Ο ερπετολόγος ανιψιός του Καβάφη

 

Ο ερπετολόγος ανιψιός του Καβάφη

Η ζωή ενός εκκεντρικού Έλληνα της Βρετανίας, απογόνου των οικογενειών Καβάφη και Ράλλη που έκανε καριέρα στην Αφρική ως... συλλέκτης φιδιών και αγρίων ζώων. Μια συναρπαστική περιπέτεια και ταυτόχρονα μια ιστορία της παλαιάς ελληνικής παροικίας της Αγγλίας. Ο Κωνσταντίνος Ιωάννης Φίλιππος Ιωνίδης (αγγλικά: Constantine John Philip "Bobby" Ionides, 1901-1968) ήταν Βρετανός ερπετολόγος ελληνικής καταγωγής. Ήταν μέλος της οικογένειας Ιωνίδη, εύπορων Ελλήνων της Αγγλίας με καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη, και μέσω της μητέρας του ήταν ανιψιός του ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη καθώς και είχε δεσμούς με την οικογένεια Ράλλη.

Ο Κωνσταντίνος Ιωάννης Φίλιππος Ιωνίδης, εγγονός του γιατρού Τζον Καβάφη, αδελφού του Κωνσταντίνου Καβάφη, ήταν ένα είδος ντροπής για την οικογένειά του. Φοίτησε σε ορισμένα από τα καλύτερα αγγλικά σχολεία των αρχών του 20ού αιώνα, τα χρόνια που η βρετανική αυτοκρατορία και οι παραδόσεις της ήταν ακόμη παντοδύναμες. Συνήθως όμως τα εγκατέλειπε διωγμένος και με τα πόδια του γεμάτα σημάδια από τις βουρδουλιές των δασκάλων. Ως μαθητή η απειθαρχία του τον καθιστούσε εύκολο στόχο για κάθε «έγκλημα» που ζητούσε ένοχο: «Πήγα στο Ράγκμπυ όπου με μαστίγωσαν δεκαοκτώ φορές κατά το πρώτο τρίμηνο, δεκατρείς το δεύτερο και κατόπιν τούτου έχασα το λογαριασμό» γράφει. Και όταν σημειώθηκε μια κλοπή στα αποδυτήρια του σχολείου κατηγορήθηκε αμέσως. Τελικά, απεδείχθη ότι δεν είχε κλέψει. Ο διευθυντής τού ανακοίνωσε την απαλλαγή του, συμπληρώνοντας όμως ότι «κανένα στοιχείο της διαγωγής σου δεν σου δίνει το δικαίωμα να νιώθεις αγανάκτηση επειδή σε υποψιαστήκαμε». Και εκείνος θυμάται ότι «το μόνο που μπορούσα να κάνω ήταν να του ρίξω μια ματιά που εξέφραζε τη βαθιά μου ελπίδα να τον δαγκώσει κάποια μέρα φίδι και να πεθάνει αργά και βασανιστικά». Η ουσιαστική ρήξη του με τη θεσμισμένη δυτική κοινωνία, ρήξη στην οποία έμεινε πιστός ως το τέλος της ζωής του, είχε ήδη επέλθει, ενώ η μυθιστορηματική σχέση του με τα φίδια είχε μόλις ξεκινήσει…

Για τους περισσότερους Έλληνες το όνομά του δεν σημαίνει απολύτως τίποτε. Για πολλούς Άγγλους, αντίθετα, είναι συνώνυμο μιας από τις πιο συναρπαστικές ιστορίες που μπορεί να διηγηθεί κανείς. Μια ιστορία που στην Αγγλία έχει γραφτεί σε τρεις διαφορετικές βιογραφίες, ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1960, και που το ΒΒC την έχει κάνει ντοκυμαντέρ. Είναι η ιστορία ενός απόλυτα εκκεντρικού, για τα κοινά μέτρα, ανθρώπου που παράτησε την υψηλή θέση την οποία του επεφύλασσε ο «πολιτισμένος» κόσμος και αφιέρωσε τη ζωή του στη συλλογή και στη μελέτη των ερπετών, ζώντας μαζί τους για δεκαετίες σ΄ όλα τα βάθη και τα πλάτη της Αφρικής- όπου η υγρασία έλιωνε τους αγαπημένους δίσκους του με το «Τριστάνος και Ιζόλδη» του Βάγκνερ- ώσπου να αναγνωριστεί ως ένας από τους κορυφαίους ερπετολόγους στον κόσμο.

