Paul Wolff : Ένας ξεχασμένος φωτογράφος

Τρίτη 1 Οκτωβρίου 2019

Paul Wolff : Ένας ξεχασμένος φωτογράφος

Ένας ξεχασμένος φωτογράφος

Paul Wolff

(1887-1951)

Πως μπορεί να είναι η δουλειά ενός καλού φωτογράφου στη Ναζιστική Γερμανία; Τα ερωτήματα πολλά: Πως το εκρηκτικό κοινωνικόπολιτικό-οικονομικό περιβάλλον της Γερμανίας του Μεσοπολέμου μπορεί να επηρέασε τη ματιά του; Τι είδους εικόνες άραγε αυτό «γέννησε» μέσα από τον φακό του; Τί εικόνες αναζητούσε το καθεστώς και πως τις εκμαίευσε; Η περίπτωση του ξεχασμένου και πολύ καλού Γερμανού φωτογράφου Paul Wolff είναι χαρακτηριστική.

Αφορμή για το σημείωμα αυτό έδωσε η εξαιρετικά επιμελημένη αναδρομική έκθεση φωτογραφίας που διοργάνωσε στη μνήμη του Paul Wolff η Leica για να εγκαινιάσει το νεόδμητο Μουσείο Φωτογραφίας που ίδρυσε στη πόλη Wetzlar, κοντά στην Φραγκφούρτη. Η έκθεση αυτή έφερε στο φως της δημοσιότητος μαζί με την ξεχασμένη δουλειά του Wolff, και μια σειρά από ζητήματα που συνδέονται με την προπαγάνδα των Ναζί εκείνης της περιόδου. Ας ειπωθεί κάπου εδώ ότι ο επιμελητής της έκθεσης ιστορικός της φωτογραφίας Hans-Michael Koetzle δούλεψε οκτώ ολόκληρα χρόνια για να συγκεντρώσει το υλικό της έκθεσης από κάποιες λίγες συλλογές, από ιδιώτες και ελάχιστους φορείς που κατείχαν φωτογραφίες του. Ήταν δύσκολο γιατί το αρχείο του Wolff καταστράφηκε παντελώς στους βομβαρδισμούς της Φραγκφούρτης στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Τα οκτώ χρόνια επίπονης δουλειάς κατέληξαν σε μία εντυπωσιακή έκθεση 200 φωτογραφιών κι ένα πολυτελές λεύκωμα με τίτλο «Φως & σκιές».

Πως λοιπόν συμπεριφέρθηκε ο Wolff στη Ναζιστική Γερμανία; Κατά τον επιμελητή της έκθεσης «Τον διέκρινε μία μεγάλη ικανότητα προσαρμογής. Είχε επιχειρηματικό πνεύμα το οποίο συνδύαζε τέλεια με την καλλιτεχνική του ματιά... Ήξερε να βγάζει υπέροχες φωτογραφίες σε όλα τα είδη με τα οποία καταπιάστηκε -μόδα, αρχιτεκτονική, αυτοκίνητο κ.α. Δούλευε πάντα με Leica και πειραματίζονταν με την ελάχιστα διαδομένη τότε έγχρωμη φωτογραφία...».

Την σχέση του με το Χιτλερικό καθεστώς ο επιμελητής της έκθεσης την αναλύει σε ένα ολόκληρο κεφάλαιο του βιβλίου και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ουδέποτε ο Wolff συνεργάστηκε με τους Ναζί ούτε υπήρξε μέλος του Ναζιστικού κόμματος όπως είχαν πράξει αυτή την περίοδο η Leni Riefenstahl και o Heinrich Hoffmann. Η δουλειά του ήταν αυτή που έτυχε της προσοχής των Ναζί και όχι το αντίστροφο, γιατί έδειχνε τον κόσμο όπως και αυτοί τον φαντάζονταν: τεχνολογική πρόοδος, βιομηχανικά τοπία, καλλίγραμμες, υγιείς, χαμογελαστές και αιθέριες γυναικείες υπάρξεις σε ηλιόλουστο και φωτεινό περιβάλλον. Ακόμη «αυθόρμητες» φωτογραφίες τέλεια σκηνοθετημένες σε όλες τους τις λεπτομέρειες...

Η καθημερινότητα του Wolff ήταν επαγγελματικά πολύ φορτωμένη. Δούλευε ακατάπαυστα. Φωτογράφιζε, τύπωνε βιβλία, πουλούσε φωτογραφίες του σε περιοδικά και εφημερίδες. Μέχρι που ήρθε το 1944. Το σπίτι του μαζί και η επιχείρησή του έγιναν συντρίμμια. Τίποτα δεν απέμεινε από το φωτογραφικό υλικό που φύλαγε με μεγάλη επιμέλεια εκεί. Επιπλέον αυτή την δύσκολη στιγμή η γυναίκα του τον εγκατέλειψε. Απτόητος συνέχισε να φωτογραφίζει. Πρώτο του θέμα τα ερείπια του σπιτιού του. Έγχρωμα.

Λίγα χρόνια μετά, το 1951 πέθανε. Πρόλαβε όμως να γράψει την αυτοβιογραφία του όπου μιλάει για όλα αλλά καθόλου για πολιτική (...). Αξίζει να δείτε τη δουλειά του τουλάχιστον στο διαδίκτυο αν δεν σας φέρει ο δρόμος στο Μουσείο της Leica στην Φραγκφούρτη, όπου θα εκτίθεται μέχρι 26 Ιανουαρίου 2020.

Photo by: Willi Klar, 1940

Αν και ο Πωλ Γούλφ σπούδασε επίσημα ιατρική και έγινε γιατρός, η γαλλική κυβέρνηση που κατείχε το Στρασβούργο μετά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο του απαγόρευσε την εξάσκηση του επαγγέλματός του. Εξ αιτίας αυτού του γεγονότος στράφηκε στη φωτογραφία, ένα ενδιαφέρον που είχε αρχίσει στα εφηβικά του χρόνια. Ο Γούλφ είχε δημοσιεύσει το πρώτο του χαρτοφυλάκιο, το οποίο περιείχε ρομαντικές όψεις της γενέτειρας του, το 1914. Μετά τον πόλεμο εργάστηκε για πρώτη φορά ως χειριστής κάμερας, και στην συνέχεια σαν freelance φωτογράφος. Το 1924 συνίδρυσε την επιτυχημένη εταιρία Γουλφ & Τρίτσλερ με τον συνεργάτη του Άλφρεντ Τρίτσλερ.

Ο Γούλφ κέρδισε μια φωτογραφική μηχανή Leica στην έκθεση φωτογραφίας της Φρανκφούρτης. Την μηχανή αυτή χρησιμοποίησε για να εμπλουτίσει με φωτογραφίες του διάφορα βιβλία που έγραψε για να διαδώσει φωτογραφικές τεχνικές χρησιμοποιώντας φωτογραφική μηχανή μικρού φορμάτ. Το είδος αυτό της φωτογραφικής μηχανής δεν εμποδισε τον Γουλφ στην φωτογράφηση πορτραίτων, τοπίων, και ακόμα προσώπων.

Συνέχιζε να φωτογραφίζει και να δημοσιεύει βιβλία με τη χρήση της Leica μέχρι το θάνατό του. Εξέδωσε συνολικά 25-30 βιβλία με τις φωτογραφίες του από το 1914 έως το 1950, μεταξύ των οποίων το βιβλίο "meine Erfahrungen MIT der Leica" ("η εμπειρία μου με τη Leica") το 1934. Ένα χρόνο πριν είχε κάνει έκθεση με τον ίδιο τίτλο και το 1944 κυκλοφόρησε το «meine Erfιrungen MIT der Leica farbig» ( «η εμπειρία μου με τη Leica στην έγχρωμη φωτογραφία»).