημαντικές ζημιές και μερικά βυθίστηκαν. Η καθυστέρηση που προέκυψε επέτρεψε αργότερα στο ελληνικό ναυτικό να έχει περισσότερο χρόνο να προετοιμαστεί στο Αρτεμίσιο και τελικά οδήγησε στη νίκη των ελληνικών δυνάμεων και στη Σαλαμίνα.
Όσο για τον Σκυλλία αυτός, μετά το σαμποτάρισμα των Περσικών πλοίων, υποτίθεται ότι κολύμπησε υποβρύχια από τις Αφφές στο Αρτεμίσιο, χρησιμοποιώντας ένα καλάμι ως αναπνευστήρα χωρίς να ανέβει στην επιφάνεια. Θα πρέπει να πούμε ότι κολύμπησε σε μια απόσταση που είναι ογδόντα περίπου σταδίων προκειμένου σύμφωνα με τον Ηρόδοτο να αναφέρει στους Έλληνες τα σχέδια των Περσών. Να σημειωθεί πως το στάδιο ήταν μονάδα μέτρησης μήκους στην αρχαία Ελλάδα η οποία σε γενικές γραμμές αντιστοιχούσε στο μήκος ενός αθλητικού σταδίου - κάτι λιγότερο από 200 μέτρα (στον Ηρόδοτο το στάδιο υπολογίζεται περίπου στα 186). Αυτό σημαίνει πως, με βάση αυτή την αναφορά, ο Σκυλλίας βούτηξε και κολύμπησε 80x186 = 14.880 μέτρα = περίπου 14,9 χιλιόμετρα, αναδυόμενος και καταδυόμενος, για να μη γίνει αντιληπτός- ένα ασύλληπτο εγχείρημα, για το οποίο ο Ηρόδοτος εκφράζει την έκπληξή του.
Όμως ας επιστρέψουμε στα όσα γράφει ο Ηρόδοτος.
«Τώρα, με ποιό τρόπο αποκεί και πέρα έφτασε πια στους Έλληνες, ο Σκυλλίας, δεν μπορώ να το πω με βεβαιότητα, όμως μένω έκπληκτος, αν τα όσα διηγούνται είναι αληθινά· λένε δηλαδή πως από τις Αφέτες βούτηξε στη θάλασσα και δε βγήκε στην επιφάνεια παρά μόνο όταν έφτασε στο Αρτεμίσιο, αφού διάνυσε περίπου ογδόντα σταδίους κάτω απ᾽ τη θάλασσα. Διηγούνται βέβαια γι᾽ αυτό τον άνθρωπο κι άλλα που μοιάζουν με παραμύθια, κάμποσα όμως είναι αληθινά. Μόλις έφτασε, αμέσως ανέφερε στους στρατηγούς τα καθέκαστα για το ναυάγιο και για τα καράβια που στάλθηκαν να κάνουν το γύρο της Εύβοιας.
Ακούοντας αυτά οι Έλληνες έκαναν συμβούλιο. Κι απ᾽ τα πολλά που ειπώθηκαν επικράτησε η πρόταση να μείνουν εκείνη τη μέρα καταυλισμένοι στο ίδιο μέρος, κι αργότερα ν᾽ αφήσουν να περάσουν τα μεσάνυχτα και τότε να βγουν να συναπαντήσουν τα καράβια που έκαναν το γύρο της Εύβοιας. Όμως, ύστερ᾽ απ᾽ αυτά, καθώς κανένας δεν έπλεε εναντίον τους, καρτέρησαν να έρθει το δειλινό της μέρας, και τότε αυτοί ανοίχτηκαν εναντίον των βαρβάρων, θέλοντας να δοκιμάσουν την πολεμική ικανότητα του εχθρού και τους ελιγμούς ανάμεσ᾽ από άλλα καράβια».
Έτσι οι Έλληνες απέφυγαν την παγίδα που τους ετοίμαζαν οι Πέρσες, οργανώθηκαν και στην συνέχεια μετά από συνεχής ναυμαχίες νίκησαν. Εκτιμάται μάλιστα, πως η παρέμβαση του Σκυλλία με τις γνωστές και άγνωστες πληροφορίες που μετέφερε ήταν καθοριστικότατη στην εξέλιξη των γεγονότων αλλά και στη διαμόρφωση της στρατηγικής που εφάρμοσαν στη συνέχεια ο Θεμιστοκλής και οι επικεφαλής του ελληνικού στόλου. Μια στρατηγική, απόρροια της οποίας υπήρξε η συντριβή του περσικού στόλου στη ναυμαχία του Αρτεμισίου.
Η ναυμαχία στο Αρτεμίσιο: Το «προοίμιο» της Σαλαμίνας
Σε κάθε περίπτωση, ο Σκυλλίας έφτασε στο Αρτεμίσιο, όπου έδωσε τις πολύτιμες πληροφορίες στην ελληνική συμμαχική διοίκηση: Την αναχώρηση των 200 πλοίων, συν την απώλεια άλλων 400 προηγουμένως σε τρικυμία. Με βάση αυτές τις πληροφορίες οι Έλληνες αρχηγοί αποφάσισαν σε πρώτη φάση να παραμείνουν προσωρινά στη θέση τους και να αποπλεύσουν τη νύχτα, ώστε να μην τους αντιληφθούν οι Πέρσες των Αφετών, κατευθυνόμενοι προς το νότο για να χτυπήσουν τα 200 περσικά πλοία. Ωστόσο τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν έτσι, καθώς ο Θεμιστοκλής (ο μετέπειτα νικητής της Σαλαμίνας, και επικεφαλής του αθηναϊκού στόλου) κατάφερε να πείσει τους άλλους διοικητές, αξιοποιώντας τις πληροφορίες του Σκυλλία για μείωση της περσικής δύναμης κατά 600 πλοία, να επιτεθούν δοκιμαστικά κατά των Περσών προκειμένου να μετρηθούν και εκτιμηθούν οι δυνατότητες των εισβολέων στη θάλασσα και η αποδοτικότητα των ελληνικών τακτικών απέναντί τους.
Ως αποτέλεσμα, ακολούθησαν τρεις αναμετρήσεις, σε ισάριθμες ημέρες: Την πρώτη ημέρα ο ελληνικός στόλος εξήλθε και επιτέθηκε εναντίον του περσικού, εκπλήσσοντας τους εισβολείς με τον παράτολμο χαρακτήρα της επίθεσης. Η ναυμαχία κράτησε μέχρι το βράδυ: Αν και το αποτέλεσμά της δεν ήταν αποφασιστικό (χαρακτηρίζεται μάλλον αμφίρροπο), θεωρείται μάλλον τακτική επιτυχία των Ελλήνων, καθώς επέφεραν απώλειες και φάνηκε πως ήταν σε θέση να αντιμετωπίσουν επιτυχώς τον περσικό στόλο. Το ίδιο βράδυ, η τύχη χαμογέλασε στους Έλληνες, καθώς τα 200 περσικά πλοία που εκτελούσαν κυκλωτική κίνηση καταστράφηκαν από τρικυμία (σημειώνεται πως επρόκειτο για έναν επικίνδυνο περίπλου εν μέσω περιόδου ισχυρών ανέμων, αλλά οι Πέρσες μάλλον δεν το γνώριζαν αυτό).
Την επόμενη ημέρα οι ελληνικές δυνάμεις ενισχύθηκαν από άλλα 53 αθηναϊκά πλοία, και ανοίχτηκαν ξανά στη θάλασσα για ναυμαχία, χωρίς όμως οι Πέρσες να ανταποκρίνονται- οπότε και τα ελληνικά πολεμικά έφτασαν στους Αφέτες και πραγματοποίησαν επιδρομή, καταστρέφοντας δύναμη κιλικιακών πλοίων, χωρίς ο υπόλοιπος περσικός στόλος να προλαβαίνει να αντιδράσει. Τη νύχτα επέστρεψαν στο Αρτεμίσιο.
Ακολούθησε η τρίτη και τελευταία ημέρα της αναμέτρησης, με τους Πέρσες να αναλαμβάνουν την πρωτοβουλία και να αποπλέουν με το σύνολο του στόλου τους. Ο ελληνικός στόλος ανέμενε σε διάταξη μάχης στο Αρτεμίσιο, και ακολούθησε φονική σύγκρουση, με σοβαρές απώλειες και στις δύο πλευρές, αν και θεωρείται ότι οι περσικές ήταν μεγαλύτερες. Εν τέλει η σύγκρουση ήταν αμφίρροπη, με τους δύο στόλους να επιστρέφουν στις βάσεις τους.
Από τακτικής και στρατηγικής πλευράς ο ελληνικός στόλος φαινόταν να εκπληρώνει την αμυντική αποστολή του, σταματώντας τις περσικές προσπάθειες- ωστόσο η σύγκρουση θα λάμβανε απότομα τέλος, καθώς μετά την τρίτη και τελευταία ναυμαχία έφτασε στην ελληνική δύναμη η είδηση της πτώσης των Θερμοπυλών και του θανάτου του Σπαρτιάτη βασιλιά Λεωνίδα. Ως εκ τούτου, δεν υπήρχε λόγος παραμονής στην περιοχή- και τα ελληνικά πλοία αποχώρησαν από το Αρτεμίσιο. Κατά τον Πλούταρχο, το μεγαλύτερο όφελος για τους Έλληνες από τη ναυμαχία ήταν η πείρα που αποκτήθηκε όσον αφορά στην αντιμετώπιση των Περσών στη θάλασσα – και θα μπορούσε να ειπωθεί πως αποτέλεσε μια «πρόβα τζενεράλε» - ένα προοίμιο για την αποφασιστική ναυμαχία της Σαλαμίνας.
Η Ελλάδα ευγνωμονούσα
Σε ευγνωμοσύνη για τον ηρωισμό που έδειξαν και προς τιμή του πατέρα και της κόρης, αργότερα, με διάταγμα της Δελφικής Αμφικτυονίας στήθηκαν στους Δελφούς, στον πιο ιερό χώρο της Αρχαίας Ελλάδας, οι ανδριάντες του Σκυλλία και της κόρης του Ύδνας. Όπως δε μας λέει και ο Παυσανίας : «δίπλα στο άγαλμα του Γοργία υπάρχει μια αναθηματική προσφορά των Αμφικτυόνων προς τον πατέρα και την κόρη».
Τα αγάλματά τους σήμερα δεν βρίσκονται πλέον στους Δελφούς. Λέγεται ότι ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Νέρων λεηλάτησε τα αγάλμτα και τα έφερε μαζί του στη Ρώμη τον πρώτο αιώνα μ.Χ. Σήμερα οι δύο ανδριάντες βρίσκονται σε μουσείο της Ρώμης. Όμως προς τιμήν του Σκυλλία και της Ύδνας έχει ανεγερθεί στην παραλία της Νέας Σκιώνης σχετικό μνημείο.
Πηγές:
https://el.wikipedia.org/wiki/Σκυλλίας
https://el.wikipedia.org/wiki/Ύδνα
https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/browse.html?text_id=30&page=196
https://www.worldhistory.org/article/737/ten-noble-and-notorious-women-of-ancient-greece/
https://ancientherstories.com/swimming-for-victory-hydna-of-scione-greek-war-hero-c-480-bce-unknown/
https://ishof.org/assets/scyllias-and-hydna.pdf
https://roughdiplomacy.com/hydna-of-scione/
Παυσανία (Περιγραφή της Ελλάδας, 10.19.1.)
Hall, E. 2014. Introducing the Ancient Greeks: From Bronze Age Seafarers to Navigators of the Western Mind. New York: W. W. Norton & Company.
ΗΡΟΔΟΤΟΣ 8.6.1
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου