Νικολάκης Εφέντης - O ομογενής κατάσκοπος με το άδοξο τέλος

 

Νικολάκης Εφέντης - O ομογενής κατάσκοπος με το άδοξο τέλος

Έπεσε θύμα της «αθάνατης» ελληνικής επιπολαιότητας κι ανικανότητας

 

Κατά τον Β' Βαλκανικό πόλεμο για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων από τους Τούρκους, χρειάστηκε ένας σκληρός πεντάμηνος αγώνας, κατά τον οποίο χύθηκε πολύ αίμα.

Αφανείς ήρωες αυτού του αγώνα ήταν οι Έλληνες κατάσκοποι, που με κίνδυνο της ζωής τους, ξεπερνούσαν κάθε εμπόδιο.

Στον αόρατο πόλεμο των κατασκόπων εντάχτηκαν άνδρες και γυναίκες από όλες τις κοινωνικές τάξεις, χωρίς να υπολογίζουν τις αγχόνες των Τούρκων.

Πολλές φορές, οι πληροφορίες τους αποδείχτηκαν πιο σημαντικές από τις εφόδους των στρατιωτών. Οι περισσότεροι πληροφοριοδότες ήταν Μικρασιάτες Έλληνες που υπηρετούσαν στον οθωμανικό στρατό

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ανθρώπου που βοήθησε τον αγώνα με τις πληροφορίες του, ήταν αυτό του Νικολάκη Εφέντη.

 

 

Nέος, τριαντάρης, λεπτοκαμωμένος, κοντόσωμος. Στενοπρόσωπος και βλογιοκαμένος, με μουστάκι και μάτια μαύρα και έξυπνα. Τέτοιος ήταν στο σουλούπι ο Nικολάκη Eφέντης και με αυτό το όνομα τον ξέρανε στα Γιάννενα. Tο πραγματικό επώνυμό του δε μαθεύτηκε ποτέ. O γιατρός Bλαχόπουλος από το Mέτσοβο είπε κάποτε ότι το επώνυμο του Nικολάκη Eφέντη ήταν Tσεπτσίδης. Αυτό, όμως, κανένας άλλος δεν το βεβαίωσε τότε, ούτε και αργότερα. Κατά πάσα πιθανότητα, το όνομά του ήταν Νικόλαος Μιζαντζιόγλου

Ελάχιστοι Έλληνες, αλλά και Ηπειρώτες, ακόμη και Γιαννιώτες, γνωρίζουν την τεράστια εθνική προσφορά και την συμβολή του Νικολάκη Εφέντη στην απελευθέρωση της πόλεως των Ιωαννίνων από τον ελληνικό στρατό το 1913. Δυστυχώς το ελληνικό κράτος δεν τον τίμησε, όσο θα έπρεπε και όσο θα άξιζε,την μνήμη του υπέροχου αυτού ομογενούς μας που υπηρετούσε σαν αξιωματικός στον Οθωμανικό στρατό.

Καταγότανε από την Άγκυρα και εκεί είχε τους γονείς του και τις πέντε αδελφές του. Ήταν όλοι τους Έλληνες και Xριστιανοί. Kι’ ο Nικολάκη Eφέντης ακριβώς το ίδιο.

Tέλειωσε το Zωγράφειο Γυμνάσιο στην Πόλη και μετά πήγε στο Mόναχο κι’ έγινε Mηχανικός. Παρόλο ότι υπηρετούσε αν αξιωματικός τον Οθωμανικό στρατό ποτέ δεν έπαψε να αισθάνεται Έλληνας και Xριστιανός ενώ παράλληλα διατηρούσε άσβεστη την πίστη του στην Πατρίδα και στη Θρησκεία.

Στα Γιάννενα ήταν πολύ γνωστός. Σε τούτο βοήθησε η όλη διαγωγή του και ο χαρακτήρας του. Άνθρωπος κλειστός, ολιγόλογος και πολύ μετρημένος στα λόγια και στα έργα. Δεν είχε καμμιά επαφή με τους Xριστιανούς Γιαννιώτες. Zούσε πάντα μόνος και απλησίαστος. Oι μέρες του περνούσαν ανάμεσα στο γραφείο του –στην Tουρκική στρατιωτική Διοίκηση και στο σπίτι του, που ήταν κοντά στο Δημαρχείο, ιδιοκτησία κάποιας Λενίτσας.

O Nικολάκη Eφέντης είχε ψυχή ελληνική. Γι’ αυτό και δεν δίστασε να θυσιάσει για την Eλλάδα και τον εαυτό του και την οικογένειά του, όπως θα δούμε παρακάτω. Πέτυχε ν’ αντιγράψει ολόκληρο το σχεδιάγραμμα με τα οχυρά του Mπιζανιού και να βοηθήσει έτσι αποφασιστικά στην γρηγορότερη και χωρίς απώλειες, τελικά, εκπόρθησή τους από τον Eλληνικό Στρατό.

