Για
την Οδύσσεια του Νίκου Καζαντζάκη
Μια
περίληψη 98 σειρών, για 33.333 στίχους!
Από την Φωτούλα
Σαπουνάκη
Η νέα Οδύσσεια αρχίζει όπου
τελεύει η Οδύσσεια του Ομήρου. Ονομάστηκε «το μεγαλύτερο έπος της λευκής
φυλής».
Ο Οδυσσέας, αφού σκότωσε
τους μνηστήρες, πλαντούσε μέσα στο μικρό του νησί⋅ δε χωρούσε πια στη γυναίκα, στο γιο, στους παλιούς θεούς του, στην πατρίδα, κι αποφάσισε να φύγει
πάλι από την Ιθάκη και να επιχειρήσει το στερνό του, το αγύριστο ταξίδι.
Διάλεξε λοιπόν μερικούς
συντρόφους όπως τους πεθυμούσε: ψυχές γενναίες και λεύτερες, σώματα γερά,
σκάρωσε καινούριο καράβι, πάντρεψε το γιο του με τη Ναυσικά για να του κάμουν
εγγόνι να μη χαθεί η γενιά του, κι ένα πρωί έκαμε πανιά κι ανοίχτηκε στο πέλαο.
Άρχισε το μέγα στερνό
ταξίδι. Άραξε πρώτα - πρώτα στο λιμάνι της Σπάρτης, ανέβηκε στην ξακουσμένη
πολιτεία, γλίτωσε τον παλιό του συμπολεμιστή Μενέλαο από την ανταρσία του λαού,
έφαγε κι ήπιε και κουβέντιασε μαζί του, άρπαξε την Ελένη, που πλαντούσε κι αυτή
μέσα στη νέα ασήμαντη καθημερινή ζωή, κι έφυγε μαζί της.
Αράζει τώρα στην Κρήτη, που
βρίσκεται στην παρακμή του μεγάλου πολιτισμού της. Οι βάρβαροι κι οι σκλάβοι,
έχοντας τώρα το νέο όπλο, το Σίδερο, συνωμοτούν να ρίξουν το γερο-βασιλιά
Ιδομενέα, κι ο Οδυσσέας γίνεται αρχηγός τους.
Μια νύχτα, στο μεγάλο
βασιλικό συμπόσιο, ο Οδυσσέας δίνει το σημάδι, κι οι συνωμότες ορμούν: ο
βασιλιάς κι οι σαπημένοι αρχόντοι κι οι αρχόντισσες σκοτώνουνται, το Παλάτι της
Κνωσού καίγεται, η Ελένη δένει έρωτα μ' ένα ξανθό βάρβαρο, κι ο Οδυσσέας
ξαναμπαίνει με τους συντρόφους στο καράβι κι απλώνει πάλι πανιά κατά νότου.
Αράζει στην Αίγυπτο.
Αναβρασμός μέγας κι εδώ, οι σκλάβοι που πεινούν έχουν σμίξει με τους ξανθούς
βάρβαρους του Βορρά και θέλουν να ρίξουν τους αρχόντους, τους παραχορτασμένους.
Μια στιγμή ο Οδυσσέας διστάζει⋅ μα τέλος παίρνει απόφαση, μπαίνει μπροστά μαζί με τους σκλάβους, μα ο στρατός τους νικιέται, τον πιάνουν οι αρχόντοι
και τον ρίχνουν στη φυλακή. Δένει εκεί φιλίες με τους νέους άγριους συντρόφους,
και μέσα στην πείνα, στην αγωνία του και στη σκλαβιά της φυλακής πελεκάει σ'
ένα ξύλο το πρόσωπο του νέου Θεού του: φοβερή μάσκα ανήλεη, όλο πληγές και
αίματα, σαν τον Πόλεμο.
Κατορθώνει με δόλο να φύγει
από τη φυλακή, ξεδιαλέγει πάλι, ανάμεσα στους πολεμιστές, σκλάβους κα
βάρβαρους, τους πιο άγριους συντρόφους και κινάει μαζί τους πέρα, κατά την
έρημο. Και πάει μπροστά, οδηγός, η μάσκα του νέου Θεού.
