Ιερά Μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ (Φοινικιά Ρεθύμνου)

 

Μια εκδρομή στον Πλακιά Ρεθύμνου μου έδωσε την ευκαιρία να επισκεφθώ τυχαία την υπό αναστήλωση Ιερά Μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ σε απόσταση 4 χιλιομέτρων από τα Σέλλια. Για την ακρίβεια η Μονή βρίσκεται σε μια παράκαμψη 1 χλμ πάνω στην επαρχιακή οδό Χώρας Ροδακίνου –Σέλλιας και σε απόσταση 3 χιλιομέτρων μακριά από τα Σελλια.

Για μένα και για την παρέα μου ήταν μια ευτυχής συγκυρία καθώς μας δόθηκε η ευκαιρία  όχι μόνο να επισκεφθούμε ένα ξεχωριστό ιερό τόπο αλλά να θαυμάσουμε και την εξαιρετική δουλειά αναστήλωσης που οφείλεται ουσιαστικά στις προσπάθειες και το μεράκι ενός εφημέριου! Ενός άξιου ιερέα από αυτούς που προσελκύουν τον κόσμο.....

Μετά το τέλος της επισκεψής μας υποσχεθήκαμε ότι θα ξαναεπισκεφθούμε το χώρο την επόμενη χρονιά, που όπως ελπίζουν οι συντελεστές της αναστήλωσης, το έργο θα έχει ολοκληρωθεί

 

 

 

Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΜΙΧΑΗΛ 

βρίσκεται λοιπόν 4χλμ. δυτικά του χωριού Σελλιά, στη θέση του εγκαταλελειμμένου οικισμού Φοινικιά του Δήμου Αγίου Βασιλείου πάνω από το ρέμα που δημιουργεί το όμορφο φοινικόδασος της Σούδας.

Ο Φοινικιάς ήταν ο παράλιος αρχαίος οικισμός που αναφέρεται από το Στράβωνα (1ος αιώνας μ.χ) ως "Φοίνικας των Λαμπαίων". Από την εποχή της Ενετοκρατίας αναφέρεται επίσημα στην επαρχία Αγίου Βασιλείου, από τον Barozzi το 1577, από το Βασιλικάτα το 1630 και έκτοτε συνεχώς έως και τις αρχές του 20ου αιώνα.

Στην απογραφή που έγινε από τους Τούρκους κατά τη διάρκεια του Ενετοτουρικού Πολέμου (1645-2669,), αναφέρεται ως χωριό που είχε 22 οικίες Χριστιανών. Ο Φοινικιάς εμφανίζεται σε όλες τις επίσημες απογραφές έως το 1920 αλλά στην απογραφή του 1940 δεν γίνεται καμία αναφορά, καθ όσον οι κάτοικοι του είχαν μετοικήσει πλέον στο χωριό Σελλιά.

Στον οικισμό του Φοινικιά κατασκευάσθηκε πιθανότητα το 18ο αιώνα, η Ιερά Μονή Αρχαγγέλου Μιχαήλ, μετόχι αρχικά της Ιεράς Μονής Προφήτη Ηλία Ρουστίκων έως το 1925, οπότε δια νόμου αποδόθηκε στο Ταμείο Εφέδρων Αξιωματικών και αργότερα παραχωρήθηκε από τους κληρούχους στην Ενορία Σελλίων.

Ο Βρεττανός περιηγητής Ρ. Πασλευ (R. Pashley) αναφέρει το 1834 ότι ο Φοινικιάς ήταν κάτι παραπάνω από ένα απλό μετόχι της Ιεράς Μονής Ρουστίκων.

Η Ιερά Μονή Αρχαγγέλου Μιχαήλ ήταν ένα πολυλειτουργικό, μικρών διαστάσεων φρουριακό κτηριακό συγκρότημα αποτελούμενο από τρεις πτέρυγες. Ήταν ανοικτό στο νότιο μέρος του και εκτεινόταν ανατολικά του μικρού ναού του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, ο οποίος βρίσκεται έξω από το περίγραμμα της μονής. Ο ναός αυτός είναι μικρός, μονόκλιτος, με οξυκόρυφο θόλο, με σαφή μορφολογικά στοιχεία βενετσιάνικης επιρροής και τεχνικής και είναι αφιερωμένος στον Μιχαήλ Αρχάγγελο. Κατά την παράδοση ο ναός αφιερώθηκε στον Αρχάγγελο Μιχαήλ προκειμένου ο "στρατηγός των Αγγέλων "να προστατεύει την περιοχή, όπου αποβιβάστηκε ο Απόστολος Παύλος.

 

Το μοναστηριακό συγκρότημα, το οποίο διασώθηκε σε ερειπιώδη κατάσταση, αποτελεί ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα ντόπιας λαϊκής αρχιτεκτονικής του 18ου αιώνα. Όλα τα χαρακτηριστικά στοιχεία της αρχιτεκτονικής του συγκροτήματος σώζονται ως και σήμερα, η στεγασμένη με κουβούκλιο δεξαμενή, οι παρακείμενοι κίονες για τη στέγαση αναρριχητικού φυτού και κυρίως η επιχρισμένη δυτική πρόσοψη του συγκροτήματος (δεξιά της εισόδου) στην οποία διατηρούνται έως και σήμερα εγχάρακτα διακοσμητικά μοτίβα (φύλλα φοίνικα και ένα καραβάκι).

Οι εξωτερικοί τοίχοι του συγκροτήματος δεν έχουν παράθυρα και περικλείουν το μοναστήρι, δημιουργώντας ένα μικρό οχυρό, προστατεύοντας το μετόχι από τις εχθρικές επιδρομές. Στο κέντρο υπάρχει η αυλή με το πηγάδι που έδινε ζωή σε μοναχούς, ζώα και καλλιέργειες.  

Από την πρώτη στιγμή φαίνεται ο αγροτικός χαρακτήρας του μετοχίου του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, καθώς στο συγκρότημα υπήρχε μεγάλο ελαιοτριβείο (φάμπρικα). Το μετόχι είχε στην κυριότητά του μεγάλες εκτάσεις γης με ελαιώνες, αποδίνοντας μεγάλο πλούτο στη Μονή Ρουστίκων. Στο χώρο σήμερα υπάρχει ένα πολύ ενδιαφέρον λαογραφικό μουσείο, που επικεντρώνεται στην ιστορία της φάμπρικας.

Μέσα στο κτηριακό συγκρότημα βρίσκονταν το Ηγουμενείο, η Τράπεζα, το μαγειρείο, τα κελιά, οι χώροι του βοσκού και άλλοι κοινόχρηστοι χώροι. Σήμερα μετά τις εργασίες αναστύλωσης, οι οποίες άρχισαν το 2004, αποκαταστάθηκε στην παλαιά του μορφή το ελαιοτριβείο, το οποίο φιλοξενεί και το λαογραφικό μουσείο, και το Ηγουμενείο, ενώ σύντομα θα αποκατασταθούν οι υπόλοιποι χώροι που θα στεγάσουν το εκκλησιαστικό μουσείο, τη βιβλιοθήκη, το αρχονταρίκι και τα κελιά των μελλοντικών μοναχών.

 

Ο Απόστολος Παύλος στον οικισμό Φοινικιά

Στην περιοχή του οικισμού Φοινικιά σύμφωνα με προφορική παλαιότατη παράδοση αποβιβάστηκε ο Απόστολος Παύλος κατά τη μεταγωγή του στη Ρώμη για να δικασθεί από τον Ρωμαίο αυτοκάτορα το έτος 59 μ,Χ. Η παράδοση αυτή, έχει προφανώς ως αφετηρία την περιγραφή του Αποστόλου Λουκά στις Πράξεις των Αποστολών, όπου αναφέρεται επί λέξει: "... επειδή ο λιμήν (εννοεί οι Καλοί Λιμένες), ήτο ακατάλληλος δια να παραχειμάσωμεν εκεί, οι περισσότεροι επήραν την απόφασιν να ανοιχθούν από εκεί στο πέλαγος, μήπως και ημπορούσαν να φθάσουν και να παραχειμάσουν εις ένα λιμάνι της Κρήτης, ονόματι Φοίνικας, που έβλεπε προς τα νοτιοδυτικά και βορειοδυτικά" (Πράξεις των Αποστόλων 27,12)

Ερμηνευτικό πρόβλημα παραμένει κατά την επιστήμη ο προσδιορισμός του προορισμού του πλοίου. Κατά μια εκδοχή ο Φοίνιξ των Πράξεων των Αποστόλων είναι ο αρχαίος οικισμός του "Φοίνικα των Λαμπαίων" που ταυτίζεται με τον σημερινό οικισμό του Φοινικιά.

 

Η Μονή καταφύγιο επαναστατών

 

 Η Ιερά Μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ υπήρξε καταφύγιο επαναστατών κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Σε αυτή βρήκαν κατάλυμα πολλοί επαναστάτες της περιοχής για να γλυτώσουν από τους Τούρκους. Σε ανέκδοτο κώδικα του 1830 αναφέρεται ότι ο ηγούμενος Ματθαίος, συγκέντρωσε όλα τα πολύτιμα αντικείμενα της Μονής  των Ρουστίκων και τα μετέφερε μεταξύ άλλων περιοχών και στο μετόχι του Φοινικιά και από κει με ιστιοφόρο προσπαθήστε να τα μεταφέρει στην απελευθερωμένη Ελλάδα, όμως συνελήφθη και οδηγήθηκε στο Ελαφονήσι.

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω οι εργασίες αποκατάστασης άρχισαν το 2004 και ήδη βρίσκονται στο στάδιο της αποπεράτωσης τους. Ευσεβής πόθος των κατοίκων της περιοχής είναι να εγκατασταθεί στο μέλλον μοναχική αδελφότητα, ούτως ώστε να συνεχισθεί και η θρησκευτική πορεία της Ιεράς Μονής.

ΙΕΡΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ: Κάθε χρόνο στις 8 Νοεμβρίου.

 

 

Επικοινωνία - Διεύθυνση

Ενορία Σελλίων Δήμου Αγίου Βασιλείου, ΤΚ 74053,

Εφημέριος πρωτ. Ιωάννης Βάθης, τηλ 697778815S,

e- mail: ioanisvathis@yahoo.gr

Πηγή:

Ενημερωτικό φυλλάδιο Ιεράς Μονής Αρχαγγέλου Μιχαήλ

Μονή Μιχαήλ Αρχαγγέλου (Φοίνικας) - Ταξιδιωτικός Οδηγός Κρήτης cretanbeaches.com