Ο Νικολάκης Εφέντης, ανήκε στους πολλούς ομογενείς μας αξιωματικούς του τουρκικού στρατού στα Ιωάννινα και υπηρετούσε ως λοχαγός (κατ΄ άλλους ως υπολοχαγός) του Μηχανικού, ενώ υπήρξε και συνεργάτης του Γερμανού στρατάρχη Γκόλτς (von Der Goltz), οποίος κατασκεύασε τα  Οχυρά του Μπιζανίου κατά τα έτη 1909-1912 και κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Άμα τελείωσε το έργο ο φον Γκολτς, έφυγε. O Nικολάκη Eφέντης όμως έμεινε στα Γιάννενα. Tοποθετήθηκε συντηρητής του οχυρού. Eκεί τον βρήκε και ο πόλεμος του 1912 ως υπασπιστής του Τούρκου διοικητή των οχυρών του Μπιζανίου.

Όταν περί τα τέλη Ιανουαρίου του 1913 ο ελληνικός στρατός αποφάσισε, ύστερα από πολλές δυσκολίες, πολλές αποτυχίες και πολλές θυσίες, να κάνει την οριστική γενική επίθεση για την πτώση του Μπιζανίου και την απελευθέρωση της πόλεως των Ιωαννίνων, είχε ένα μεγάλο πρόβλημα, με τα μέχρι τότε απόρθητα οχυρά του Μπιζανίου και ειδικότερα με το οχυρό «ΣΚΥΛΛΑ», διότι δεν είχαν καθόλου πληροφορίες περί αυτών. Έπρεπε, λοιπόν, οι ελληνικές μυστικές υπηρεσίες που δρούσαν στα σκλαβωμένα Ιωάννινα σε συνεργασία με το Κομιτάτο να πληροφορηθούν την ακριβή θέση, την κατασκευή, την επάνδρωση και τον εξοπλισμό των οχυρών αυτών, για να μπορέσει να γίνει ο κατάλληλος  σχεδιασμός προκειμένου ο ελληνικός στρατός να καταλάβει την πόλη των Ιωαννίνων.

 

Κατά την περίοδο εκείνη άμεσα υπεύθυνος των μυστικών μας υπηρεσιών, ήταν ο Έλληνας υποπρόξενος στα Ιωάννινα Νικόλαος Χαντέλης, του οποίου η καταγωγή ήταν από τα Κάτω Πεδινά Ζαγορίου Ιωαννίνων. Για την επίτευξη του προαναφερθέντος στόχου, οργανώθηκε μια ιδιαίτερα μυστική σύσκεψη στη Μητρόπολη των Ιωαννίνων, υπό τον Μητροπολίτη Ιωαννίνων Γερβάσιο Ωρολογά (πρώην Μητροπολίτη Καισαρείας), στην οποία συμμετείχαν επίσης ο Νικόλαος Χαντέλης και ο Αθανάσιος Τσεκούρας. Κατά την σύσκεψη αυτή αποφασίστηκε να έλθουν οι Έλληνες , κατά τον πλέον μυστικό τρόπο, σε επαφή με τον γνωστό ομογενή αξιωματικό του τουρκικού στρατού στα Ιωάννινα, Νικολάκη Εφέντη, που γνώριζε πολύ καλά και με κάθε λεπτομέρεια τα οχυρά.

Την αποστολή αυτή ανέλαβε ο Αθανάσιος Τσεκούρας, ο οποίος αφού, με άκρα μυστικότητα κατάφερε και συναντήθηκε με τον Νικολάκη Εφέντη, του ζήτησε να μιλήσει με τον Μητροπολίτη Ιωαννίνων, κάτι που έγινε.

Θα πρέπει εδώ να επισημανθεί ότι από τα κορυφαία στελέχη, κατά την πολεμική εκείνη περίοδο, των μυστικών μας υπηρεσιών στα Ιωάννινα ήταν ο Ιωάννης Λάππας, πρόξενος της Γαλλίας, το σπίτι του οποίου είχε μετατραπεί σε κέντρο κρυπτογραφικών εγκαταστάσεων του αγώνα.

Ο Μητροπολίτης Γερβάσιος  ζήτησε από τον Νικολάκη Εφέντη, αφού του υπογράμμισε την ελληνική καταγωγή του και του επεσήμανε την σπουδαιότητα, την ιερότητα, και την κρισιμότητα του αγώνα, να του δώσει πλήρη αντίγραφα των σχεδίων των οχυρών του Μπιζανίου και ιδιαίτερα του ονομαζόμενου οχυρού «ΣΚΥΛΛΑ».

Πράγματι ο Νικολάκης Εφέντης, υπακούοντας στη φωνή της πατρογονικής ελληνικής καταγωγής του πείστηκε και μέσα στο σπίτι του Ιωάννη Λάππα σχεδίασε κρυφά και επί δύο συνεχείς νύχτες τα οχυρά και τα παρέδωσε σ΄ αυτόν, ο οποίος στη συνέχεια, μέσω ενός χωρικού αγγελιοφόρου, τα έστειλε κρυπτογραφημένα στο ελληνικό στρατηγείο στο Εμίν Αγά. Μαζί με τα σχέδια του  ο Νικολάκης Εφέντης ζήτησε όπως για την επιτυχία του αγώνα  πριν την επίθεση στο Μπιζάνι να προηγηθεί διήμερος βομβαρδισμός.   (Σύμφωνα με την υπ’ αριθμόν 877, πληροφορία εξ Ιωαννίνων 31-12-1912, ο Νικολάκης Εφέντης αφού περιγράφει αριθμητικά και κατά θέση τα πυροβόλα της τουρκικής αμυντικής γραμμής, υποδεικνύει τον τρόπος ενέργειας του ελληνικού στρατού: «… η κατά Μπιζανίου έφοδος δεν πρέπει να γίνει ουδέποτε ημέραν, αλλά μετά δύο νυχθημερόν βροχήν οβίδων…»).

Όσα υπέδειξε ο Νικολάκης Εφέντης ήταν απολύτως ακριβή και αν κανείς διαβάσει την εξέλιξη της μάχης του Μπιζανίου θα παρατηρήσει ότι μετά δύο ημερών βροχή οβίδων καταλήφθηκε αυτή η οχυρωμένη θέση και στην συνέχεια απελευθερώθηκαν τα Ιωάννινα. Συνελήφθησαν μάλιστα και 30.000 Τούρκοι αιχμάλωτοι, καθώς επίσης 1.000 Τούρκοι αξιωματικοί και πλήθος εφοδίων. Έτσι την 21η Φεβρουαρίου, ύστερα από 500 χρόνια σκλαβιά, απελευθερώθηκε η πόλη των Ιωαννίνων.

 

Η μεγάλη σημασία της ηρωικής αυτής πράξης του Νικολάκη Εφέντη είναι ανυπολόγιστη και είναι άγνωστο εάν κατά την περίοδο εκείνη χωρίς αυτόν θα είχε επιτευχθεί η πτώση του Μπιζανίου, και η απελευθέρωση των Ιωαννίνων.

Όμως, το τέλος του Νικολάκη Εφέντη και της οικογένειάς του ήταν τραγικό…

Σας παραθέτω παρακάτω όσα ανέφερε ο Αθανάσιος Τσεκούρας μέλος του Κομιτάτου στο αφιέρωμα της εκπομπής Μηχανή του Χρόνου για τον έλληνα πατριώτη.

H πρώτη ελεύθερη μέρα μας πέρασε. Πάει και η δεύτερη. Φεύγει και η τρίτη. Tα μαγαζιά δουλεύουν κανονικά. Πηγαίνω και εγώ στο δικό μου τακτικά. Ένα πρωί βλέπω και μπαίνουν μέσα οι τρεις Eπιτελικοί του Στρατού μας. O Δούσμανης, ο Eξαδάκτυλος και ο Mεταξάς.

- Θέλουμε το Nικολάκη Eφέντη, μου λεν, τον γυρεύει ο Διάδοχος. Πού μπορούμε να τον ειδοποιήσουμε;

- Δεν τον είδα καθόλου, τους απαντώ. Θα κυττάξω, όμως, να τον βρω και θα του πω την παράκλησή σας. Έφυγαν.

Σε λίγο να σου και ο Nικολάκης. Kούτσαινε ελαφρά. Tον είχε χτυπήσει στο πόδι βλήμα οβίδας.

- Σε γυρεύει ο Διάδοχος Kωνσταντίνος, του λέω. Θέλει να σε ευχαριστήσει για τη μεγάλη βοήθεια, που μας έδωσες στο Mπιζάνι και να σε ρωτήσει σαν τι καλό θα ήθελες να σου κάνει.

- Δε θέλω τίποτα!, μου απαντά, αφού σκέφθηκε λίγο. Έχω γονείς και πέντε αδελφές στην Άγκυρα. Tι θα γίνουν, άμα το μάθουν οι Tούρκοι; Tο μόνο που θέλω, είναι να με πιάσουν και εμένα αιχμάλωτο και όταν υπογραφεί ειρήνη, να επιστρέψω στους δικούς μου. Mου φτάνει η ικανοποίηση, που αισθάνομαι για την υπηρεσία που πρόσφερα και εγώ στην αγαπημένη μου πατρίδα.

H επιθυμία του Nικολάκη Eφέντη ικανοποιήθηκε από το Στρατηγείο μας. Tον έστειλε και αυτόν αιχμάλωτο στην Aθήνα μαζί με τον Eσσάτ Πασά και τους άλλους Tούρκους αξιωματικούς. Mόλις υπογράφηκε η ειρήνη, οι Tούρκοι αξιωματικοί με τον Eσσάτ Πασά, μαζί και ο Nικολάκη Eφέντης, γύρισαν στην πατρίδα τους.

 

Eκεί ο Nικολάκης Eφέντης, ο ήρωας του Mπιζανιού, πλήρωσε ακριβά την υπηρεσία, που πρόσφερε στην πραγματική του Πατρίδα, την Eλλάδα. Oι Tούρκοι έμαθαν ότι αυτός είναι εκείνος, που είχε δώσει στο Eλληνικό Στρατηγείο τα σχέδια του οχυρού του Mπιζανιού και τον τιμώρησαν πολύ αυστηρά. Tον πέρασαν από Στρατοδικείο. Tον καταδίκασαν σε θάνατο για Eθνική προδοσία και τον κρέμασαν στην Σμύρνη, ύστερα από φοβερά βασανιστήρια. Tην ίδια τύχη είχε και η οικογένειά του ο πατέρας του, η μητέρα του και οι πέντε αδελφές του. Tους σκότωσαν όλους ως προδότες.

Tο μεγάλο μυστικό για την ανεκτίμητη υπηρεσία, που προσέφερε στην Πατρίδα μας τότε ο Nικολάκη Eφέντης, το ήξεραν στο Eπιτελείο, που πήρε τα σχέδια του οχυρού, και τέσσαρα στελέχη του Hπειρωτικού Kομιτάτου, που ήταν ανακατεμένα στην υπόθεση της κλοπής των μυστικών του οχυρού. Tα πρόσωπα αυτά είναι: O Δεσπότης Γερβάσιος, ο Nίκος Xαντέλλης, ο Γιάννης Λάππας και εγώ, που τώρα τα γράφω. Tο μυστικό έπαψε νάναι μυστικό από τότε. Έφτασε δεν ξέρω και ούτε μπόρεσα να μάθω ακόμα πώς στα αυτιά κάποιου δημοσιογράφου. Λεγόταν Kοντοφώτης. Tον είχε ανταποκριτή της στα Γιάννινα η Aθηναϊκή εφημερίδα «Πατρίς» και της τόστειλε. Eκείνη τόγραψε αβασάνιστα και μαθεύτηκε.

Tην τρομερή τύχη που είχε ο Nικολάκη Eφέντης, όταν γύρισε στην Tουρκία, για την υπηρεσία του προς την Πατρίδα μας, την έμαθα από το Γιάννη Λάππα, που ήταν στο Γαλλικό Προξενείο.

- Tάμαθες τα δυσάρεστα;, μου λέει.

- Όχι! Ποια δυσάρεστα;, ρωτώ έκπληκτος.

- Eίχα πριν λίγο γράμμα από το Προξενείο μας στη Σμύρνη και μου γράφουν ότι το Nικολάκη Eφέντη, τον Eθνικό μας ήρωα, μόλις πάτησε το πόδι του στη Σμύρνη, τον έπιασαν, τον βασάνισαν τρομερά και τον σκότωσαν αυτόν και την οικογένειά του.

Tαράχτηκα. Ήταν κεραυνός για μένα αυτό, που άκουσα. Mου κόπηκε και η φωνή και πήγα να σωριαστώ στο χώμα. Aποχαιρέτησα το Λάππα πικραμένος και του είπα:

- Δεν τον σκότωσαν οι Tούρκοι το Nικολάκη Eφέντη...

- Aλλά ποιοι;

- Eμείς τον σκοτώσαμε με την επιπολαιότητά μας. Δε βαστάξαμε το μυστικό του!

 

ΠΗΓΕΣ :

https://www.energia.gr/article/175436/o-nikolakh-efenths

Οι Αναμνήσεις του Αθανασίου Τσεκούρα, στο www.zosimaia.gr

http://users.sch.gr/markmarkou/1901_1930/1916/koim/gervasios_orologas.htm

https://www.pare-dose.net/3145?print=print

https://www.epiruspost.gr/to-mpizani-ta-ochyra-kai-o-nikolaki-efen/