Φτάνει πολεμώντας με τις
άγριες φυλές, στις πηγές του Νείλου, στην καρδιά της Αφρικής. Εκεί χτίζει την
καινούρια πολιτεία του, την οχυρώνει, χαράζει απάνω στο φρούριο τις νέες
παρήφανες εντολές του Θεού του, νομοθετώντας νέους δίκαιους νόμους. Χαίρεται που
θα δημιουργήσει μιαν κοινωνία ελεύτερων, ατρόμητων ανθρώπων.
Μα τη μέρα που έκανε τα
εγκαίνια της πολιτείας κι είχε κηρύξει μεγάλη γιορτή, γίνεται σεισμός, ανοίγει
η γη και καταπίνει την πολιτεία. Βούλιαξε όλη.
Στα χείλη του γκρεμού που
άνοιξε, ο Οδυσσέας, ολομόναχος πια, χωρίς συντρόφους, χωρίς ελπίδα,
συγκεντρώνεται σαν ασκητής και μάχεται να νικήσει τη μοίρα. Αργά, ύστερα από
φοβερό εσωτερικό αγώνα, το μυαλό του φωτίζεται, η ψυχή του νικάει, σηκώνεται
όρθιος και ξαναρχίζει την πορεία.
Πορεύεται πάντα κατά το
νότο, συναντάει στη μακρινή του οδοιπορία όλους τους μεγάλους αρχηγούς που
έφεραν στους ανθρώπους μιαν καινούρια θρησκεία, μια χίμαιρα, μια νέα
κοσμοθεωρία - τ' αρχέτυπα του Άμλετ, του Δον Κιχώτη, του Φάουστ, του Ομήρου,
του Βούδα, του Χριστού. Ζει μαζί τους και μιλάει, μετράει την ψυχή του με την
ψυχή τους και τους αφήνει ένα-ένα κι εξακολουθεί μόνος την πορεία.
Φτάνει στην άκρα της
Αφρικής, στην αγαπημένη θάλασσα. Γελάει, κυλιέται στα χοχλάδια, παίζει μαζί
της. Σκαρώνει το στερνό του καράβι, στενό, μικρό, σα φέρετρο. Αποχαιρετά τη γη,
φεύγει. Περνάει την παγωμένη θάλασσα, τρικυμία ξεσπάει, συντρίβεται το καράβι
σε άγρια χιονισμένα βράχια.
Παίρνει πάλι το δρόμο,
πέφτει σ' ένα χωριό καμωμένο από χιόνι, όπου οι άγριοι κυνηγοί της φώκιας τον
υποδέχουνται σα θεό. Μένει μαζί τους ένα χειμώνα, και την άνοιξη, ως έλιωσαν τα
χιόνια, θηκαρώνει σε μιαν πλωτή από δέρμα φώκιας και ξαναπαίρνει πάλι το
πέλαγο.
Λάμνει με τα κουπιά στον
αβασίλευτο ήλιο, κι έρχεται ήσυχα ο Θάνατος και καθίζει αντίκρα του, στην
πλώρα. Είναι απαράλλαχτος με τον Οδυσσέα, γέρος κι αυτός με άσπρα γένια, όλο
πληγές. Χαμογελάει ο ένας στον άλλον, αρμενίζουν αμίλητοι, ένα παγόβουνο
προβαίνει, πέφτει απάνω στην πλωτή, μα ο Οδυσσέας προφταίνει και σκαρφαλώνει
απάνω στο παγόβουνο κι αρμενίζει μαζί του σα να' ναι καράβι.
Ο Οδυσσέας νιώθει [πως]
έφτασε πια η στερνή του ώρα. Αποχαιρετά τις πέντε του αίστησες - την όραση, τη
ακοή, τη γέψη, την άσφρηση, την αφή - και τις ευχαριστεί γιατί καλά του
δούλεψαν, παράπονο δεν έχει.
Ανοίγει την αγκάλη, σέρνει φωνή,
φωνάζει όλους τους αγαπημένους του συντρόφους - τους άντρες, τις γυναίκες που
αγάπησε και το πιστό σκυλί του από την Ιθάκη. Ακούν τη φωνή του αφέντη,
πετιούνται από τα μνήματα οι παλιοί συντρόφοι και κατά-φτάνουν⋅ το καράβι του Οδυσσέα γεμίζει πάλι συντρόφους. Χαίρεται ο
Οδυσσέας, υποδέχεται όλο χαρά τους συντρόφους, σηκώνει το χέρι, δίνει με
ατρόμητη θραιμβευτική φωνή το σημάδι του μισεμού:
«Όρτσα, παιδιά, και πρίμο
φύσηξε του Χάρου το αεράκι».
