Στιγμές από την ιστορία της Κρήτης σαν σήμερα
28 Νοεμβρίου 1827 : Οι μάχες στο Καινούργιο Χωριό και στο Σελλινάρι, κάψιμο Τούρκων μέσα σε τζαμί
Γράφει ο Μιχάλης Χουρδάκης Νίσπιτας
Από το καλοκαίρι του 1827 είχε κοινοποιηθεί η Συνθήκη της 6ης Ιουλίου που έγινε μετά από πρωτοβουλία της Αγγλίας, υπέρ της Ελλάδας. Η Συνθήκη αυτή έδινε κάποιες ελπίδες και στην Κρήτη, εφόσο η επανάσταση κρατούσε απ’ άκρο σ’ άκρο στο νησί συνεχώς.
Έτσι όσοι Κρήτες, είτε ως πρόσφυγες είτε ως αυτοεξόριστοι επικηρυγμένοι καπεταναίοι του νησιού βρίσκονταν στην ελεύθερη Ελλάδα, άρχισαν να στρατολογούν πολεμιστές από τον Αύγουστο, κατάφεραν δε με δικά τους έξοδα, μέσα στο Σεπτέμβριο να στείλουν στη Γραμβούσα 700 στρατιώτες. Στην περιοχή αυτή υπήρχε δυσκολία για τη σίτιση τόσων ντόπιων και εθελοντών αγωνιστών, γι αυτό αποφάσισαν εκεί, ότι, θα ήταν προτιμότερο να στραφεί μεγάλο μέρος της γραμβουσιανής δύναμης, στις ανατολικές επαρχίες, όπου το πρόβλημα σίτισης δεν υπήρχε.
Έστειλαν μήνυμα στον καπετάν Καζάνη και καπετάν Νιώτη για την πρόθεσή τους αυτή κι έτσι αρχές Νοεμβρίου αποβιβάστηκαν από 10 ή 12 γραμβουσιανά πλοία, 1500 στρατιώτες κρητικοί και εθελοντές (επίκουροι αυτοί) στο λιμάνι Αγίου Νικολάου με αρχηγό τον Ιωάννη Χάλη.
Την αποβίβαση προστάτευαν από ξηράς τα Σώματα Καζανομανόλη, Κων/νου Στακάκη και Γρηγορίου Κομητιανού, ο δε Καζάνης είχε φροντίσει να συγκεντρώσει αρκετά τρόφιμα για τους νεοφερμένους στο χωριό Κριτσά όπου τους οδήγησε.
Η πρώτη μέρα της άφιξης στην Κριτσά πέρασε με ανάπαυση των πολεμιστών και μακρά σύσκεψη των καπεταναίων για ενημέρωση και κατάστρωση σχεδίου δράσης.
Την επομένη, κίνησαν όλοι μαζί για το χωριό Χουμεριάκο να κτυπήσουν τους εκεί Τούρκους, είχαν όμως αυτοί εγκαταλείψει το χωριό και μαζί με άλλους ομόθρησκούς τους από όλα τα χωριά του Απάνω Μεραμπέλου, είχαν καταφύγει άρον – άρον στο Καινούργιο Χωριό (Νεάπολη), συγκεκριμένα δε, στον πύργο του Μασλούμ αγά Καρακάση στην Απάνω Γειτονιά του χωριού αυτού. Εκεί συγκεντρώθηκαν περίπου 300 Τούρκοι πολεμιστές με τις οικογένειές τους αφού ο πύργος του Καρακάση επρόσφερε ασφάλεια.
Ακολούθησε τετραήμερη πολιορκία κατά τη διάρκεια της οποίας οι πολιορκητές επαναστάτες, καλούσαν τους Τούρκους να παραδοθούν.
Στη Νεάπολη, στην Απάνω Γειτονιά κοντά στο παλιό
υδραγωγείο, βρισκόταν το κονάκι του γενίτσαρου Μασλούμ Καρακάση, που αποτελούσε
και τον πύργο του. Είχε κατά την παράδοση 100 πόρτες, μια κεντρική (την
πορτέλα) και 30 καμάρες. Η πορτέλα έκλεινε με τον τρόπο που κλείνει στην
Κωνσταντινούπολη το κάστρο της Ρούμελης (Ρούμελη Χισάρ). Είναι κτίσμα Ενετικής
κατασκευής του φεουδάρχη Ενετού Rasqualigo.
