Ο Βυζαντινός πληθυσμός ήταν ελληνικός στην πλειοψηφία του;

 

Ο Βυζαντινός πληθυσμός ήταν ελληνικός στην πλειοψηφία του;

Σύντομη απάντηση: Αρχικά όχι, αργότερα ναι.

 

Κάποιος πρέπει να είναι προσεκτικός όταν χρησιμοποιεί τον όρο εθνικότητα σε νεότερους χρόνους. Τείνουμε να σκεφτόμαστε με βάση τα σύγχρονα έθνη-κράτη και πιστεύουμε ότι αυτός είναι ο κανόνας. Αλλά τα έθνη-κράτη είναι μια αρκετά νέα υπόθεση. Στην περίπτωση που εξετάζουμε έχουμε μια πολυεθνική αυτοκρατορία και επομένως θα ελέγξουμε τη γλώσσα που μιλούσαν και πώς ονομάζονταν.

Η (Ανατολική) Ρωμαϊκή αυτοκρατορία κατά τη Βυζαντινή εποχή της ήταν μικρότερη από την ενωμένη αρχαία Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, αλλά εξακολουθούσε να συμπεριλαμβάνει διάφορους λαούς σε αυτήν, ειδικά στο αποκορύφωμά της, την εποχή της ανάκτησης της Δύσης του Ιουστινιανού. Παρακάτω βλέπετε πως φαινόταν στα μέσα του 6ου αιώνα. 

 

 

Υπάρχουν πολλοί λαοί σε αυτή. Αν επιστρέψουμε στις μέρες του Αυγούστου και των πρώτων αυτοκρατόρων, θα έπρεπε να υπήρχαν πάρα πολλές γλώσσες που ομιλούνταν μεταξύ των ανθρώπων. Δεν υπήρχε ιταλικό έθνος, για παράδειγμα, ελέγξτε πόσες διαφορετικές γλώσσες μιλούσαν στην ίδια την Ιταλία, πόσο μάλλον στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία.

 

 

Αλλά όπως σας έδειξα στον πρώτο μου χάρτη, μέχρι τον 6ο αιώνα είχαν επικρατήσει ορισμένες γλώσσες. Λατινικά στη Δύση, Ελληνικά στο κέντρο, Κοπτικά στα νότια, Αραμαϊκά και Αρμενικά στα ανατολικά.

Όταν η Δύση χάθηκε για πάντα, και η Αρμενία ακολούθησε τη δική της πορεία ως ξεχωριστή οντότητα (εκείνες που σχετίζονται στενά με τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία), υπήρχαν 3 μεγάλες γλώσσες που μιλήθηκαν στην Πρώιμη Βυζαντινή Εποχή από περίπου το ίδιο ποσοστό ανθρώπων: Ελληνικά, Αραμαϊκά και Κοπτικός (πηγή: Mango Cyril, 1980, «Βυζάντιο: Η αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης»).

Μετά τις μουσουλμανικές κατακτήσεις τον 7ο αιώνα, οι επαρχίες όπου επικράτησαν τα αραμαϊκά και τα κοπτικά χάθηκαν. Επίσης, διάφοροι σλαβικοί λαοί είχαν πλημμυρίσει τα Βαλκάνια. Εντάχθηκαν στην αυτοκρατορία λίγο πολύ, με την εξαίρεση των Βούλγαρων που προσπάθησαν να καθιερώσουν τη δική τους κυριαρχία μέχρι να υποταχθούν από τον Βασίλειο ΙΙ στις αρχές του 11ου αιώνα. Βασικά λοιπόν είχαμε έναν ελληνόφωνο πληθυσμό στις παράκτιες περιοχές, σλαβόφωνους και λατινόφωνους (αρκετά λίγους καθώς ήταν δύσκολο, σύμφωνα με πηγές, να βρεθεί κάποιος να μιλά λατινικά στην Κωνσταντινούπολη) στο εσωτερικό των Βαλκανίων, ενώ η Ανατολία φαίνεται να ήταν εξελληνισμένη σε μεγάλο βαθμό, εκτός από το εσωτερικό της. Η Νότια Ιταλία ήταν πιθανώς ένα μείγμα λατινικοφών και ελληνοφώνων.

 

 

Στα τέλη του 11ου αιώνα οι Τούρκοι εγκαταστάθηκαν στο εσωτερικό της Ανατολίας, αλλά οι παράκτιες περιοχές παρέμεναν ρωμαϊκές («Βυζαντινές») για αιώνες.

 

 

Αν συγκρίνετε αυτόν τον χάρτη με τον χάρτη με τις γλώσσες θα δείτε ότι η ρωμαϊκή («βυζαντινή») αυτοκρατορία περιορίσθηκε ως επί το πλείστον στα ελληνόφωνη εδάφη της και επομένως ήταν τελικά μια «ελληνική» αυτοκρατορία. Εδώ άλλος ένας χάρτης παρμένος από το βιβλίο “A history of the Byzantine state and society” «Μια ιστορία της βυζαντινής πολιτείας και της κοινωνίας) του Treadgold»  

 

 

Και εδώ αμετάφραστα το τι έγραψε για την ελληνική γλώσσα.

 

«Τις περισσότερες φορές οι περισσότεροι βυζαντινοί μιλούσαν ελληνικά».

Οι Σλάβοι - που είχαν κάνει τα ανεξάρτητα βασίλεια τους τελικά - και οι Δυτικοί αναφέρονταν στους Ρωμαίους (της Ανατολικής Αυτοκρατορίας) ως «Έλληνες», και αυτό έγινε ειδικά μετά τη διάσπαση μεταξύ Ορθόδοξων και Καθολικών χριστιανών και με το σχηματισμό της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στη Δύση, τον 11ο αιώνα .

Οι Ελληνόφωνοι (Ορθόδοξοι επίσης, συνήθως και τα δύο) παρέμειναν και στην παράκτια Ανατολία μέχρι τον 20ο αιώνα, αλλά χάθηκαν στα θλιβερά γεγονότα του προηγούμενου αιώνα και μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάνης. Ονομάστηκαν Ρουμ, Ρωμαίοι. Οι δύο όροι είχαν πλέον γίνει σχεδόν συνώνυμα.

Κείμενο του Γιάννη Γαϊτανα* σε μετάφραση από τα αγγλικά

* Ο Γιάννης Γαϊτανας σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία & Κοινωνική Ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Πηγή : Quora Digest