Την ιστορία του ο Κωνσταντίνος Ιωάννης Φίλιππος Ιωνίδης την έχει καταγράψει και ο ίδιος στην «Ιστορία ενός Κυνηγού» (εκδόσεις Alpha Trust, 2008). Η ισπανική εφημερίδα «Ελ Παΐς» τη θύμισε κάποια στιγμή στο πλαίσιο της καλοκαιρινής σειράς της. «Ο βασιλιάς της μάμπα» ήταν ο τίτλος του ολοσέλιδου αφιερώματος. Όπου «μάμπα», ένα φίδι τρόμος και φόβος της Αφρικής. Ειδικά η «μαύρη μάμπα» (το χρώμα της είναι ανοιχτό γκρι ή λαδί, το εσωτερικό του στόματός της όμως είναι μαύρο) λέγεται εναλλακτικά και «μαύρος θάνατος». Γρήγορη και επιθετική, είναι οπλισμένη με 100 χιλιοστόγραμμα νευροτοξικού δηλητηρίου. Τα 10 από αυτά, δύο σταγόνες δηλαδή, αρκούν για να σκοτώσουν έναν άνθρωπο. Χωρίς αντίδοτο, το ποσοστό της θνησιμότητας ανέρχεται στο 100%. Ο Κ.Ι.Φ. Ιωνίδης είχε φθάσει να πιάσει έως και έξι μάμπα μέσα σε μία ημέρα. Και αντίδοτο ουδέποτε χρησιμοποίησε, υποστήριζε πως του είχε χαρίσει ανοσία ένας μάγος του Κιπιλίπιλι. Από την άλλη πλευρά, έτρεμε τα ύψη. Αβυσσος η ψυχή του ανθρώπου - ειδικά του συγκεκριμένου ανθρώπου.

Ο συντηρητικότατος γιατρός πατέρας του μόνον υπερήφανος δεν ένιωθε για τον γιο του και τον επέπληττε διαρκώς για «τη στάση ανυπακοής του προς την εξουσία». Η μητέρα του μάλλον τον καταλάβαινε κάπως καλύτερα. Αλλά όχι πως για εκείνον όλα αυτά είχαν κάποια σημασία. Για εκείνον καθοριστική σημασία είχε μια σκηνή από τα παιδικά του χρόνια: όταν σε μια βόλτα με την νταντά και την αδελφή του είδε να περνά μπροστά του μια πεταλούδα του είδους «κόκκινος ναύαρχος».«Προσπάθησα να την ακολουθήσω, αλλά μου το απαγόρευσαν, οπότε άρχισα να στριγγλίζω. “Δεν θα κυνηγάς πεταλούδες με τα καλά σου ρούχα” μου είπε η νταντά. “Ξέρεις, δεν μπορείς να τα έχεις όλα”. Το ηθικό δίδαγμα ήταν σαφές. Αυτό καθόρισε τις πιο σημαντικές αποφάσεις της ζωής μου».

 

 

«Δεν νυμφεύτηκα ποτέ, γιατί δεν βρήκα κάποιο κορίτσι στις δικές μου προδιαγραφές. Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ερωτεύτηκα ποτέ. Φυσικά και ερωτεύτηκα, ιδιαίτερα μάλιστα ένα κορίτσι που γνώρισα στην Αγγλία σε μία από τις άδειές μου. Πήγαινα συχνά να τη συναντήσω, όμως το ίδιο συχνά πήγαινα και γλυκοκοίταζα κι ένα ζευγάρι ελεφαντόδοντα που είχα εκείνη την περίοδο δει να βρίσκονται στις αποθήκες του Τζάραρντ, του ταριχευτή, στο Κάντμεν Τάουν. Το ήξερα πως ήταν συμβολικό: η επιλογή ανάμεσα στη μία ή την άλλη ζωή. Ε, λοιπόν, κέρδισαν τα ελεφαντόδοντα και δεν το μετάνιωσα ποτέ. Αντίθετα, μπόρεσα να αφοσιωθώ ολοκληρωτικά σε ό,τι με ενδιέφερε» γράφει ο Ιωνίδης στην αυτοβιογραφία του, την Ιστορία ενός κυνηγού. Και για όποιον δεν κατάλαβε, συνεχίζει: «Θα πνιγόμουν φορώντας γραβάτα, προκειμένου να την ευχαριστήσω, και για το καλό της οικογενειακής μας γαλήνης θα δεχόμουν να πασαλείψω τα μαλλιά μου με μπριγιαντίνη. Οι εξερευνήσεις μου θα αφορούσαν τα ψώνια. Θα με πήγαιναν σε τσάγια. Και μόνον η ιδέα με ανατριχιάζει»… Μάλιστα όταν επίμονα τον ρωτούσαν για τη σεξουαλική του ζωή, απαντούσε με ένα ειρωνικό χαμόγελο. Έλεγε πως η ζωή του δεν ήταν για να τη μοιράζεται - με εξαίρεση τα φίδια φυσικά.

Έχοντας εγκαταλείψει πολύ νέος την Αγγλία, στις αρχές της δεκαετίας του 1920, αποφάσισε να καταταγεί στο στρατό. Οι περιγραφές του για τη ζωή των στρατιωτών στα βάθη της βρετανικής αυτοκρατορίας αποτελούν ψηφίδες μιας συναρπαστικής ηθογραφίας. Είχε πάει εκεί εθελοντικά και κατά κάποιον τρόπο πονηρά, αφού το μυαλό του δεν ήταν στην υπηρεσία του αλλά στη λαθροθηρία, στην οποία και διέπρεψε.

Πιο συγκεκριμένα ονειρευόταν από μικρός να ταξιδέψει στην Αφρική και να ακολουθήσει τα βήματα του βρετανού εξερευνητή Φρέντερικ Σέλους. Ο Στρατός λοιπόν τού φάνηκε ένας καλός τρόπος για να το κάνει. Φοίτησε στη στρατιωτική ακαδημία του Σάντχερστ και σύντομα βρέθηκε στο 24ο Σύνταγμα Πεζικού. Μόνο που η μονάδα του στάλθηκε στην Ινδία. Ο Ιωνίδης διέπρεψε εκεί στη λαθροθηρία, απέτυχε πλήρως όμως να εντυπωσιάσει τους ανωτέρους του οι οποίοι, όπως επισημαίνει η «Ελ Παΐς», «αμφέβαλαν ιδιαίτερα για το κατά πόσο κάποιος με ελληνική καταγωγή μπορούσε να είναι gentleman - πόσω μάλλον όταν αυτός ο κάποιος, όπως ο Ιωνίδης, είχε υιοθετήσει μια αρκούδα». Με τα πολλά, ο νεαρός κατάφερε να μετατεθεί στο Σύνταγμα των Βρετανών Βασιλικών Τυφεκιοφόρων και το 1926 έφθασε στην Αφρική.  Όμως λίγο καιρό μετά εγκατέλειψε τον στρατό για να εργαστεί πλέον στην Υπηρεσία Θήρας της Ταγκανίκας.

 

 

Αφιερώθηκε τόσο πολύ σ΄ αυτή την εργασία και στην προσπάθεια για την προστασία της ζούγκλας και των ειδών της, ώστε το όνομά του έγινε θρύλος που παραμένει ακόμη ζωντανός, όχι μόνο στα στόματα των ανθρώπων εκείνου του τόπου, αλλά και στην παγκόσμια ερευνητική κοινότητα των μελετητών της άγριας φύσης.

Παρ΄όλα αυτά όμως θα πρέπει να πούμε ότι και στην Ταγκανίκα συνέχισε τη λαθροθηρία και την εμπορία ελεφαντόδοντου· στη διάρκεια δε αυτού του σταδίου της ζωής του ένας ελέφαντας τον άφησε κωφό από το ένα αυτί. Κάποια στιγμή όμως, αποφάσισε να αφήσει κατά μέρος τους ελέφαντες και να αφιερωθεί στα φίδια, για να γίνει σιγά σιγά ένας από τους κορυφαίους ερπετολόγους στον κόσμο. Με τον καιρό, το όνομά του δόθηκε τιμητικά σε διάφορα είδη ερπετών, ανάμεσά τους ένας χαμαιλέοντας, μια βασιλική σαύρα και διάφορες μικρότερες σαύρες χωρίς πόδια. Κατάφερε να πιάσει χιλιάδες φίδια, κάποιες φορές με γυμνά χέρια, άλλες με το σομπρέρο του. Ανέπτυξε πρωτοπόρες και ιδιαίτερα αποτελεσματικές μεθόδους για να τα πιάνει. Απέκτησε φήμη μάγου σε όλη την Ανατολική Αφρική, οι ντόπιοι τον φοβούνταν. Είχε μερικές οχιές σαν «κατοικίδια», ελεύθερες στο σπίτι του· έλεγε πως έτσι δεν χρειαζόταν να ανησυχεί για τους κλέφτες. Μια φορά, μια μαύρη μάμπα πέρασε κάτω από τα γυμνά του πόδια την ώρα που ήταν καθισμένος στην (πρωτόγονη) τουαλέτα, μέσα σε μια καλύβα χωρίς καν φως. Παρέμεινε απολύτως ακίνητος και στο τέλος κατάφερε να την πιάσει. Τις μάμπα, όπως και πολλά άλλα επικίνδυνα είδη, τις έκλεινε σε κλουβιά και τις έστελνε σε ζωολογικούς κήπους και επιστημονικά ιδρύματα για να τις μελετήσουν, να τους αφαιρέσουν το δηλητήριο και να φτιάξουν αντίδοτα.

Ο Ιωνίδης, που είχε γεννηθεί το 1901, πέθανε το 1968 έπειτα από ακρωτηριασμό και των δύο ποδιών του σε νοσοκομείο του Ναϊρόμπι, αποτέλεσμα μιας θρόμβωσης που τον βασάνιζε επί 12 χρόνια. Διηγούνται μάλιστα πως μια μέρα, το διάστημα που νοσηλευόταν είχε βάλει να του φέρουν στο νοσοκομείο ένα κλουβί με τέσσερις οχιές που το έκρυψε κάτω από το κρεβάτι του.

Οταν πέθανε, ήταν πια ήδη ξακουστός σε όλη την Ανατολική Αφρική ως Μπουάνα Νιόκα, ο «άνδρας φίδι», γητευτής των πιο επικίνδυνων φιδιών. Πιστός στη φήμη του μισάνθρωπου, του ακοινώνητου, του εκκεντρικού, ζήτησε να ρίξουν τη σορό του στις ύαινες. Eίναι θαμμένος μέσα στο Selous Game Preserve στη Madaba, κοντά στο βουνό Nandanga, Morogoro, στην Τανζανία

 

 

ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΡΙΖΕΣ

«Είμαι ελληνικής καταγωγής, παρ΄ όλο που η οικογένειά μου ζει εδώ και πολλά χρόνια στη Βρετανία». Οι πρόγονοί του ήταν από τους πρώτους έλληνες μετανάστες. Είχαν φύγει στην Αγγλία το 1817. «Οι Έλληνες στην Αγγλία, τη Γαλλία και την Αμερική συνηθίζουν να παντρεύονται μεταξύ τους ώστε το ελληνικό τους αίμα σ΄ αυτές τις χώρες έχει διατηρηθεί εντυπωσιακά καθαρό». Το 1901, τη χρονιά που γεννήθηκε ο Κωνσταντίνος Ιωνίδης στο Χόουβ, «υπήρχαν ήδη αρκετοί Ιωνίδες στην πόλη», οι οποίοι διέθεταν καλή κοινωνική θέση και βρίσκονταν σε αντίστοιχη οικονομική κατάσταση. Ο παππούς του ήταν ευκατάστατος έμπορος στο Σίτι, ο πατέρας του φημισμένος χειρουργός, και οι δυο τους πατριαρχικοί με την πιο πλήρη έννοια του όρου. Η μητέρα του, ανιψιά του Καβάφη αλλά και από την οικογένεια Ράλλη της Χίου, με μεγάλη οικονομική δραστηριότητα στο Σίτι: «Πράγματι υπέροχη γυναίκα, παλιομοδίτισσα και συντηρητική, απεχθανόταν τις μικροσυσκευές, κατ΄ αρχάς ήταν αρνητική προς το τηλέφωνο, ενώ τα στυλό και τα ρολόγια χειρός ακολουθούσαν».

Πηγές :

https://www.tovima.gr/2010/03/07/books-ideas/o-kynigos-anipsios-toy-kabafi/

https://www.tanea.gr/2013/07/18/world/o-ellinas-basilias-twn-fidiwn/

https://www.findagrave.com/memorial/136181478/constantine-john_philip-ionides

https://el.wikipedia.org/wiki/Κωνσταντίνος_Ιωάννης_Φίλιππος_Ιωνίδης