Ο θυρεός που βρίσκεται και σήμερα, επάνω δεξιά
της Πορτέλας μας επιβεβαιώνει το αδιάψευστο της Βενετικής κατασκευής όπως και
το οικόσημο, το οποίο βρέθηκε σχεδόν ανέπαφο λαξεμένο κατά την εκσκαφή ενός
χώρου του Πύργου. Στον πύργο αυτό κλείστηκαν τον Νοέμβριο του 1827 οι 300
ορτάκηδες του Καρακάση, όταν έφτασε στον Άγιο Νικόλαο εκστρατευτικό σώμα από την Νήσο Γραμβούσα με αρχηγό τον Ι. Χάλη
Ο Καρακάσης στο μεταξύ είχε προλάβει να ειδοποιήσει τον πασά Ηρακλείου να στείλει ενισχύσεις για να αντιμετωπίσει τους επαναστάτες. Πράγματι δε την Πέμπτη μέρα ο ανιψιός του πασά αγάς Λαδάογλους με δύναμη 700 πεζών και ιππέων έρχονταν στο Καινούργιο Χωριό, γεγονός που οι πολιορκητές πληροφορήθηκαν.
Αφού εξασφάλισαν να παραμένει η πολιορκία στενή, ο Καζάνης, ο Κομητιανός, ο Δροκανιανός, ο Γ. Δαμιανός, ο Μ. Καθεκλάς και Γ. Λούπης από τους Κρήτες οπλαρχηγούς, από δε τους επίκουρους, ο Κυριακούλης Αργυροκαστρίτης, ο Τζώρτζης Λ. Υδραίος, ο Γ. Τσακμάκης και ο Φαρμάκης με αρκετούς άνδρες, στράφηκαν κατά του Λαδάογλου που τον συνάντησαν στα στενά του Σελλιναριού. Έγινε ολοήμερη μάχη κατά την διάρκεια της δε, ο Λαδάογλου σκοτώθηκε μαζί και 150 Τούρκοι καθώς και 7 Κρήτες πολεμιστές. Η μεγάλη διαφορά των θυμάτων μεταξύ Τούρκων και Κρητών, αποδίδεται στην οχυρά θέση που κατείχαν οι Κρητικοί γύρω από το φαράγγι του Σελλιναριού, ενώ οι Τούρκοι ήσαν εκτεθειμένοι στο πέραμά τους, αλλά και ο όγκος που παρουσίαζαν αποτελούσε εύκολο στόχο.
Όταν οι Τούρκοι έχασαν τον αρχηγό τους διασκορπίστηκαν, άλλοι προς το Καινούργιο Χωριό και άλλοι επέστρεψαν στο Ηράκλειο, άφησαν όμως στο πεδίο της μάχης τα κανόνια με τις βόμβες που κουβαλούσαν, πολλά άλογα, πολεμοφόδια και τρόφιμα στα χέρια των δικών μας πολεμιστών που τα μετέφεραν στο Καινούργιο Χωριό.
Ακατάπαυστος όμως πόλεμος γίνονταν και στον πύργο του Καρακάση μεταξύ πολιορκητών και πολιορκουμένων τις ίδιες ώρες.
Μετά τη μάχη του Σελιναριού επέστρεψαν οι πολέμαρχοι και αφού οι πολιορκητές αποτελούσαν πάλι μεγάλη δύναμη απειλούσαν τους Τούρκους ότι θα τους κάψουν ζωντανούς αν δεν παραδοθούν αμέσως, επειδή υπήρχε κίνδυνος άφιξης δεύτερης ισχυρότερης ενίσχυσης των πολιορκουμένων από το Ηράκλειο.
Οι Τούρκοι ζήτησαν προθεσμία πέντε ωρών για να απαντήσουν, ο αρχηγός όμως Ιωάννης Χάλης έδοσε περιθώριο μόνο μιας ώρας, διαφορετικά θα διέτασσε την πυρπόλησή τους μέσα στον πύργο.
27 Νοεμβρίου (1827) μεσημέρι, άρχισε η παράδοση των έγκλειστων. Σε επιτροπή επαναστατών που συγκροτήθηκε, οι Τούρκοι παρέδιδαν τον οπλισμό και τα χρήματά τους, όλους δε τους παραδιδόμενους τους οδηγούσαν στο τζαμί, εκατό μέτρα ανατολικά του πύργου και τους έκλειναν εκεί. Το τζαμί ήταν η πάλαι ποτέ εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης που την είχαν μετατρέψει οι Τούρκοι σε τζαμί. Βρίσκονταν εκεί όπου σήμερο το Β΄ Δημοτικό σχολείο της Νεάπολης.
Ανάμεσα σ’ αυτούς που παραδόθηκαν ήσαν και 12 Αλβανοί που δήλωσαν υποταγή στο Χάλη και ζήτησαν να πολεμούν στο εξής κατά των Τούρκων. Ο Χάλης δεν τους αφόπλισε, ούτε δέχτηκε βέβαια να τους έχει συμπολεμιστές του. Τους χρησιμοποίησε όμως ως μαντατοφόρους των Τούρκων της Σπιναλόγκας και της Ιεράπετρας για να διηγηθούν εκεί τα συμβάντα στο Καινούργιο Χωριό, να τους κάμψουν το ηθικό.
Τη νύχτα της 27ης προς 28ης Νοεμβρίου, επτά επίκουροι πολεμιστές μπήκαν στο τζαμί χωρίς να τους αντιληφθούν οι σύντροφόι τους. Εξανάγκασαν ισάριθμους Τούρκους και αντάλλαξαν τα ρούχα τους. Όταν οι υπόλοιποι τους είδαν με καθαρά ρούχα, άλλοι εννιά επίκουροι μπήκαν στο τζαμί για να πάρουν κι αυτοί καθαρά ρούχα, όμως την πράξη αυτή οι Τούρκοι τη θεώρησαν ως μεγάλη προσβολή, τους επιτέθηκαν και τους σκότωσαν όπως επίσης σκότωσαν και άλλους δύο που κι αυτοί μπήκαν στο τζαμί για τον ίδιο σκοπό.
Ο καπετάν Ιάκωβος Κουμής που ήταν πρόεδρος της επιτροπής παραλαβής του οπλισμού των παραδιδόμενων, πληροφορήθηκε την αποκοτιά των πρώτων εννέα επίκουρων, και την είσοδο άλλων έντεκα στο τζαμί, αλλά ενώ είχε περάσει αρκετή ώρα, δεν είχαν εμφανιστεί.
Πλησίασε λοιπόν το τζαμί να δει τι απέγιναν οι επίκουροι και οι Τούρκοι τον κάλεσαν να μπει μέσα. Όπως πλησίαζε στην είσοδο, ένας Τούρκος όρμησε και τον έπιασε με το ένα χέρι, ενώ με το άλλο τον χτύπησε με μαχαίρι στο στήθος ακριβώς εκεί που ήταν το πορτοφόλι του κι έτσι το μαχαίρι δεν προχώρησε στο σώμα του γενναίου καπετάνιου. Δυνατός άντρας ο Κουμής κατάφερε να αποσπαστεί από τα χέρια του παρ’ ολίγο φονιά του, απομακρύνθηκε από το τζαμί και φώναξε : «Απάτη, οι Τούρκοι μας σκοτώνουν».
Κρήτες και λοιποί πολεμιστές τότε προχώρησαν στην είσοδο του τζαμιού με σκοπό να αφανίσουν τους Τούρκους όμως οι τελευταίοι με τα έντεκα τουφέκια που είχαν πάρει από τους σκοτωμένους επίκουρους, κατάφεραν να σκοτώσουν άλλους 12 Έλληνες και Κρήτες αγωνιστές.
Ξαφνικά ο Καζανομανόλης με μερικούς συντρόφους του φάνηκε στο θόλο του τζαμιού, άνοιξε μεγάλη τρύπα και έριξε αναμμένα φρύγανα, πανιά βουτηγμένα στο λάδι και παπλώματα. Έτσι από ασφυξία πνίγηκαν 300 περίπου Τούρκοι.
Ύστερα από τα γεγονότα αυτά μια ισχυρή δύναμη 700 κρητικών, με αρχηγούς τον Π. Ζερβουδάκη και Ν. Μαλικούτη, αποβιβάστηκε στο λιμάνι Αγίου Νικολάου. Η δύναμη αυτή ήρθε στο Καινούργιο Χωριό την επομένη, ενώθηκε με τους εκεί επαναστάτες, έτσι ώστε δημιουργήθηκε μια αξιόλογη και αξιόμαχη επαναστατική δύναμη.
ΝΙΣΠΙΤΑΣ
Οι κατοπινές μέρες
Μετά από αυτά ο Χάλης, παρά τις προτάσεις του Καζάνη και των λοιπών οπλαρχηγών της Ανατολικής Κρήτης να εκστρατεύσουν εναντίον των Τούρκων της Σητείας, προχώρησε στα Ηρακλειώτικα.
Ο Μουσταφά πασάς, που είχε πληροφορηθεί τη διάσπαση της μεγάλης αυτής δύναμης των επαναστατών, εκστράτευσε από το Ηράκλειο εναντίον του σώματος του Χάλη, που βρισκόταν στα Μάλια, τη Σταλίδα, το Μοχό και το Κράσι. Στη μάχη, που έγινε στις 9 Δεκεμβρίου του 1827, οι επαναστάτες δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν τους Τουρκαλβανούς και υποχώρησαν ατάκτως. Πολλοί πνίγηκαν στον ποταμό Αποσελέμη, ο οποίος την ημέρα αυτή είχε πλημμυρίσει. Οι νεκροί ήταν περισσότεροι από 150, ανάμεσα στους οποίους και ο οπλαρχηγός Μιχαήλ Μαγουλάκης. Οι νεκροί θα ήταν πολύ περισσότεροι, αν ο Καζάνης, που επενέβη έγκαιρα, δεν αναχαίτιζε τους Τούρκους. Ο Χάλης αναχώρησε για τη Γραμπούσα και άλλοι για την ηπειρωτική Ελλάδα. Έτσι διαλύθηκε η μεγάλη αυτή δύναμη.
Πηγές :
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου