Το πολιτικό θέατρο κάτι έχει να μας πει...

Μπέρτολτ Μπρεχτ - Ντάριο Φο 4-3. Επτά παραστάσεις έργων των δύο μεγάλων θεατρικών συγγραφέων επαναφέρουν την ιδέα τής από σκηνής ιδεολογικής παρέμβασης στην Αθήνα της κρίσης

 Του Δημήτρη Ν. Μανιάτη

Aν μείνουμε σε ορισμούς, θα έπρεπε να πω ότι η έκφραση του καλλιτέχνη δεν παύει ποτέ να είναι και πολιτική και υπαρξιακή», έγραφε ο Κάρολος Κουν το 1978. Σήμερα, στην εποχή της αποδόμησης της πολιτικής, η νέα συνθήκη διαπερνά την τέχνη του θεάτρου και θέτει ερωτήματα για τον ρόλο των καλλιτεχνών, την επικαιρότητα των κλασικών έργων, την ανάγκη για πολιτικό λόγο. Ετσι, η επιστροφή του πολιτικού θεάτρου ακουμπά σε δύο άξονες: στην ασφάλεια που παρέχουν στον καλλιτέχνη τα κλασικά πολιτικά έργα, αλλά και στο στοίχημα να μιλήσουν οι ίδιοι μέσα από αυτά με νέους τρόπους, μακριά από εύκολες πολιτικές προπαγάνδες και διδακτισμούς. 

 

Σε αυτή την τάση παρατηρούμε εφέτος στις θεατρικές σκηνές της Αθήνας ότι σκηνοθέτες και ομάδες ανατρέχουν σε δύο «συνήθεις υπόπτους» της πολιτικής γραφής: στον Μπέρτολτ Μπρεχτ και στον Ντάριο Φο.

 

Ο Μπρεχτ συστήνεται εκ νέου στο κοινό με την «Αγία Ιωάννα των Σφαγείων» στο Ακροπόλ, τον «Αφέντη Πούντιλα και τον δούλο του Μάτι» στο θέατρο Τζένη Καρέζη (είχε ανέβει πέρυσι από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος στο Βασιλικό Θέατρο) και με τον «Καλό άνθρωπο του Σετσουάν» σε σκηνοθεσία της Κατερίνας Ευαγγελάτου από τις 23 Ιανουαρίου στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Το ίδιο έργο διασκευάζεται από τον Νίκο Δαφνή σε παιδική παράσταση υπό τον τίτλο «Το μυστικό της Γιν».

 

Από την άλλη, ο Ντάριο Φο επανέρχεται στην Αθήνα της κρίσης με τον «Mistero Buffo» στο Θησείον, τη «Γυναίκα από σύμπτωση - Ελισάβετ» στο Αγγέλων Βήμα (πρόφατα ολοκληρώθηκαν οι παραστάσεις σε σκηνοθεσία Γιώργου Καραμίχου, με τη Μάρω Κοντού στον πρωταγωνιστικό ρόλο) και με το «Ανοιχτό ζευγάρι... εντελώς ορθάνοιχτο» στο θέατρο Κάτω απ' τη Γέφυρα. 

 

Ο σκηνοθέτης Νίκος Μαστοράκης, ο οποίος ανεβάζει την «Αγία Ιωάννα των Σφαγείων», επέλεξε να φωτογραφηθούν οι πρωταγωνιστές (Αιμίλιος Χειλάκης και Βίκυ Βολιώτη) εντός της Βαρβακείου Αγοράς.

 

«Ο Μπρεχτ παρότι χιλιοπαιγμένος είναι άψαχτος, τώρα τον ανακαλύπτουμε. Σήμερα που νιώθω ότι και η Ελλάδα μοιάζει με ένα απέραντο κρεοπωλείο ή και σφαγείο ταυτόχρονα», υπογραμμίζει μιλώντας στα «ΝΕΑ» ο Ν. Μαστοράκης και αναπόφευκτα η κουβέντα πάει στο πολιτικό θέατρο: «Πολιτικό είναι το καθετί, αρκεί ο κάθε καλλιτέχνης να έχει κοσμοθεωρία. Υπάρχουν πάντως και απολιτίκ ταλαντούχοι καλλιτέχνες που μπορεί να διαπραγματευθούν ένα προφανώς μη πολιτικό θέμα όπως ο έρωτας, και όμως να αγγίξουν σχεδόν μεταφυσικά την πολιτική διάσταση. Ο καλλιτέχνης οφείλει να παρέμβει. Ας θυμηθούμε τη Μνουσκίν, που όταν ήλθε εδώ πήγε και στο Σύνταγμα (όταν διαδήλωναν οι Αγανακτισμένοι). Εχει κάνει αγώνες για τους Τσετσένους, για τους μετανάστες. Ας κοιτάξουμε πέραν των καλλιτεχνικών της πράξεων, τι κάνει και λίγο παραπέρα», σημειώνει ενώ φωτίζει και τη δική του σκέψη επάνω στο κλασικό κείμενο, το οποίο ζωντανεύει στο Ακροπόλ από 13 ηθοποιούς και έναν τσελίστα.

«Ο Μπρεχτ δούλευε την "Αγία Ιωάννα των Σφαγείων" από το 1929 και ανέβηκε μετά τον θάνατό του. Δεν είχε ξεκαθαρίσει το στίγμα του όταν το πρωτοέγραφε, ενώ δεν το τελείωσε ποτέ. Σήμερα παίζεται παντού σε όλη την Ευρώπη (Ισπανία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία). Εδώ ο Μπρεχτ μάς λέει κάτι απλό: Οι οικονομικές κρίσεις δεν είναι φυσικές, είναι κατασκευασμένες και προς όφελος κάποιων», ξεκαθαρίζει ο σκηνοθέτης. Με δύο λόγια, στο Σικάγο του 1929, την περίοδο του κραχ, ο Μπρεχτ φαντάζεται μια κρίση στην αγορά του κρέατος. Η κρίση συμπαρασύρει το Χρηματιστήριο και αίφνης δημιουργούνται στρατιές από πεινασμένους. Η Ιωάννα ντ' Αρκ μετέχει σε μια οργάνωση τύπου Στρατού Σωτηρίας, μια θρησκευτική οργάνωση, προσπαθώντας να καταλάβει πώς θα βοηθήσει τους φτωχούς και μεσολαβεί μεταξύ καπιταλιστών και φτωχών. Τελικά συνθλίβεται στις συμπληγάδες ενώ όσο προχωρεί καταδύεται στους μηχανισμούς του συστήματος. 

 

«Το έργο το γνώριζα χρόνια αλλά τώρα ένιωσα πως είναι η κατάλληλη στιγμή γιατί ακριβώς η λύση που θα δοθεί για τον λαό από το ίδιο το σύστημα θα είναι επώδυνη», συμπληρώνει ο Μαστοράκης.

Μερικές εκατοντάδες μέτρα από το Ακροπόλ, ο Μπρεχτ φωτίζει ακόμη μία μαρκίζα. Πούλμαν και κόσμος έξω από το θέατρο Τζένη Καρέζη μια Κυριακή απόγευμα. Κόσμος με εκπτωτικά κουπόνια του ΚΚΕ, σωματείων εργαζομένων και συνδικάτων. Είναι γνωστή η στράτευση του Κώστα Καζάκου, που σκηνοθετεί το έργο του Μπρεχτ «Ο αφέντης Πούντιλα και ο δούλος του Μάτι», όπου και πρωταγωνιστεί - με ορχήστρα την οποία διευθύνει ζωντανά ο Διονύσης Τσακνής. Ο Κώστας Καζάκος έχει τη δική του διαδρομή στο λεγόμενο πολιτικό θέατρο με εμβληματικές παραστάσεις, όπως το «Μεγάλο μας τσίρκο» ή «Ο εχθρός λαός».

 

«Στην ουσία το θέατρο είναι πολιτική πράξη. Είναι επίσης η τέχνη τού τώρα, είναι η τέχνη που παίζεται από ζωντανούς ανθρώπους και απευθύνεται σε ζωντανούς ανθρώπους. Οταν οι συνθήκες δυσκολεύουν, όταν η βαρβαρότητα κατακλύζει τη ζωή μας, δεν μπορεί να παίζονται εύπεπτα έργα· υπάρχουν στην παγκόσμια δεξαμενή έργα κλασικών συγγραφέων που ανταποκρίνονται στο σήμερα και μπορούν να υποψιάσουν το κοινό. Το θέατρο δεν μπορεί να περιμένει την επόμενη γενιά», σημειώνει ο Κώστας Καζάκος και συμπληρώνει: «Συγκινούμαι όταν βλέπω ανθρώπους που έρχονται στο θέατρο και μένουν έκπληκτοι για το πόσο απλά μπορούν να ειπωθούν μεγάλες αλήθειες».

 

http://www.tanea.gr/politismos/article/?aid=4785764