Η Αλεξάνδρεια αναδύεται από το βυθό...

 

Η Αλεξάνδρεια αναδύεται από το βυθό...

Η πρωτεύουσα των Πτολεμαίων αποκαλύπτει ένα – ένα τα μυστικά της με τη βοήθεια των Γάλλων ερευνητών

«Η Αίγυπτος, ένα γαλλικό πάθος» είναι ο τίτλος του μεγάλου αφιερώματος του περιοδικού «L'Express στην ιστορία της «αιγυπτιομανίας», από τον Σαμπολιόν μέχρι τις μέρες μας. Η συμβολή των Γάλλων αιγυπτιολόγων στην αποκάλυψη και αποκατάσταση των αρχαιολογικών θησαυρών της χώρας των Φαραώ υπήρξε εξαιρετικά σημαντική. Σήμερα, στο πλευρό αρχαιολόγων απ' όλο τον κόσμο, εξακολουθούν να ερευνούν το ανεξάντλητο αυτό ιστορικό χρυσωρυχείο. Και η περιπέτεια δεν πλησιάζει στο τέλος της, κάθε άλλο. Παντού, στο Λούξορ, στις Θήβες, στην Κοιλάδα των Βασιλέων, η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει στο φως νέα λαμπρό ευρήματα και οι εργασίες αποκατάστασης και ανάδειξης των μνημείων προχωρούν με πυρετώδεις ρυθμούς. Το μαυσωλείο του Ραμσή Β', ο τάφος των γιων του, η ανοικοδόμηση του ναού του Καρνάκ, η ανάδειξη των πυραμίδων της Γκίζας, η ανακάλυψη των 24 αγαλματιδίων στο Λουξορ, συγκαταλέγονται στις επιτυχίες της πρώτης πενταετίας των 90’s. Οι Γάλλοι είναι ιδιαίτερα υπερήφανοι για τη συμβολή τους  σε  ένα  από  τα πιο συγκλονιστικά επιτεύγματα των τελευταίων χρόνων: την ανέλκυση ερειπίων της αρχαίας Αλεξάνδρειας από το βυθό της θάλασσας. Η πόλη που ονειρεύτηκε ο Μέγας Αλέξανδρος, που σχεδίασε ο Αριστοτέλης και που έκτισε ο Πτολεμαίος, αναδύεται σιγά σιγά από τον υγρό τάφο της και αποκαλύπτει τα μυστικά της...

 

Ποιος αρχαιολόγος δεν θα ονειρευόταν να ανακαλύψει μια βυθισμένη πολιτεία; Και μάλιστα μια πόλη τόσο μυθική όσο η Αλεξάνδρεια, η Αλεξάνδρεια των Πτολεμαίων και της Κλεοπάτρας, που την είσοδο του λιμανιού της φώτιζε ο περίφημος Φάρος, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Δύο Γάλλοι αρχαιοδίφες, ο Ζαν Ιβ Εμπερέρ και ο Φρανκ Γκοντιό, με ομάδες δυτών από την Αίγυπτο και τη Γαλλία, ερευνούν εδώ και τρία χρόνια (1994-1997) τον κόλπο της Αλεξάνδρειας και διαβεβαιώνουν ότι έχουν δει  αγγίξει και φωτογραφήσει τα ερείπια του Φάρου και του ανακτόρου της Κλεοπάτρας, ενώ συνεχώς ανελκύουν από το βυθό αγάλματα, οβελίσκους, κίονες, πολύτιμους μάρτυρες της ελληνιστικής μητρόπολης. Όλοι οι αιγυπτιολόγοι του κόσμου γνώριζαν ότι μέσα στο τεράστιο λιμάνι της σημερινής Αλεξάνδρειας, μπροστά στην προκυμαία, το "ωραιότερο "τμήμα της αρχαίας πόλης βρισκόταν θαμμένο μέσα στη λάσπη του βυθού. Ωστόσο, για να αναγνωριστούν τα ερείπια χρειαζόταν εξοπλισμός υψηλής τεχνολογίας και, κυρίως, η άδεια των αιγυπτιακών αρχών, καθώς το λιμάνι ήταν υπό στρατιωτικό έλεγχο και απαγορευόταν στους ξένους η προσέγγιση σ' αυτό. Επιπλέον, το νερό προστάτευε τους θησαυρούς καλύτερα και από ένοπλη φρουρά.  Η  έρευνα μπορούσε να περιμένει άλλωστε υπήρχαν πολλοί άλλοι αρχαιολογικοί χώροι με ενδιαφέρον στην ξηρά για να κρατήσουν απασχολημένους τους αρχαιολόγους.

 

 

Το 1961, ένας Αιγύπτιος δύτης ανακάλυψε ένα γιγαντιαίο άγαλμα της Ίσιδος κοντά στο μόλο του λιμανιού. Αυτό κίνησε το ενδιαφέρον της ΟΥΝΕΣΚΟ και, λίγα χρόνια αργότερα, με την εξουσιοδότηση του διεθνούς οργανισμού, η αρχαιολόγος-καταδύτρια Ονορ Φροστ ερεύνησε το βυθό όπου ανακάλυψε έκθαμβη κίονες, οβελίσκους, αγάλματα, σφίγγες... Όταν, το 1994, μια υποθαλάσσια κινηματογράφηση αποκάλυψε ότι οι μηχανικοί του λιμανιού είχαν αρχίσει να καλύπτουν τα ερείπια με τσιμεντένια μπλοκ, ξέσπασε μεγάλο σκάνδαλο. Αποφασίστηκε να ξεκινήσει αμέσως έρευνα, η οποία ανατέθηκε σε δύο γαλλικά συνεργεία. Το ένα, με επικεφαλής τον Εμπερέρ, ειδικό της ελληνιστικής περιόδου στο CNRS (Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας) και υπεύθυνο του τοπικού Κέντρου Αλεξανδρινών Μελετών, ανέλαβε να ερευνήσει την περιοχή γύρω από το φρούριο του Καΐτ Μπέη, όπου βρισκόταν ο Φάρος. Στον Φρανκ Γκοντιό (έναν επιχειρηματία που «προσηλυτίστηκε» και αφοσιώθηκε στις υποθαλάσσιες έρευνες) και στην ομάδα του, ανατέθηκε να ερευνήσουν την υπόλοιπη περιοχή του λιμανιού, όπου οι αρχαίοι συγγραφείς τοποθετούσαν τη βασιλική πόλη των Πτολεμαίων. Βουτώντας μέσα στα βρώμικα νερά του λιμανιού, όπου πέφτουν όλα τα λύμματα της πόλης, ο Εμπερέρ αντικρίζει στο βυθό ένα «μεγαλειώδες και ονειρικό θέαμα». Τεράστιοι λαξεμένοι ογκόλιθοι μαρτυρούν ότι εκεί υπήρχε κτισμένο ένα πολύ σημαντικό οικοδόμημα -όλοι πιστεύουν ότι έχει εντοπιστεί ο Φάρος. Σφίγγες, αγάλματα, στήλες με ιερογλυφικά μαρτυρούν ότι ο φάρος-θαύμα περιβαλλόταν από ναούς. Παρουσία του τότε Αιγυπτίου υπουργού Πολιτισμού, Φαρούκ ελ Χοσνί, μερικά από τα ωραιότερα «κομμάτια» ανασύρθηκαν από τη θάλασσα, ανάμεσα τους ο γρανιτένιος κορμός ενός αγάλματος της Ίσιδας, για να πλουτίσουν το Ελληνορωμαϊκό Μουσείο της Αλεξάνδρειας.

 

 

Ο Φρανκ Γκοντιό, από τη μεριά του, διαθέτει σημαντικά κείμενα για να καθοδηγηθεί. Ο Έλληνας ιστορικός Στράβων έχει περιγράψει με ακρίβεια την Αλεξάνδρεια, την ενδοξότερη νέα πόλη της εποχής του. Ο Μέγας Αλέξανδρος την είχε οραματιστεί, γύρω στο 331 π.Χ. Ο φιλόσοφος Αριστοτέλης, ο δάσκαλος του, την είχε σχεδιάσει. Και ο Πτολεμαίος, ο πιστός στρατηγός του, την έκτισε. Η Αλεξάνδρεια εξελίχθηκε σε ακμάζουσα εμπορική μεγαλούπολη κι έγινε τόπος γόνιμης συνάντησης ανάμεσα σε λαούς, θρησκείες και πολιτισμούς. Πλήθη προσκυνητών επισκέπτονταν τους ναούς της Ίσιδος και του Ποσειδώνα, ενώ το Μουσείο των Φιλοσόφων και η Μεγάλη Βιβλιοθήκη έγιναν πόλος έλξης για λόγιους και ποιητές απ' όλες τις πόλεις της Μεσογείου. Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες συνέχισαν για ένα διάστημα το έργο των Πτολεμαίων. Το ξέφτισμα της ρωμαϊκής εξουσίας σήμανε την παρακμή της Αλεξάνδρειας. Σεισμοί και κατολισθήσεις αποτελείωσαν την καταστροφή της και το μεγαλύτερο μέρος της σκεπάστηκε από τη θάλασσα.

 

 

Ο Γκοντιό, όπως και πολλοί άλλοι, είναι πεπεισμένος ότι τα πιο σημαντικά ερείπια βρίσκονται πολύ κοντά στην προκυμαία. Έχει προμηθευτεί από τη Γαλλική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας υπερευαίσθητα μαγνητόμετρα με τα οποία αποκαλύπτεται η θέση των αντικειμένων κάτω από τις προσχώσεις του βυθού. Στη διάθεση του είναι και ένας από τους ισχυρότερους υπολογιστές για την επεξεργασία των δεδομένων, ώστε να χαραχθεί ο χάρτης της αρχαίας πόλης. Το καλοκαίρι του 1996, έπειτα από χιλιάδες ώρες εργασίας, οι προσπάθειες του ανταμείφθηκαν. Μπορεί επιτέλους να σχεδιάσει ένα μέρος της βασιλικής πόλης της Κλεοπάτρας, με το λιμάνι για τις τριήρεις, το εμπορικό αγκυροβόλιο, τους ναούς και τα ανάκτορα, που η θέση τους προδίδεται από τα θραυσμένα αγάλματα και κολώνες. «Θα χρειαστούν 15 χρόνια εργασιών για να αποκαταστήσουμε την πρωτεύουσα που τόσο πόθησε να κατακτήσει ο Καίσαρ!» λέει ο Γκοντιό, ο οποίος είναι έτοιμος να εγκατασταθεί για πολύ καιρό κοντά στη βυθισμένη πρωτεύουσα των Πτολεμαίων.

L’ EXPRESS – Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 15.1.1997