Τι είναι η Συνθήκη Δουβλίνο ΙΙ & Μπορεί η Ευρωβουλή να συμβάλει στην τροποποίησή της;

 Παγκόσμιο «σοκ» προκάλεσε η τραγωδία της Λαμπεντούζα

Η Συνθήκη Δουβλίνο ΙΙ

Μπορεί η Ευρωβουλή να συμβάλει στην τροποποίησή της;

Του ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ, Πρέσβη ε.τ.

Το Δουβλίνο, η ωραία πρωτεύουσα της Ιρλανδίας και ενός λαού με μεσογειακό ταμπεραμέντο, όπως και γενέτειρα μεγάλων συγγραφέων, έχει καταστεί για τους λαούς του ευρωπαϊκού Νότου συνώνυμο των προβλημάτων που συνδέονται με την παράνομη μετανάστευση, που υποτίθεται ότι αντιμετωπίζει η ομώνυμη Συνθήκη Δουβλίνο ΙΙ.

Η εισροή παράνομων μεταναστών από χώρες της Αφρικής, της Μ. Ανατολής και της Ασίας με προορισμό την Ευρωπαϊκή Ένωση συμπίπτει χρονικά με την παγκοσμιοποίηση που επικράτησε ως σύστημα ευθύς μετά την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων το 1989.

Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της Συνθήκης είναι η ανθρωπιστική μεταχείριση των παράνομων μεταναστών με πρόνοιες όπως η ύπαρξη κέντρων υποδοχής, η χορήγηση προσωρινών αδειών παραμονής και ασύλου.

Πολλά από τα μέτρα θεωρούνται ότι ενθαρρύνουν την παράνομη μετανάστευση που συντελείται μέσω των χωρών εισόδου, που είναι, κυρίως, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία. Η έλλειψη, εξάλλου, πρόνοιας αποτελεσματικών μέτρων αποτροπής ενισχύει τις υποψίες όσων υποστηρίζουν ότι η Συνθήκη υποκρύπτει και σκοπιμότητες εφαρμογής, στην πράξη, των εννοιών της παγκοσμιοποίησης και πολυπολιτισμικότητας.

Τα τραγικά περιστατικά με τον πνιγμό εκατοντάδων παράνομων μεταναστών στη Λαμπεντούζα, ανοικτά της Χίου και σε άλλες περιοχές της Μεσογείου αποδεικνύουν την αναποτελεσματικότητα της Συνθήκης. Ατυχώς η Δουβλίνο ΙΙ υπεγράφη επί ελληνικής προεδρίας το 2003, επί πρωθυπουργίας Κώστα Σημίτη, με υπουργό Εξωτερικών τον Γ. Α. Παπανδρέου, αμφοτέρων ενθέρμων υποστηρικτών της παγκοσμιοποίησης.

Μπορεί η Δουβλίνο ΙΙ να τροποποιηθεί ή ακόμα και να καταργηθεί; Θεωρητικά ναι. Στην πράξη όμως θα συναντούσε πολύ μεγάλες δυσκολίες. Για τη θέσπιση μιας ευρωπαϊκής συνθήκης ή την τροποποίησή της απαιτείται η συναίνεση όλων των κρατών-μελών. Οι χώρες που ευεργετούνται από τις προβλέψεις της Δουβλίνο ΙΙ είναι οι πλούσιες βιομηχανικές του Βορρά. Απρόθυμες να απολέσουν τα πλεονεκτήματα που η παρούσα Συνθήκη τούς εξασφαλίζει, αφού το κύριο βάρος επωμίζονται οι χώρες εισόδου. Στην περίπτωση ισχύει το γνωστό: «Μακάριοι οι κατέχοντες». Οι λιγότερο εκτεθειμένες ασπάζονται το Μακιαβελικό: «Μη θίγετε τα κακώς κείμενα».

Σε κάθε περίπτωση, οποιαδήποτε πρωτοβουλία δεν αρκεί να προσέλθει μόνο από μία χώρα-μέλος, αλλά από ομάδα κρατών και να συνοδεύεται από ισχυρή πολιτική βούληση, ακόμη και με την απειλή αναστολής εφαρμογής των διατάξεων της Συνθήκης. Ένα τέτοιο εγχείρημα δεν μπορεί ασφαλώς να αναληφθεί μονομερώς από την Ελλάδα. Η τρέχουσα ελληνική προεδρία (Μάιος 2014) ανάλωσε τις προσπάθειές της -χωρίς, μέχρι στιγμής, απτά αποτελέσματα- για τον θαλάσσιο έλεγχο των σημείων εισόδου των παράνομων μεταναστών. Όλοι συμμερίζονται την ανάγκη, αλλά είναι απρόθυμοι να αναλάβουν το υψηλό κόστος.

Μπορεί να συμβάλει η Ευρωβουλή σε μια πρωτοβουλία τροποποίησης της Δουβλίνο ΙΙ προς το δικαιότερο; Ως γνωστόν, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν κέκτηται θεσμική αρμοδιότητα για θέσπιση ευρωπαϊκών συνθηκών ή τροποποίηση αυτών. Ωστόσο, αποτελεί ένα θεσμικό φόρουμ προς συζήτηση και προβληματισμό παντός θέματος που άπτεται των συμφερόντων και της ασφάλειας των λαών των χωρών-μελών. Μπορεί να ασκήσει πιέσεις προς τις κυβερνήσεις για μια δικαιότερη κατανομή των ευθυνών για την αντιμετώπιση του φαινομένου της παράνομης μετανάστευσης, με τροποποίηση μιας ατελέσφορης και ετεροβαρούς συνθήκης. Η δυναμική που σημειώνεται σε κάθε αλλαγή και ανανέωση του Ευρωκοινοβουλίου ευνοεί την έγερση του θέματος. Μια κυνική αντίληψη όπως το «μακάριοι οι κατέχοντες» δεν συνάδει με την έννοια της αλληλεγγύης. Στο νέο Ευρωκοινοβούλιο παρέχεται μια καλή ευκαιρία να αποδείξει ότι εκφράζει τα συμφέροντα των λαών Βορρά και Νότου.

"ΤΟ ΠΑΡΟΝ"

Κανονισμός «Δουβλίνο II»

Ο παρών κανονισμός αποσκοπεί στον προσδιορισμό, το συντομότερο δυνατό, του κράτους μέλους το οποίο είναι υπεύθυνο για την εξέταση μιας αίτησης ασύλου και στην αποτροπή της κατάχρησης των διαδικασιών ασύλου.

ΠΡΑΞΗ

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 343/2003 του Συμβουλίου της 18ης Φεβρουαρίου 2003 για τα κριτήρια και τους μηχανισμούς προσδιορισμού του κράτους μέλους το οποίο είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης ασύλου που έχει υποβληθεί σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας.

ΣΥΝΟΨΗ

Ο κανονισμός θέτει την αρχή ότι ένα μόνο κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση μιας αίτησης ασύλου. Στόχος είναι η αποφυγή της αποστολής των αιτούντων άσυλο από τη μια χώρα στην άλλη, αλλά επίσης η αποτροπή της κατάχρησης του συστήματος με την υποβολή περισσοτέρων αιτήσεων ασύλου από ένα μόνο άτομο.

Επομένως, ορίζονται αντικειμενικά και ιεραρχημένα κριτήρια, προκειμένου να προσφέρουν τη δυνατότητα προσδιορισμού, για κάθε αιτούντα άσυλο, του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο.

Κριτήρια

Τα κριτήρια για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο πρέπει να εφαρμόζονται σύμφωνα με τη σειρά παρουσίασής τους. Θα εφαρμόζονται ανάλογα με την κατάσταση που επικρατεί κατά τη στιγμή που ο αιτών το άσυλο υπέβαλε για πρώτη φορά την αίτησή του σε κράτος μέλος.

• Αρχή της ενότητας των οικογενειών

Εάν ο αιτών άσυλο είναι ασυνόδευτος ανήλικος, υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησής του είναι το κράτος μέλος στο οποίο ευρίσκεται νομίμως ένα μέλος της οικογένειάς του, εφόσον αυτό είναι προς το μείζον συμφέρον του ανηλίκου. Εάν δεν υπάρχει μέλος της οικογένειας, υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης είναι το κράτος μέλος στο οποίο ο ανήλικος υπέβαλε την αίτησή του για άσυλο.

Για τους ενήλικους, εάν ένα μέλος της οικογένειας του αιτούντος έλαβε άδεια παραμονής σε κράτος μέλος ως πρόσφυγας ή εάν η αίτηση του εν λόγω ατόμου τελεί υπό εξέταση, αυτό το κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την αίτηση ασύλου υπό τον όρο ότι το επιθυμεί ο ενδιαφερόμενος.

Επιπλέον, οι αιτήσεις ασύλου που υποβάλλονται ταυτόχρονα ή σε παραπλήσιες ημερομηνίες από πλείονα μέλη μιας οικογενείας μπορούν να εξετάζονται από κοινού.

• Έκδοση αδειών διαμονής ή θεωρήσεων

Το κράτος μέλος που χορήγησε στον αιτούντα ισχύοντα τίτλο διαμονής ή έγκυρη θεώρηση θα είναι υπεύθυνο για την αίτηση ασύλου. Εάν ο αιτών είναι κάτοχος περισσότερων αδειών ή θεωρήσεων που εκδόθηκαν από διαφορετικά κράτη μέλη, υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης ασύλου θα είναι το κράτος που εξέδωσε το έγγραφο με την απώτερη ημερομηνία λήξεως ισχύος.

Οι ίδιοι κανόνες ισχύουν εάν ο αιτών άσυλο είναι κάτοχος ενός ή περισσοτέρων τίτλων διαμονής που έχουν λήξει για διάστημα μικρότερο από πριν από δύο έτη ή μίας ή περισσοτέρων θεωρήσεων που έχουν λήξει για διάστημα μικρότερο από πριν από έξι μήνες, αλλά εφόσον ο αιτών άσυλο δεν έχει εγκαταλείψει το έδαφος των κρατών μελών.

• Παράνομη είσοδος ή διαμονή σε κράτος μέλος

Εάν ο αιτών διέβη παράνομα τα σύνορα ενός κράτους μέλους, αυτό το κράτος μέλος θα είναι υπεύθυνο να εξετάσει την αίτηση ασύλου. Η ευθύνη αυτή παύει να υφίσταται δώδεκα μήνες μετά την ημερομηνία κατά την οποία έλαβε χώρα η παράνομη διάβαση των συνόρων.

Όταν ο αιτών άσυλο διέμεινε σε κράτος μέλος για μία συνεχή περίοδο τουλάχιστον πέντε μηνών πριν υποβάλει την αίτησή του, το κράτος μέλος αυτό είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης. Εάν ο αιτών άσυλο διέμεινε για διάστημα τουλάχιστον πέντε μηνών σε πλείονα κράτη μέλη, υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης ασύλου είναι το κράτος μέλος της τελευταίας διαμονής.

• Νόμιμη είσοδος σε κράτος μέλος

Εάν υποβάλλει αίτηση ασύλου υπήκοος τρίτης χώρας σε κράτος μέλος όπου αυτός δεν υπόκειται σε υποχρέωση θεώρησης, υπεύθυνο είναι το κράτος μέλος υποβολής της αίτησης.

• Αίτηση στο χώρο διεθνούς διέλευσης αερολιμένα

Εάν υπήκοος τρίτης χώρας υποβάλλει αίτηση ασύλου στο χώρο διεθνούς διέλευσης αερολιμένα κράτους μέλους, αυτό το κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης.

Εξαιρέσεις

Εάν δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί το κράτος μέλος το οποίο είναι υπεύθυνο βάσει των κριτηρίων που απαριθμούνται, υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης είναι το πρώτο κράτος μέλος στο οποίο υποβλήθηκε η αίτηση ασύλου.

Ύστερα από αίτηση ενός άλλου κράτους μέλους, κάθε κράτος μέλος μπορεί να δεχθεί να διαπραγματευθεί μια αίτηση ασύλου για την οποία δεν είναι υπεύθυνο, για λόγους ανθρωπιστικούς και βάσει, εν μέρει, οικογενειακών ή πολιτισμικών κριτηρίων, εφόσον οι ενδιαφερόμενοι συναινούν.

Αναδοχή του αιτούντος άσυλο

Το κράτος μέλος που έχει προσδιοριστεί ως υπεύθυνο για την αίτηση ασύλου πρέπει να αναδεχτεί τον αιτούντα και να εξετάσει την αίτηση. Εάν ένα κράτος μέλος στο οποίο έχει υποβληθεί αίτηση ασύλου θεωρεί ότι άλλη χώρα της ΕΕ είναι υπεύθυνη, μπορεί να απευθύνει προς αυτήν αίτημα αναδοχής της αίτησης.

Η αίτηση αναδοχής ή εκ νέου ανάληψης θα πρέπει να υποδεικνύει κάθε στοιχείο που επιτρέπει στο κράτος προς το οποίο απευθύνεται το αίτημα να προσδιορίσει εάν είναι πράγματι υπεύθυνο. Όταν το κράτος προς το οποίο απευθύνεται το αίτημα δέχεται την αναδοχή ή εκ νέου ανάληψη του ενδιαφερομένου προσώπου, αποστέλλεται στον αιτούντα αιτιολογημένη απόφαση που δηλώνει ότι η αίτησή του κρίνεται απαράδεκτη στο κράτος μέλος όπου υποβλήθηκε, και ότι υπάρχει υποχρέωση μεταφοράς του αιτούντος άσυλο στο κράτος μέλος που είναι υπεύθυνο.

Πλαίσιο

Ο κανονισμός του Δουβλίνου ΙΙ αντικαθιστά τη σύμβαση του Δουβλίνου του 1990 η οποία όριζε τα κριτήρια για τον προσδιορισμό του αρμόδιου κράτους όσον αφορά την εξέταση αίτησης ασύλου. Όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ εφαρμόζουν τον κανονισμό καθώς και η Νορβηγία, η Ισλανδία, η Ελβετία και το Λιχτενστάιν.

Παραπομπες

Πράξη	Έναρξη ισχύος	Προθεσμία για μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών	Επίσημη Εφημερίδα
Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 343/2003	17.3.2003	-	ΕΕ L 50 της 25.2.2003

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

• Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας που υποβάλλεται σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας ή από απάτριδα (αναδιατύπωση) [COM(2008) 820 τελικό/2 – Δεν έχει δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα]. Η παρούσα πρόταση τροποποίησης του κανονισμού του Δουβλίνου II έχει ως στόχο να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα του συστήματος και να εξασφαλίσει τη συνολική αντιμετώπιση των αναγκών των αιτούντων διεθνή προστασία βάσει του μηχανισμού για τον προσδιορισμό της ευθύνης. Επιπλέον, συνάδοντας με το σχέδιο δράσης για το άσυλο, η πρόταση στοχεύει στην αντιμετώπιση καταστάσεων ιδιαίτερης πίεσης στις ικανότητες υποδοχής και τα συστήματα για το άσυλο των κρατών μελών, καθώς και καταστάσεων όπου υπάρχει ανεπαρκές επίπεδο προστασίας για τους αιτούντες διεθνή προστασία.

• Διαδικασία συναπόφασης (COD/2008/0243)

• Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για την αξιολόγηση της συστήματος του Δουβλίνου [COM(2007) 299 τελικό – Επίσημη Εφημερίδα C 191, 17.8.2007]. Η Επιτροπή αναφέρει ότι οι στόχοι του συστήματος του Δουβλίνου επιτεύχθηκαν γενικά. Ελλείψει ακριβών δεδομένων από τα κράτη μέλη, η Επιτροπή διευκρινίζει ότι δεν κατόρθωσε να αξιολογήσει το κόστος του συστήματος. Προσθέτει ότι ορισμένα προβλήματα εμμένουν τόσο στο επίπεδο της εφαρμογής όσο και στο επίπεδο της αποτελεσματικότητας του συστήματος.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 18.11.2011

http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=URISERV:l33153