Turkaegean και πυρρίχιος

 

Turkaegean και  πυρρίχιος

Όταν το 1999 ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Μπίλλ Κλιντον επισκέφθηκε επίσημα την Τουρκία το τουρκικό καθεστώς, θέλοντας να προσφέρει «τοπικό χρώμα» στη φιλοξενία του προς τον υψηλό καλεσμένο του, παρουσίασε μεταξύ άλλων και… ποντιακούς χορούς! Τα ελληνικά μέσα μαζικής ενημέρωσης ούτε που αντιλήφθηκαν τότε το γεγονός, πολύ δε περισσότερο δεν έδειξε να προβληματίζεται η ελληνική πολιτεία που ήταν ο επόμενος σταθμός του Αμερικανού προέδρου.

Η ασυγχώρητη αυτή ολιγωρία οφείλεται, σε ό,τι αφορά τα ελληνικά ΜΜΕ, στη μουσική και εθνολογική μορφωτική ανεπάρκεια. Δηλαδή, οι Έλληνες δημοσιογράφοι πρέπει να κάνουν εντατικά μαθήματα  μουσικής ιστορίας και να γνωρίσουν καλύτερα τις Χαμένες Πατρίδες.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της πλήρους σύγχυσης των ελληνικών ΜΜΕ ήταν  όταν με τον ερχομό των πρώτων Ελλήνων από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης αδυνατούσαν να ερμηνεύσουν την… εθνική προέλευση των υπερήφανων Ελλήνων και τους προσέδωσαν τότε το ρατσιστικό προσωνύμιο «Ρωσοπόντιοι»! Η άγνοια των ιστορικών γεγονότων ήταν τέτοιου βαθμού , ώστε δεν μπορούσαν να εξηγήσουν πώς βρέθηκαν ξαφνικά εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες στην πρώην ΕΣΣΔ! Αλλά, και να ήθελαν να πληροφορηθούν για την ύπαρξη μιας τέτοιου μεγέθους ελληνικής διασποράς, δεν θα μπορούσαν, γιατί απλούστατα στα βιβλία της ελληνικής ιστορίας δεν γράφτηκε στο παρελθόν τίποτε!

Έτσι όπως και τώρα με τον όρο Turkaegean κανείς δεν προβληματίστηκε τότε που το τουρκικό καθεστώς οικειοποιούταν τους αρχαιοπρεπείς ελληνικούς ποντιακούς χορούς και τους παρουσίαζε στον υψηλό επισκέπτη στη θέαση των τηλεοπτικών ΜΜΕ όλου του κόσμου ως δικούς της.

 

 

Ο πανάρχαιος, λεβέντικος πυρρίχιος χορευόταν με την τουρκική σημαία στο στήθος των χορευτών χωρίς να αντιδρά κανείς σ’ αυτή την ιστορική παραποίηση.

Βέβαια για τα ΜΜΕ υπάρχει το ελαφρυντικό ότι κανείς δεν εξήγησε στους λειτουργούς τους, όταν κάθονταν στα σχολικά θρανία, ότι ο πυρρίχιος είναι ένας πανάρχαιος ελληνικός χορός, που χορευόταν στα μικρά και μεγάλα Παναθήναια στην αρχαία Αθήνα, από τους Κουρήτες στην Κρήτη και από τους Κορύβαντες στη Μικρά Ασία. Ότι τον χόρεψαν οι Έλληνες μισθοφόροι σε μια ανάπαυλα της καθόδου των Μυρίων, σύμφωνα με όσα γράφει ο Ξενοφώντας, και μάλιστα οι «βάρβαροι» τρόμαξαν τόσο πολύ από τις ιαχές και τα δυνατά χτυπήματα των ποδιών στο έδαφος, ώστε το έβαλαν στα πόδια! Ήταν δε οι Θράκες μισθοφόροι οι πρώτοι που είχαν σηκωθεί να τον χορέψουν.

Για ιστορικούς λόγους ο πανάρχαιος αυτός λεβέντικος πυρρίχιος χορός συνέχισε να χορεύεται μόνο στην περιοχή του Πόντου και μεταφέρθηκε στη μητροπολιτική Ελλάδα με τον ερχομό των προσφύγων το 1922. Συνέχισε δε να χορεύεται και στον ίδιο τον ιστορικό Πόντο από τους εξισλαμισμένους Ποντίους που ζουν σήμερα στην περιοχή.

 

 

Το τουρκικό καθεστώς, στην προσπάθεια αφομοίωσης των μη τουρκικών στοιχείων στην επικράτειά του, κλέβει τον πολιτισμό τους και τον εμφανίζει ως τουρκικό! Σ’ αυτή την παραχάραξη της ιστορίας του ελληνικού πολιτισμού δεν υπήρξε  τότε καμιά άμεση αντίδραση από ελληνικής πλευράς – όπως δεν υπήρξε και στην περίπτωση του Turkaegean - και οι κλέφτες των πολιτισμών συνεχίζουν το έργο τους παρουσιάζοντας στοιχεία άλλων πολιτισμών ως δικά τους.

Αν είχε, μάλιστα, κανείς τη δυνατότητα να παρακολουθήσει τουρκικούς τηλεοπτικούς σταθμούς, θα έβλεπε ότι σχεδόν καθημερινά εμφανίζονται συγκροτήματα με ποντιακούς χορούς ή τραγούδια του Πόντου ως τουρκικά.

Το πρόβλημα – εξ αιτίας του γεγονότος αυτού- το  αντιμετώπισαν, άλλωστε, πολλά ποντιακά χορευτικά συγκροτήματα, που όταν βρισκόντουσαν στο εξωτερικό, έπρεπε να εξηγούν στους ξένους διοργανωτές ότι οι χοροί που χορεύουν δεν είναι τουρκικοί. 

 

 

Από ελληνικής πλευράς είμαστε μάλλον χαλαροί όπως απέδειξε και η πρόσφατη γελοιοποίησή μας από τον όρο Τουρκο-Αιγαίο (TurkAegean) που έπρεπε να περάσει ένας ολόκληρος χρόνος για να φιλοτιμηθεί η Ελληνική Κυβέρνηση, μετά τον σάλο που προκλήθηκε, να αντιδράσει κατόπιν εορτής.

Τελικά θα πρέπει να σοβαρευτεί η ελληνική πολιτεία ώστε οι Τούρκοι να σταματήσουν να καπελώνουν την πατρίδα μας σε τόσο σοβαρά θέματα όπως είναι το Αιγαίο μας και ο πολιτισμός μας και να φροντίσουν επιτέλους τα υπουργεία Παιδείας και Πολιτισμού να προβάλουν και να αναδείξουν τον πυρρίχιο παγκοσμίως ως εθνικό ελληνικό χορό. Θα πρέπει ο πυρρίχιος να διδάσκεται στα σχολεία, ώστε όλα τα ελληνόπουλα να γνωρίζουν αυτόν τον πανάρχαιο ελληνικό, ιστορικό χορό. Γιατί με τη βαριά ευθύνη των υπουργείων Παιδείας και Πολιτισμού φθάσαμε στο σημείο τα παιδιά να χορεύουν στα σχολικά διαλείμματα… ραπ, λαμπάντα κ.λ.π. και να μη γνωρίζουν έναν από τους ωραιότερους χορούς του κόσμου.

ΣΥΝΘΗΚΗ ΣΕΒΡΩΝ : Η Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών

 

Η Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών

 Οι Συνθήκες των Σεβρών αποτελούσαν μια υπέρτατη στιγμή διπλωματικής νίκης με την αναγνώριση αγώνων και δικαίων

Επιμέλεια: Στεφανος Xελιδονης

Στις 31 Ιουλίου 1920 (με το παλαιό ημερολόγιο) η «Καθημερινή» έφερε στην πρώτη σελίδα της κύριο άρθρο του εκδότη της, Γεωργίου Α. Βλάχου, με τίτλο «Η Συνθήκη των Σεβρών». Στις 28 Ιουλίου 1920 (10 Αυγούστου με το νέο ημερολόγιο), ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπέγραφε στο δημαρχείο του παρισινού προαστίου τις Συνθήκες των Σεβρών, καθώς από τις οκτώ συνολικά συμφωνίες, τέσσερις αφορούσαν άμεσα την Ελλάδα. Στις Σέβρες το ελληνικό κράτος αποκτούσε τη μεγαλύτερη έκταση που θα κατελάμβανε ποτέ. Το 1832, την Ελλάδα όριζαν η Πελοπόννησος, η Στερεά Ελλάδα, η Εύβοια, οι Σποράδες και οι Κυκλάδες. Το 1864 οι Βρετανοί μας εκχώρησαν τις Ιονίους Νήσους. Το 1881, ήρθε η σειρά της Θεσσαλίας και μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους τα σύνορα μεγάλωσαν για να περιλάβουν τη νότια Ήπειρο, τη Μακεδονία, την Κρήτη και τα νησιά του Βορείου Αιγαίου (τα οποία, όμως, οι Τούρκοι δεν είχαν ακόμη αναγνωρίσει ως ανήκοντα στην ελληνική επικράτεια). Οι Συνθήκες των Σεβρών αποτελούσαν μιαν υπέρτατη στιγμή διπλωματικής νίκης για την Ελλάδα, που μόλις το 1897 έκειτο εν διαλύσει, ταπεινωμένη από την Τουρκία. Οι σκληροί αγώνες των Ελλήνων από το 1909 ανταμείβονταν με την επίσημη διεθνή αναγνώριση των δικαίων του Ελληνισμού και την αποδοχή μεγάλου μέρους των διεκδικήσεών του, ένα άλμα προς την πραγμάτωση της Μεγάλης Ιδέας. Μέχρι και στην «Κ», που ήταν παγίως αντιβενιζελική, ο Βλάχος αναγνώριζε πως η τουρκική συνθήκη αποτελούσε «σημαντικώτατον κεφάλαιον της ελληνικής πολιτικής ιστορίας». Τα ελληνικά σύνορα που ορίστηκαν στις Σέβρες, όμως, δεν έμελλε να κρατήσουν για πολύ. Μετά την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές του Νοεμβρίου, ο ελληνικός στρατός θα εισχωρούσε στα βάθη της Μικράς Ασίας, σε μια καταδικασμένη πορεία. Τρία χρόνια μετά, τα σύνορα της χώρας και ο πληθυσμός της θα άλλαζαν ξανά, αυτή τη φορά με την άφιξη των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής. Ίσως η μοίρα της τουρκικής συνθήκης στις Σέβρες, που δεν επικύρωσε ποτέ κανένα από τα εμπλεκόμενα μέρη, να συνοψίζεται με τον πλέον κατάλληλο τρόπο στα γραφόμενα του Ουίνστον Τσώρτσιλ: «Πώς η Ελλάδα κέρδισε την αυτοκρατορία των ονείρων της ερήμην της και πώς την απέρριψε όταν ξύπνησε».

Ο μεγαλύτερος θρίαμβος του Ελληνισμού

 

Ο Βενιζέλος υπογράφει την Συνθήκη

 

Του Νικου Πετσαλη-Διομηδη

Στο δημαρχιακό μέγαρο των Σεβρών, στην όχθη του Σηκουάνα πέντε χιλιόμετρα από το κέντρο των Παρισίων, υπογράφηκαν στις 10 Αυγούστου 1920 οκτώ συνολικά συνθήκες ή συμφωνίες, τέσσερις από τις οποίες αφορούσαν άμεσα την Ελλάδα. Σημαντικότερη από αυτές, η συνθήκη ειρήνης με την Τουρκία, που συνέπεσε με την έβδομη επέτειο της συνθήκης του Βουκουρεστίου, κάτι που ο Βενιζέλος ανέφερε με πρόσθετη υπερηφάνεια στο διάγγελμά του προς τον ελληνικό λαό. Το μέγεθος του ελληνικού θριάμβου ήταν όντως τεράστιο. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία διαμελιζόταν, τιθέμενη υπό συμμαχική απαγόρευση, ενώ η Ελλάδα αποκτούσε -χωρίς υπολογισμό της υπό εντολήν ακόμα ζώνης στη Μικρά Ασία- πληθυσμό 5.531.474 και έκταση 150.833 τ. χλμ, τη μεγαλύτερη στην ιστορία της. Προσαρτούσε όλη τη Θράκη, σχεδόν ώς την Τσατάλτζα, τα νησιά του βορείου Αιγαίου (Ιμβρο, Τένεδο, Λήμνο, Σαμοθράκη, Λέσβο, Χίο, Σάμο και Ικαρία), και -από την Ιταλία, στην οποία τα παραχωρούσε η Τουρκία- το Καστελλόριζο και τα Δωδεκάνησα εκτός της Ρόδου, που θα έχαιρε ευρείας αυτονομίας ώσπου η Αγγλία να παραχωρήσει στην Ελλάδα την Κύπρο, και εν πάση περιπτώσει όχι πριν από 15 χρόνια. Η Σμύρνη και σημαντική ενδοχώρα -22.936 τ. χλμ. με πληθυσμό 960.000- παρέμεναν υπό τουρκική επικυριαρχία (suzerainty), αλλά μόνο για πέντε χρόνια, αφού δημοψήφισμα που θα διεξαγόταν το 1925 σίγουρα θα ενέκρινε την προσάρτησή τους στην Ελλάδα. Τότε, η έκτασή της θα έφθανε τις 174.000 τ. χλμ. και ο πληθυσμός της τα 6.500.000.

Η συνθήκη για τη Θράκη μεταβίβαζε τη Δυτική Θράκη από τους εγγυητές και θεσμοφύλακες Συμμάχους στην Ελλάδα. Εξασφάλιζε το διαμετακομιστικό εμπόριο της Βουλγαρίας, παραχωρώντας της δικαιώματα -προς μελλοντική ρύθμιση- στα λιμάνια του Αιγαίου που προσαρτούσε η Ελλάδα, ενώ η Αλεξανδρούπολη κηρυσσόταν λιμάνι «διεθνούς συμφέροντος». Η ελληνο-ιταλική συνθήκη για τα Δωδεκάνησα όριζε βασικά ότι η Ιταλία παραιτείτο από τα δικαιώματά της επί των νησιών και νησίδων που κατείχε στο Αιγαίο, εκτός της Ρόδου, στην οποία θα διενεργείτο δημοψήφισμα το 1935. Η τέταρτη συνθήκη των Σεβρών που αφορούσε την Ελλάδα, ρύθμιζε θεμελιώδη ζητήματα των μειονοτήτων της, και -μαζί με τη συνθήκη για τη Δυτική Θράκη- επρόκειτο να επιζήσει της Συνθήκης της Λωζάννης, το 1923. Σύμφωνα με αυτήν και με την εγγύηση της Κοινωνίας των Εθνών, η Ελλάδα αναγνώριζε ως Έλληνες υπηκόους τους Βούλγαρους και τους Οθωμανούς ή Αλβανούς -μόνη έμμεση μνεία του βορειοηπειρωτικού ζητήματος- που κατοικούσαν εδάφη τα οποία είχαν γίνει ελληνικά από το 1913.

Ήδη από τη στιγμή του θριάμβου, οι αντιπολιτευόμενοι κύκλοι των Αθηνών και ο πιστός στη βασιλική παράταξη Τύπος μείωναν την αξία του επιτεύγματος, διακηρύσσοντας πως η Βρετανία είχε υπογράψει τη συνθήκη «ατενίζοντας μετ’ ελπίδων» όσα δεν είχε ακόμα πετύχει στη Μέση Ανατολή, δι’ ίδιον δηλαδή καθαρά συμφέρον, όργανα του οποίου ήταν η βενιζελική Ελλάδα και ο Βενιζέλος προσωπικά. Επίσης, ότι η Γαλλία και η Ιταλία προσέβλεπαν ήδη στην επαναφορά του τουρκικού ζητήματος «επί τάπητος». Τα αόριστα αυτά, αλλά όχι αβάσιμα, στηριγμένα σε δημοσιεύματα του γαλλικού και ιταλικού Τύπου και στις επαφές των εκτός Ελλάδος βασιλικών, θα επεκαλούντο αργότερα και οι βασιλικές κυβερνήσεις, για να δείξουν πως η «απόπειρα αναθεωρήσεως» της Συνθήκης των Σεβρών, ήδη τον Φεβρουάριο του 1921, δεν ήταν αποτέλεσμα «της επελθούσης ταύτης ή εκείνης εν Ελλάδι μεταβολής», αλλά «η ιδέα της αναθεωρήσεως υφίστατο κατ’ αυτήν ακόμα την υπογραφήν αυτής». Επιχείρημα ευφυές μεν, και ισχυρό ίσως ως προς τη στάση της Γαλλίας, αλλά πολύ αδύναμο για να αιτιολογήσει -πόσω μάλλον να δικαιολογήσει- τα κατά συρροήν σφάλματα και την προοδευτικά παθητική πώρωση αυτών που θα κυβερνούσαν από τα μέσα Νοεμβρίου του 1920.

 

Για να μειώσει την εντύπωση του βενιζελικού θριάμβου, η βασιλική παράταξη πρόβαλε τότε και το γεγονός ότι τα σύνορα της Ελλάδος θα εκτείνονταν σε 1.270 χλμ. πίσω από τα οποία καιροφυλακτούσαν η Αλβανία, η Βουλγαρία, η Γιουγκοσλαβία και η Τουρκία, και σε άλλα 337 χλμ. στη Μικρά Ασία, συνολικά δηλαδή 1.607 χλμ., η φρούρηση των οποίων θα απαιτούσε τρεις ηλικίες κληρωτών. Επίσης, ότι περίπου 850.000 κάτοικοι της νέας Ελλάδος θα ήταν Τούρκοι ή Βούλγαροι και λιγότεροι από 4.700.000 Ελληνες, ενώ στην ελληνική ζώνη της Μικράς Ασίας μόνο οι μισοί κάτοικοι θα ήταν Έλληνες. Η μεν Βουλγαρία θα είχε πληθυσμό ανάλογο της Ελλάδος, αλλά η Γιουγκοσλαβία και η Τουρκία μεγαλύτερο, ενώ και η εχθρική γειτνίαση της Ιταλίας δεν μπορούσε να αγνοηθεί. Εκ των υστέρων ιδίως, οι απολογητές των μετανοεμβριανών κυβερνήσεων θα προσέθεταν και τα επιχειρήματα ότι, ενώ οι Τούρκοι θα αγωνίζονταν υπέρ βωμών και εστιών, οι Έλληνες θα πολεμούσαν σε άγνωστα εδάφη εν μέσω εχθρικών πληθυσμών και «υπό το κράτος της διχοστασίας», η οποία παρέλυε τις δυνάμεις του έθνους. Τα δύο τελευταία ευσταθούν αναντίρρητα, χωρίς ωστόσο και να συνηγορούν υπέρ της βασιλικής παράταξης, αφού αυτή τα γνώριζε καλά όταν αποφάσιζε να διεκδικήσει την εξουσία, και ιδίως να συνεχίσει την εξωτερική πολιτική του Βενιζέλου, υπό προφανώς δυσμενέστερες συγκυρίες.

Ως προς τον πληθυσμό της ελληνικής ζώνης στη Μικρά Ασία, από τις 960.000 οι 562.000, δηλαδή το 58,5%, ήταν Ελληνες, στους οποίους θα έρχονταν να προστεθούν περίπου 350.000 πρόσφυγες που θα επέστρεφαν στις εστίες τους. Όσο για την εχθρότητα των γειτόνων της, αυτή ήταν δεδομένη και η Ελλάδα την αντιμετώπιζε από καιρό με επιτυχία, την οποία θα εξασφάλιζε στο μέλλον η πολύπλευρη ισχυροποίησή της. Φυσικά τα σύνορά της θα ήταν εκτεταμένα και σε ορισμένα σημεία ευάλωτα, αλλά δίπλα στο μέγα επίτευγμα της Ελλάδος «των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» ο κίνδυνος ήταν ασύγκριτα μικρός και η κινδυνολογία υστερόβουλη. Αλλά η πλήρης αποσιώπηση του γεγονότος ότι τα πάντα οφείλονταν στη διπλωματική δεινότητα του Βενιζέλου -ολιγόψυχη άρνηση επαίνου για τον μεγαλύτερο θρίαμβο της ελληνικής ιστορίας, παρά τις όποιες εκκρεμότητες- αποδυνάμωνε την όποια κριτική μιας πολιτικής την οποία, άλλωστε, η βασιλική παράταξη έμελλε να συνεχίσει, σφετεριζόμενη τον βενιζελικό άθλο.

 Μετά την υπογραφή...

10.08.1920

Στο δημαρχείο των Σεβρών, υπογράφτηκαν οκτώ συνολικά συνθήκες, τέσσερις από τις οποίες αφορούσαν άμεσα την Ελλάδα, με σημαντικότερη τη συνθήκη ειρήνης με την Τουρκία.

08.1920

Ο Βενιζέλος επέβαλε ελληνική στρατιωτική αδράνεια, επαύριο των θριάμβων της πρώτης εκστρατείας, όταν το κεμαλικό κίνημα βρισκόταν στα πρόθυρα της διάλυσης. Ταυτόχρονα, οι μπολσεβίκοι επετίθεντο κατά των Αρμενίων.

09.1920

Οι κεμαλικοί επετίθεντο κατά των Αρμενίων από το νότο, εδραιώνοντας την απευθείας επαφή μεταξύ Αγκυρας και Μόσχας.

1925

Θα διεξαγόταν δημοψήφισμα στην ελληνική ζώνη της Μικράς Ασίας, που σίγουρα θα ενέκρινε την προσάρτηση της Σμύρνης και σημαντικής ενδοχώρας στην Ελλάδα.

1935

Θα διενεργούνταν δημοψήφισμα στη Ρόδο, που θα αποφάσιζε την ένωση με την Ελλάδα.

 

Τι υποτίμησε ο Ελ. Βενιζέλος

Δύο πράγματα, ωστόσο, στα οποία όντως ο Βενιζέλος δεν απέδωσε τότε τη δέουσα βαρύτητα, ήταν οι εφεδρείες του εθνικισμού των Τούρκων, ιδίως όταν αυτοί θα αγωνίζονταν για την εθνική επιβίωσή τους, και η διαφαινόμενη στήριξη των εθνικιστών από τους μπολσεβίκους. Του πρώτου η υποτίμηση φαίνεται από αυτά που θα υποστήριζε απαντώντας στον Lloyd George στις 5 Οκτωβρίου 1920, περί «κοπώσεως» των Τούρκων και ελπιζόμενης κατά βάθος και από αυτούς επιβολής της ειρήνης από τις προελαύνουσες ελληνικές δυνάμεις. Η υποτίμηση του δεύτερου, δηλαδή των καθοριστικών συνεπειών που θα είχε η ανταπόκριση της Μόσχας στο τολμηρό άνοιγμα του Κεμάλ –κυρίως για την οργάνωση αξιόμαχου εθνικιστικού στρατού– αποτελεί και ιστορικό παράδοξο: Είναι όντως ανυπολόγιστο το πόσο διευκόλυνε την ευνοϊκή για την Ελλάδα εξέλιξη των επεκτατικών της βλέψεων η απουσία της τσαρικής Ρωσίας από τη διεθνή σκηνή το 1918 - 1920, αλλά και το πόσο έμελλε να συμβάλει στην καταστροφή του βενιζελικού επιτεύγματος η συμμαχία της σοβιετικής Ρωσίας με την κεμαλική Τουρκία τα αμέσως επόμενα χρόνια.

Ήδη τον Αύγουστο του 1920, οι μπολσεβίκοι επετίθεντο κατά των Αρμενίων, και τον Σεπτέμβριο το ίδιο θα έκαναν οι κεμαλικοί από το Νότο, εδραιώνοντας την απευθείας επαφή μεταξύ Αγκυρας και Μόσχας. Και αυτό καθιστά ακόμα βαρύτερο το σφάλμα του Βενιζέλου να επιβάλει ελληνική στρατιωτική αδράνεια από τον Αύγουστο του 1920, την επαύριο των θριάμβων της πρώτης εκστρατείας, όταν το κεμαλικό κίνημα βρισκόταν στα πρόθυρα της διάλυσης. Σε συνδυασμό με την παρορμητική του απόφαση και την εμμονή στη διεξαγωγή εκλογών, θα στοίχιζε στον Βενιζέλο την απώλεια της εξουσίας, και στην Ελλάδα αυτήν του μικρασιατικού Ελληνισμού. Φυσικά, ήταν αδύνατον –αλλά και δεν θέλησε– να υπολογίσει τον φανατισμό και την πολιτική αγνωμοσύνη των τότε Ελλήνων. Ούτε μπορούσε, φυσικά, να διανοηθεί την καταστροφική πολιτική των παντελώς ακατάλληλων για τις περιστάσεις διαδόχων του. Εν πάση περιπτώσει, όπως γράφηκε πρόσφατα σε εξάτομη ιστορία του τουρκικού εθνικιστικού κινήματος, που εκδόθηκε από την Τουρκική Ιστορική Εταιρεία –μαρτυρία βαρύνουσα διπλά δηλαδή– γεγονός παραμένει ότι οι συνθήκες των Σεβρών, «όπως υπογράφηκαν, συνιστούσαν έναν τρομερό θρίαμβο για την Ελλάδα, μια κορύφωση που άρμοζε στις πονηρές και δόλιες, αλλά λαμπρές και εύστοχες μεθόδους (deceitful but brilliant wheeling and dealing) που ο Βενιζέλος είχε μετέλθει τα προηγούμενα δύο χρόνια. Αν είχαν πλήρως εφαρμοσθεί, η Ελλάδα θα είχε αναδειχθεί η κυριότερη δύναμη της Ανατολικής Μεσογείου, όπως είχαν σχεδιάσει και ελπίσει ο Lloyd George και ο Βενιζέλος».*

* St. J. Shaw, From Empire to Republic, the Turkish War of National Liberation, 1918 - 1923, Αγκυρα (T¬rk Tahri Kumuru Basimevi) 2000, III, 1, 1149.

 

 

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

https://el.wikipedia.org/wiki/Συνθήκη_των_Σεβρών_(Ελλάς_-_Τουρκία)

Η ιστορία του Χατζηστάθη ενός ξεχωριστού Έλληνα σφουγγαρά

 

Η ιστορία ενός ξεχωριστού Έλληνα σφουγγαρά

Ο Στάθης Χατζής του Γεωργίου, από τη Σύμη (1878 – 1936)], ήταν ο κορυφαίος «γυμνός δύτης» (δηλαδή δύτης χωρίς σκάφανδρο) και σπογγαλιευτής του ελληνικού σπογγαλιευτικού στόλου της Σύμης την περίοδο 1900 – 1930, που έγινε γνωστός εξαιτίας των θρυλικών ικανοτήτων του στην ελεύθερη κατάδυση, όπως λέγεται σήμερα η κατάδυση με άπνοια.

Την περίοδο της Ιταλοκρατίας στα Δωδεκάνησα, στις 16 Ιουλίου του 1913 ο Στάθης Χατζής κάνοντας επί πολλές ώρες μια σειρά από ελεύθερες καταδύσεις  έως τα 88 μέτρα βάθος, με το καμπανέλι του, όπως λέγανε στη Σύμη, το μάρμαρο το οποίο χρησιμοποιούσε για βάρος στην κατάδυση, εντόπισε στο βυθό και στη συνέχεια έδεσε την χαμένη άγκυρα του ιταλικού θωρηκτού “Regina Margherita”, στα Πηγάδια της Καρπάθου, η οποία βρισκόταν σε βάθος 77 μέτρων.

Στην διάρκεια των τριών ημερών των καταδυσεών του ο Στάθης έκανε τουλάχιστον 16 βουτιές σε βάθη ρεκόρ μεγαλύτερα των 50 μέτρων και χρειάστηκε να κατέβει έως τα 88 μέτρα όπως έλεγε ο ίδιος. Ο ίδιος εξηγούσε ότι μάζευε σφουγγάρια ως και στα 100 μέτρα, ενώ στα 30 μέτρα μπορούσε να μένει επί 7 λεπτά μαζεύοντας σπόγγους από τον βυθό. Η περιγραφή των απίστευτων επιδοσεών του από τον ιταλικό στόλο παρέμεινε ένας απίστευτος θρύλος για δεκαετίες, αν και αυτές επιβεβαιώθηκαν στο τέλος του 20ού αιώνα. 

 

 

Το ιστορικό αυτού του κατορθώματος παρουσιάζουμε εδώ.

Ο Στάθης Γ. Χατζής (ή Χατζηστάθης), ήταν σφουγγαράς  από την Σύμη που το 1913 βοήθησε να ανασυρθεί από τον βυθό η άγκυρα του ιταλικού πολεμικού σκάφους «Queen Margherita» από βάθος 77 μέτρων, παρόλο ότι δεν μπορούσε να κρατήσει, στη στεριά, την αναπνοή του για περισσότερο από σαράντα δευτερόλεπτα. Όμως μέσα στο θαλασσινό νερό κατάφερνε να την κρατάει για τρεισήμισι λεπτά.

Το πρωί της 16ης Ιουλίου 1913, ο σφουγγαράς Γεώργιος Στάθης ετοιμαζόταν να βουτήξει από μια βάρκα στον όρμο των Πηγαδιών, κοντά στο νησί της Κάρπαθου στο Αιγαίο. Όχι πολύ μακριά φάνταζε η μεγαλοπρεπής σιλουέτα του «Regina Margherita», ενός θωρηκτού 1ης γραμμής του ιταλικού Πολεμικού Ναυτικού που λικνιζόταν στα γαλάζια νερά. Ο ψαράς σφύριξε καθώς έβγαλε το παντελόνι και την πουκαμίσα του και δεν φαινόταν να ανησυχεί καθόλου για το τι επρόκειτο να ακολουθήσει. Ωστόσο, το κατόρθωμά του έμελλε να μείνει στη μνήμη όλων ως κάτι το υπέροχο που κανείς άλλος δεν κατάφερε, κάτω από παρόμοιες συνθήκες να πετύχει.

Το φαινόμενο Στάθης Χατζής. Έτσι έλεγαν όταν μιλούσαν για αυτόν. Και πώς αλλιώς να αποκαλέσεις έναν άνθρωπο που κατεβαίνει γυμνός, χωρίς μάσκα και πέδιλα επανειλημμένα σε βάθος 77 μέτρων στον βυθό της θάλασσας και παραμένει εκεί για έως και τρεισήμισι λεπτά, ασχολούμενος με μια κουραστική δουλειά; Πολλοί σήμερα γνωρίζουν περίπου την ιστορία του: αλλά οι λεπτομέρειες του επιτεύγματος του είναι γνωστές σε ελάχιστους. Τα ξεθάβουμε με την βοήθεια του ιταλικού περιοδικού «Mondo Sornmerso», από τα πρωτότυπα έγγραφα του Ιταλικού Πολεμικού Ναυτικού.

 

Όλα ξεκίνησαν στο κατάστρωμα της «Queen Margherita» που προχώρούσε αργά στον κόλπο, με τον αξιωματικό στο κατάστρωμα να ακούει τον ήχο από την μέτρηση του βάθους της θάλασσας  καθώς το πολεμικό προχωρούσε για να πάει να αγκυροβολήσει. Ένας υποπλοίαρχος φώναζε το αποτέλεσμα των μετρήσεων: «Δέκα μέτρα και δεν άγγιξε!» Δεκαπέντε μέτρα και δεν άγγιξε, είκοσι εννέα μέτρα ... τριάντα μέτρα, τριάντα μέτρα ... τριάντα μέτρα, εκατό μέτρα. Τα λίγα δευτερόλεπτα που μεσολάβησαν μεταξύ της εντολής και της εκτέλεσης του ελιγμού, φέρνουν την πλώρη πάνω από την άκρη του υποβρύχιου σκαλώματος. Η άγκυρα όμως συνεχίζει να βυθίζεται με αυξανόμενη ταχύτητα, σέρνοντας την αλυσίδα πίσω της και ξαφνικά συμβαίνει το δράμα. Η αλυσίδα, σπάζοντας τον μηχανισμό, τρεμοπαίζει πάνω στην κουβέρτα, σκουπίζοντάς την με ένα τεράστιο χτύπημα μαστίγιου. Στη συνέχεια οι τελευταίοι δακτύλιοι της άγκυρας βρυχώνται μέσα από την οπή που περνά η αλυσίδα και πέφτουν κατακόρυφα στη θάλασσα. Η άγκυρα όπως αποκαλύφθηκε αργότερα σκάλωσε στα 77 μέτρα βάθος.

Οι Ιταλοί αμέσως αναζήτησαν βοήθεια στο νησί. Ήθελαν να βρουν ένα άτομο ικανό να κατέβει σε αυτό το βάθος και να δέσει την καδένα και να την ανασύρουν. Έτσι πληροφορήθηκαν για την ύπαρξη ενός σφουγγαρά που είχε την αντοχή και κατέβαινε σε τέτοια βάθη. Το όνομά του Στάθης Χατζής. Δίνεται τότε εντολή να τον αναζητήσουν και τον βρίσκουν κοντά στα τουρκικά παράλια όπου ψάρευε μαζί με ένα φίλο του με δυναμίτη. Ο Χατζής βλέποντας το περιπολικό να πλησιάζει δεν καταλαβαίνει αμέσως την εθνικότητά του και φοβούμενος ότι πρόκειται για τουρκικό βυθίζει την βάρκα του και κρύβεται στα βράχια.

Από τους ιταλούς μαθαίνει για τον λόγο που τον ψάχνουν και δέχεται να αναλάβει την δουλειά ζητώντας όμως σαν αμοιβή μια χρυσή λίρα  που ήταν ένα ποσό πολύ μεγάλο για εκείνη την εποχή. Παρόλα αυτά οι ιταλοί δέχονται να του την δώσουν. Έτσι την επόμενη μέρα μπαίνει στο γραφείο του  Ιταλού Διοικητή που τον προσλαμβάνει αμέσως με εντολή να αναλάβει την ανέλκυση της καδένας.

Ας αφήσουμε όμως το λόγο στους αρμόδιους μάρτυρες που έγραψαν την επίσημη έκθεση του συμβάντος και η οποία δημοσιεύτηκε από την «Rivista Marittima» τον Δεκέμβριο του 1913:

 

 

«Για να φτάσει στα μεγάλα βάθη, ο δύτης κρατά στην αγκαλιά του μια επίπεδη τετράπλευρη πέτρα, βάρους 14,50 κιλών, που είχε μέγεθος επιφάνειας 30Χ40 εκατοστών επιφάνειας δεμένη σε πετονιά που τραβιέται και φτερώνεται από το σκάφος όπου υπάρχουν τρεις βοηθοί του δύτη. Αυτή η πέτρα του χρησιμεύει ως πηδάλιο και με την κλίση που της δίνει φτάνει στο επιθυμητό σημείο.

Εκεί παραμένει αγκυρωμένος κατά κάποιο τρόπο στην πέτρα μέσω μιας μικρής ουράς που από τη μια πλευρά είναι στερεωμένη στον αριστερό καρπό του, από την άλλη σε μια δακτυλήθρα που τρέχει στη γραμμή στην οποία είναι δεμένη η πέτρα. Για να ξαναβρεθεί στην επιφάνεια δεν εγκαταλείπει την πέτρα, αλλά με το κατάλληλο σήμα τον τραβούν οι βοηθοί του που το κάνουν αυτό με μεγάλες κινήσεις».

Οι επιχειρήσεις πραγματοποιήθηκαν επί τέσσερις συνεχόμενες ημέρες και με καλές συνθήκες της θάλασσας. Μετά την προπόνηση, την πρώτη μέρα πραγματοποίησε έξι καταδύσεις σε αυξανόμενα βάθη από 45 σε 60 μέτρα. Την επόμενη μέρα ο Στάθης Χατζής κατέβηκε πέντε φορές κοντά στην αλυσίδα, η οποία βρισκόταν σε έναν απότομα επικλινή λασπώδη βυθό. Στη δεύτερη κατάδυση, στα 64 μέτρα, προσπάθησε να αγκιστρώσει μια λαβή σε μια από τις λαβές, αλλά, ενοχλημένος από τη λάσπη, γλίστρησε και η πέτρα τον έσυρε στα 84 μέτρα. Ξανανεβαίνει πίσω στην επιφάνεια και κατεβαίνει πάλι καταφέρνοντας να στερεώσει άλλη μια λαβή στην αλυσίδα.

 

 

Την τρίτη μέρα κάνει άλλες επτά καταδύσεις: σχεδόν όλες στην επάνω λαβή της αλυσίδας, στα 77 μέτρα. Την τελευταία μέρα, ο Στάθης Χατζής αφήνει να φύγει και στη συνέχεια πιέζει ένα ατσάλινο καλώδιο με ένα γάντζο, που έχει ήδη βιδωθεί σε ένα σημείο δεμένο σε μια από τις λαβές ψηλότερα και καταφέρνει να σταυρώσει το καλώδιο στο κεφάλι: από εκείνη τη στιγμή ήταν δυνατό να αρχίσουν να ανελκύουν μερικά μέτρα της αλυσίδας, σηκώνοντάς το πιάσιμο στη μέση του νερού. Την τελευταία μέρα, με άλλες τρεις καταδύσεις, ο δύτης μόνος του καταφέρνει να γλιστρήσει χειροπέδες όχι μακριά από το κεφάλι του δεσίματος και να βάλει σε ισχύ ένα ακόμη καλώδιο. Από εκείνη τη στιγμή η ανέλκυση δεν παρουσίασε άλλες δυσκολίες.

Και ιδού και η αναφορά του γιατρού του πλοίου: «Χατζή Στάθης του Γεωργίου, καταγόμενος από τη Σύμη, 35 χρονών σφουγγαράς και παντρεμένος με 4 παιδιά, όλα υγιή και ζωντανά. Ύψος 1,70 μέτρα, βάρος 65 κιλά. Θωρακική περίμετρος 0,92  όντας 0,98 που αντιστοιχεί στη μέγιστη εισπνοή και 0,90 της μέγιστης εκπνοής. Σκουρόχρωμος, μάλλον λεπτός, έχει κανονική μυϊκή ανάπτυξη.

«Αν και η εξέταση δείχνει ένα αξιοσημείωτο πνευμονικό εμφύσημα, εντούτοις το πάνω μέρος του θώρακα δεν έχει λάβει ακόμη σχετικές διαστάσεις, αν και είναι κάπως κυρτό και άκαμπτο. Οι τόνοι της καρδιάς γίνονται αντιληπτοί απόμακροι, αλλά κανονικοί».

«Σφυγμός 80 έως 90 το λεπτό, αναπνευστική δράση από 20 έως 22. Τίποτα μη φυσιολογικό στο νευρικό σύστημα ή στην κόρη του ματιού... Μειωμένη λειτουργία ακοής, λόγω απόλυτης έλλειψης μιας από τις μεμβράνες του τυμπάνου, υπολείμματα στην άλλη. Δεν πάσχει από καμία ασθένεια ... (εκτός από "ένα οπισθοδρομικό τράχωμα μετά από εγχείρηση). Αναφέρει μόνο πόνους στη σπονδυλική στήλη και δεν δίνει σημασία σε αυτούς"

«Αν και του ζητήθηκε να κρατήσει μια αναπνοή στο συνηθισμένο περιβάλλον, αρχικά αντιτάχθηκε, λέγοντας ότι το πείραμα δεν θα μπορούσε να έχει καμία αξία γιατί αντέχει πολύ περισσότερο κάτω από το νερό. Τελικά υποβλήθηκε και αποδείχθηκε ότι η αντοχή του κάτω από αυτές τις συνθήκες ήταν μόλις 40 δευτερόλεπτα. Στις επεμβάσεις ανάκτησης που περιγράφηκαν παραπάνω, κατέβηκε σε βάθη που κυμαίνονται από 40 έως 60 και ακόμη και έως 80 μέτρα υποβρύχια με αντοχή από 1,30 έως 3,35 λεπτά. Διασφαλίζει ότι έχει φτάσει τα 110 μέτρα και ότι μπορείτε να αντέξει ακόμη και 7 λεπτά στα 30 μέτρα.

 

 

«Από οποιαδήποτε κατάδυση ο Στάθης έβγαινε με όλη τη δύναμή του και ο τρόπος με τον οποίο πηδούσε στη βάρκα και παρέμενε εκεί χωρίς τη βοήθεια των βοηθών του το απέδειξε. Αμέσως μετά απαλλάχτηκε από το νερό που είχε εισχωρήσει στη μύτη και τα αυτιά του και όταν ρωτήθηκε για τα ήχους που τυχόν ακούει κατά τη διάρκεια της κατάδυσης λέει ότι δεν πρόσεξε κάτι. Μάλλον, συνηθισμένος καθώς ήταν σε αυτή την κατάσταση από την παιδική του ηλικία, δεν αντιλαμβάνεται θορύβους, μόνο, ισχυρίζεται ότι νιώθει όλη την πίεση στους ώμους του. Στα μάτια τίποτα. Ισχυρίζεται επίσης ότι στα 80 μέτρα, αν και το φως είναι μειωμένο, αν το νερό είναι καθαρό μπορείτε να δει αρκετά για να δουλέψει».

Η ιατρική έκθεση ολοκληρώνεται προσπαθώντας να εξηγήσει τις εξαιρετικές ικανότητες του Στάθη Χατζή με την προοδευτική εκπαίδευση, την οποία ξεκίνησε ως παιδί στην αναζήτηση σφουγγαριών. Αλλά για να εξηγήσει τη διαφορά μεταξύ των 40 δευτερολέπτων στα οποία μπορούσε να κρατήσει την αναπνοή του στην επιφάνεια και του χρόνου που μπορούσε να περάσει κάτω από το νερό, ο γιατρός του 1913 επιχειρεί μια μοναδική υπόθεση: «... μια ορισμένη δερματική αναπνοή του αέρα μέσα στο νερό, ίσως ευνοείται από την πίεση».

Η προσπάθεια που έκανε ο Χατζής και η επιτυχία του εγχειρήματος ενθουσίασε τους Ιταλούς που του παραχώρησαν – και κατόπιν αιτήματός του – το δικαίωμα να κυκλοφορεί ελεύθερα στο Αιγαίο που βρισκόταν τότε υπό Ιταλική κατοχή.

 

 

Το 1918 ο Χατζηστάθης  μπάρκαρε σε ένα αγγλικό πλοίο που στον Ατλαντικό τορπιλίστηκε από γερμανικό υποβρύχιο. Ήταν ο μοναδικός που επέζησε από το ναυάγιο και για τρεις μέρες περιπλανιόταν πάνω σε μια σχεδία, μέχρι να τον εντοπίσει ένα αγγλικό υποβρύχιο. Οι Άγγλοι δεν μπορούσαν να πιστέψουν το πώς κρατήθηκε στη ζωή τόσες μέρες.

Τα επόμενα χρόνια μετανάστευσε στην Αμερική για ένα καλύτερο μέλλον. Στην Ελλάδα επέστρεψε όταν διαγνώστηκε με καρκίνο του πνεύμονα και άνοιξε έναν μηχανοκίνητο μύλο. Πέθανε τελικά το 1936, σε ηλικία 58 ετών.

Πηγές :

https://www.calypsosub.it/news/storia-subacquea/82-haggi-statti-il-pioniere-mondo-sommerso-1960.html

https://www.mixanitouxronou.gr/stathis-chatzis-o-ellinas-ditis-pou-voutixe-se-vathos-88-metron-gia-3-lepta-ke-58-defterolepta-gia-na-voithisi-ena-italiko-thorikto-plirothike-me-mia-lira-an-ke-sinetripse-kathe-orio-anthropinis-an/

https://el.wikipedia.org/wiki/Στάθης_Χατζής

https://www.freedivers.net/blog/the-history-of-the-greek-sponge-divers/