Facebook/ Fotoula Sap
ΕΝΑ ΜΟΝΑΔΙΚΟ
ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΛΕΞΙΠΛΑΣΙΑΣ
Ο απίστευτος άθλος του
Καζαντζάκη: Η «Οδύσειά» του περιέχει 7.500 αθησαύριστες λέξεις που δεν υπάρχουν
σε κανένα λεξικό της ελληνικής!
«Πρέπει να φροντίσω το κορμί μου, αλλιώς αυτό
το έργο θα με ρίξει καταγής», έγραψε για την «Οδύσειά» του των 33.333 στίχων ο
Νίκος Καζαντζάκης. 33.333
στίχοι, με τις περιπέτειες, φυσικές και πνευματικές, και τα ταξίδια τού Οδυσσέα
αφ' ότου επέστρεψε στην Ιθάκη και έφυγε ξανά, μέχρι τον θάνατό του στον Νότιο
Παγωμένο Ωκεανό.
Επειδή ο Νίκος Καζαντζάκης
-σε συνεργασία με τον Ι. Κακριδή- μετέφρασε την Οδύσσεια και την Ιλιάδα τού
Ομήρου, μερικοί συγχέουν τη μετάφραση του ομηρικού έπους με την
"Οδύσεια" του Νίκου Καζαντζάκη, η οποία είναι εντελώς πρωτότυπο έργο,
διαφορετικό και ανεξάρτητο από τη μετάφραση της Οδύσσειας τού Ομήρου. Η
«Οδύσεια» του Νίκου Καζαντζάκη αφηγείται τις περιπέτειες και τα ταξίδια του
Οδυσσέα αφ' ότου επέστρεψε στην Ιθάκη, και μετά έφυγε ξανά, μέχρι τον θάνατό
του στον Νότιο Παγωμένο Ωκεανό.
Σύμφωνα με τον Νικόλαο
Μαθιουδάκη, ειδικό ερευνητή του Δημοκρίτειου
Πανεπιστήμιο Θράκης και συγγραφέα της μελέτης «Ποιητικοί νεολογισμοί στην
"Οδύσεια" του Νίκου Καζαντζάκη: Χιλιάδες αθησαύριστες λέξεις
αναζητούν την ταυτότητά τους»:
«Η ΟΔΥΣΕΙΑ του Νίκου Καζαντζάκη είναι μια σύγχρονη
επική δημιουργία η οποία ουσιαστικά αποτελεί τη συνέχεια της ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ του Ομήρου. Το ποίημα
αποκαλύπτει την αγωνία και τον αγώνα του συγγραφέα να δημιουργήσει ένα έπος προκειμένου να
θεωρηθεί ως ένα από τα σπουδαιότερα έργα της (sic) «λευκής φυλής» (Πρεβελάκης 1984) και
να γίνει ισάξιο της ομηρικής δημιουργίας. Μετά από δεκατρία ολόκληρα χρόνια σκληρής
δουλειάς, ο Καζαντζάκης, ως άλλος Οδυσσέας, περιπλανώμενος σε χιλιάδες στίχους, ανάμεσα σε
εκατοντάδες λέξεις, αναγράφοντας την ποιητική του ιδέα εφτά φορές, αναζητά την αθάνατη πηγή, την
προσωποποίηση του Θεού, καταλήγοντας μονιάς στην τελική μορφή του μεγαλειώδους
έργου των εικοσιτεσσάρων (24) ραψωδιών και των τριάντα τριών χιλιάδων τριακοσίων τριάντα τριών (33.333)
στίχων».
Η «Οδύσεια» του Καζαντζάκη
αποτελεί σήμερα αντικείμενο εκτεταμένων ερευνών φιλόλογων και γλωσσολόγων για
το λόγο ότι το συγκεκριμένο έργο περιέχει 7.500 νεολογισμούς, δηλαδή
αθησαύριστες λέξεις, οι οποίες δεν υπάρχουν σε κανένα από τα μείζονα λεξικά της
ελληνικής γλώσσας (Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών
(1998-2002), Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Μπαμπινιώτη (2008), Λεξικόν της Νέας
Ελληνικής Γλώσσας της Πρωίας (1933) και Μέγα λεξικόν όλης της Ελληνικής Γλώσσης του
Δημητράκου (1964).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου