Το μανιφέστο του Μάντσεστερ

 

Το μανιφέστο του Μάντσεστερ

Στις 28 Σεπτεμβρίου 2009 δημοσιογράφοι που είχαν εγκατασταθεί στο περίφημο νοσοκομείο «Άντερσον», στο Χιούστον του Τέξας συνομιλούσαν με γιατρούς – ερευνητές γύρω από ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα για την καταπολέμηση του καρκίνου. Η επικεφαλής των γιατρών ανήγγειλε περιχαρής ότι ένα σκεύασμα για μια σπάνια μορφή της νόσου αποδείχθηκε αποτελεσματικό. Δίπλα της χαμογελούσε φιλικά ένα δεκάχρονο κοριτσάκι, που είχε ιαθεί πλήρως χάρη στο εν λόγω σκεύασμα. Υπήρχε όμως ένα πρόβλημα: Το φάρμακο δεν επρόκειτο να κυκλοφορήσει στην αγορά επειδή, όπως δήλωσε στην κάμερα η γιατρός, οι υπεύθυνοι μάρκετινγκ της φαρμακευτικής εταιρείας έκριναν οικονομικά ασύμφορη την παραγωγή του, με δεδομένη τη μικρή, δυνητική «πελατεία» του. «Αν μπει στην παραγωγή το σκεύασμα, θα αντιδράσουν οι μέτοχοι της εταιρείας», δήλωσε αφοπλιστικά η γιατρός.

Αν στο παρελθόν η ανάπτυξη της επιστήμης βρισκόταν στο έλεος μιας θρησκευτικής εξουσίας ή εναπόκειτο στη γενναιοδωρία ενός φωτισμένου μονάρχη – σπόνσορα, στον 21ο αιώνα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις πολυεθνικές εταιρείες, που ελέγχουν σε αυξανόμενη έκταση τα αποτελέσματα της έρευνας. Έτσι, στην εποχή της λεγόμενης «οικονομίας της γνώσης», ο έλεγχος της επιστήμης αναδεικνύεται σε μείζον πολιτικό διακύβευμα.

«Κατηγορώ»

Σταθμό στην ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινής γνώμης αποτέλεσε το λεγόμενο «Μανιφέστο του Μάντσεστερ»: Τον Νοέμβριο του 2009, 50 παγκοσμίου φήμης επιστήμονες και στοχαστές έδωσαν στη δημοσιότητα την ομώνυμη διακήρυξη, ένα «Κατηγορώ» εναντίον της αυξανόμενης εμπορευματοποίησης της γνώσης. Εμπνευστές της πρωτοβουλίας ήταν ο νομπελίστας βιολόγος Τζον Σούλστον, ο οποίος έπαιξε πρωτοποριακό ρόλο στο δημόσιο πρόγραμμα για την αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος, ο επίσης νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς και ο φιλόσοφος Τζον Χάρις, με πλούσιο έργο στο πεδίο της Βιοηθικής.

Αιχμή του δόρατος αποτελεί για τους υπογράφοντες το καθεστώς των ευρεσιτεχνιών. «Αντί να προωθούν την καινοτομία, οι ευρεσιτεχνίες στην πράξη συχνά την καταστέλλουν», έγραψε ο Σούλστον στον βρετανικό Guardian και ιδού γιατί: «Τα φάρμακα γίνονται «αειθαλή» όταν πρόκειται να εκπνεύσουν οι πατέντες που τα συνοδεύουν. Τότε, οι εταιρείες που τα παρασκευάζουν αγοράζουν τις πατέντες δυνητικά ανταγωνιστικών προϊόντων ώστε να μη βρουν ποτέ τον δρόμο της μαζικής παραγωγής. Επιπλέον, οι εταιρείες καθορίζουν συχνά τιμές, οι οποίες υπερβαίνουν σε τεράστια κλίμακα το κόστος παραγωγής του φαρμάκου και το οποιοδήποτε λογικό κέρδος».

Το «Μανιφέστο του Μάντσεστερ» εκφράζει την ανησυχία των επιστημόνων για το γεγονός ότι η εμπορευματοποίηση, με τη μορφή των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, διαπερνά σε αυξανόμενη έκταση και τη δημόσια σφαίρα. «Ακόμη και στα πανεπιστήμια», αναφέρουν οι διαπρεπείς επιστήμονες, «η παραγωγή νέας, επιστημονικής γνώσης και τεχνολογικής καινοτομίας, αν και έχει ήδη πληρωθεί από τον κρατικό προϋπολογισμό, ιδιωτικοποιείται και πωλείται εκ νέου στο κοινό μέσω των ευρεσιτεχνιών, που οδηγούν στην παραγωγή εμπορικώς εκμεταλλεύσιμα προϊόντα».

Ιδιαίτερα προκλητική θεωρούν οι υπογράφοντες την ιδιωτικοποίηση της ίδιας της Φύσης. Ενδεικτικά, εκτιμούν ότι «περίπου το 20% των ανθρωπίνων γονιδίων έχουν ήδη πατενταριστεί ή αποτελούν αντικείμενο αιτήσεων για άδεια ευρεσιτεχνίας. Ως αποτέλεσμα, η έρευνα πάνω σε συγκεκριμένα γονίδια περιορίζεται από εταιρείες που έχουν κατοχυρώσει τις αντίστοιχες πατέντες».

Επαναφέροντας μια ξεχασμένη έκκληση της Γαλλικής Επανάστασης, οι Σούλστον, Χάρις και Στίγκλιτς υποστηρίζουν ότι «έναντι των οποιωνδήποτε οικονομικών συμφερόντων (ατομικών, επιχειρηματικών ή εθνικών) υπερτερεί το συμφέρον του Δημοσίου και της ανθρωπότητας στο σύνολό της».

Από παλαιότερο δημοσίευμα της εφημερίδας «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ»