Χιλιάδες φοβίες βασανίζουν τον άνθρωπο!

 

 

Χιλιάδες  φοβίες βασανίζουν τον άνθρωπο!

Τα φίδια, οι γκρεμοί, τα νοσοκομεία αλλά ακόμη και τα φρούτα μπορεί να είναι πηγή τρόμου. Όμως πιο σοβαρή και πιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί είναι η αγοραφοβία, που πλήττει περίπου το 4% του πληθυσμού.

Τον Μάιο του 1996, ο σαραντάχρονος Δανός σκηνοθέτης Λαρς φον Τρίερ αναμενόταν στις Κάννες για να παραλάβει το μεγάλο βραβείο της κριτικής επιτροπής του Φεστιβάλ για το έργο του «Δαμάζοντας τα κύματα». Αν και το ήθελε πολύ, δεν μπόρεσε να έρθει, προτιμώντας να μείνει στην ασφάλεια του σπιτιού του, σε ένα προάστιο της Κοπεγχάγης. Να πάρει αεροπλάνο, του ήταν αδύνατον. Να ταξιδέψει με τρένο, επίσης, εφόσον τα παράθυρα στους νέου τύπου κλιματιζόμενους συρμούς δεν ανοίγουν. Απέμενε το αυτοκίνητο, η ιδέα όμως του μποτιλιαρίσματος στα στενά δρομάκια της γαλλικής λουτρόπολης τού ήταν αφόρητη. «Εκκεντρικός και ακατάδεχτος ο βραβευμένος σκηνοθέτης», έσπευσαν να διατυμπανίσουν τα «μίντια», την ώρα που ο καημένος ο Λαρς φον Τρίερ άξιζε μόνο λίγη συμπόνια. Γιατί τους φόβους του δεν μπορεί να τους ελέγξει. Είναι εκτός λογικής, δυσανάλογοι σε σχέση με τους πραγματικούς κινδύνους, ατιθάσευτοι. Είναι φοβίες. Υπολογίζεται ότι ένα 10-20% των ανθρώπων παρουσιάζουν στη διάρκεια της ζωής τους κάποια από αυτές τις τόσο ενοχλητικές παθολογικές διαταραχές. Όπως ο Δανός σκηνοθέτης, αποφεύγουν κάθε τόπο, κάθε κατάσταση, κάθε πρόσωπο, ζώο ή πράγμα που θα μπορούσε να πυροδοτήσει την αγωνία τους. Η επίγνωση της γελοιότητας των φόβων τους απλώς τους κάνει να υποφέρουν περισσότερο.

Υπάρχει ένας τεράστιος κατάλογος από φοβίες -η «απογραφή» που έκαναν τον περασμένο αιώνα Αμερικανοί γιατροί ανεβάζει τον αριθμό τους σε 6.456 ακριβώς. Ορισμένες μάς είναι οικείες· ξέρουμε ότι η αγοραφοβία είναι ο φόβος των δημόσιων χώρων και της πολυκοσμίας. Υπάρχουν όμως άλλες, σπανιότερες, που μόνο οι γιατροί και εκείνοι που υποφέρουν από αυτές γνωρίζουν το όνομα τους -παρμένο πάντα από την ελληνική γλώσσα-όπως π.χ. η ενδυοφοβία (η αδυναμία να φορέσει κανείς ρούχα) ή η λευκοσελιδοφοβία (ο τρόμος απέναντι στη λευκή σελίδα). Άψυχα αντικείμενα, ζώα κάθε λογής, ακόμα και φρούτα ή λαχανικά μπορεί να αποτελέσουν πηγή ισχυρού τρόμου. Στον καιρό του, ο βασιλιάς της Πολωνίας Λαντισλάς λιποθυμούσε στη μυρωδιά και μόνο των μήλων, ενώ ο διάσημος χειρουργός Αμπρουάζ Παρέ δεν άντεχε τα χέλια, ακόμα και ζωγραφιστά.

Οι πιο συχνές

Πρόσφατα, οι ψυχίατροι προσπάθησαν να βάλουν μια τάξη στο μεγάλο παζάρι των φόβων. Ξεχωρίζουν κατ' αρχάς τις απλές φοβίες, αυτές που έχουν να κάνουν με ένα συγκεκριμένο αντικείμενο. Είναι εύκολο να αναγνωριστούν και αφορούν ένα 7% του πληθυσμού. Στην πρώτη σειρά της αποστροφής, ιδίως για τις γυναίκες: τα έντομα, τα ποντίκια, τα φίδια. Σε καλή θέση, επίσης, ο φόβος για τις καταιγίδες. Στους άντρες, είναι τα ύψη και οι γκρεμοί που έρχονται επικεφαλής (ακροφοβία) και ακολουθεί ο φόβος για το αίμα και τα νοσοκομεία.

Πιο σοβαρή και πιο δύσκολο να αντιμετωπίσουν είναι η αγοραφοβία -και οι κρίσεις πανικού που τη συνοδεύουν - η οποία πλήττει γύρω στο 4% του πληθυσμού. Ο αγοραφοβικός δυσκολεύεται να κάνει πράγματα που για τους άλλους είναι απλές δραστηριότητες, μέρος της καθημερινής ζωής: να κυκλοφορήσει ανάμεσα σε κόσμο σε δρόμους και πλατείες, να μπει σε λεωφορείο, να πάει στο θέατρο, στο σινεμά, στο σούπερ μάρκετ. Οι κοινωνικές φοβίες -η έμμονη ιδέα ότι οι πάντες σε κοιτούν και σε κρίνουν, ο φόβος μήπως γελοιοποιηθείς και κοκκινίσεις- αφορούν, στη βαρύτερη μορφή τους, ένα 2-3% του πληθυσμού.

Οι αιτίες

 

Ποιο είναι το αίτιο αυτών των διαταραχών; Μόνο οι ορθόδοξοι ψυχαναλυτές έχουν ενιαία απάντηση: τις θεωρούν νευρώσεις, οφειλόμενες σε απώθηση σεξουαλικών επιθυμιών. Οι θιασώτες του συμπεριφορισμού προβάλλουν από τη μεριά τους περισσότερες της μιας υποθέσεις. Οι φοβίες, λένε, κατάγονται από τους φόβους που βοήθησαν στην εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Επίσης, η ανατροφή των παιδιών συχνά ευνοεί τις φοβικές τάσεις: οι γονείς μας πάντα μας εφιστούν την προσοχή, ενίοτε υπερβολικά, απέναντι στους διάφορους κινδύνους.

Όποια και αν είναι η καταγωγή τους, οι υπερβολικοί αυτοί φόβοι πλήττουν ανθρώπους από όλες τις κοινωνικές ομάδες, ασχέτως ευφυΐας και μόρφωσης. Το φοβικό σύνδρομο μπορεί να συνοψιστεί στο τρίπτυχο: παράλογος φόβος, ισχυρές συγκινησιακές αντιδράσεις αγωνίας και καταστροφικές σκέψεις. Ο οργανισμός μπαίνει σε κατάσταση συναγερμού σαν να αντιμετωπίζει πραγματική απειλή: κάτω από την επίδραση μιας ορμόνης, της νοραδρεναλίνης, ο καρδιακός ρυθμός του πάσχοντος επιταχύνεται, τα χέρια του τρέμουν, ιδρώνει, οι μύες σφίγγονται, τα έντερα συσπώνται. Δεν του μένει παρά μία μόνο διέξοδος: η φυγή.

Όσον αφορά τις «μικρές» φοβίες, η τακτική της αποφυγής είναι καμιά φορά συζητήσιμη. Αποφεύγουμε, π. χ., τη χαμηλή βλάστηση στην εξοχή εφόσον φοβόμαστε τα φίδια. Υπάρχουν όμως φοβίες που μπορούν να γίνουν αίτιο σοβαρών προβλημάτων για τον φοβικό ή την οικογένεια του. Μια νεαρή κοπέλα στη Βρετανία προκάλεσε γενική κατακραυγή, γιατί αρνήθηκε νια υποστεί εξετάσεις που θα έδειχναν αν ο νωτιαίος μυελός της είναι κατάλληλος για μεταμόσχευση στην αδελφή της, που πάσχει από λευχαιμία. Ο φόβος της για το αίμα, τις ενέσεις και ό,τι μπορεί να θυμίζει νοσοκομείο είναι πιο ισχυρός από την αγάπη της.

Οι φοβικοί χαλούν τη ζωή τους και τη ζωή των άλλων. Οι αγοραφοβικοί, θύματα κρίσεων πανικού και γενικευμένου άγχους, παρουσιάζουν ποσοστά αυτοκτονιών και καρδιαγγειακών επεισοδίων πιο υψηλά από τον μέσο όρο. Και, όπως στα άτομα που πάσχουν από κοινωνικές φοβίες, η ψυχολογική τους ταλαιπωρία είναι τρομερή.

Θεραπεύονται

 

Ας μη μας πιάνει, όμως, πανικός! Οι φοβίες θεραπεύονται. Με τη χημεία, κατ' αρχάς: τα αντικαταθλιπτικά και τα αγχολυτικά μετριάζουν πολύ τα συμπτώματα. Αλλά και η συμπεριφορική και γνωστική ψυχοθεραπεία ανακουφίζει ακόμα πιο αποτελεσματικά. Επιτρέπει, με τα πρώτα σημάδια, να μαθαίνει κανείς να τιθασσεύει την κρίση χάρη σε ασκήσεις αναπνοής και χαλάρωσης. Όταν έχει αποκτηθεί αυτή η σχετική αυτονομία, αρχίζει η γνωστική δουλειά. Καθοδηγημένος από τον γιατρό του, ο ασθενής φαντάζεται σκηνές στις οποίες, προοδευτικά, το αντικείμενο του τρόμου του ξαναποκτά τις σωστές του διαστάσεις. Είναι έτοιμος τότε για την επανευαισθητοποίηση, τη σταδιακή συνάντηση με τον χθεσινό εχθρό: να κοιτάξει μια γάτα, να σκύψει λίγο από το μπαλκόνι, να μπει στο ασανσέρ... Για να επιστρέψει επιτέλους ο θεός Παν, που δοκίμαζε μια χαιρέκακη ευχαρίστηση τρομάζοντας τις νύμφες των δασών και τους ανθρώπους, στα ξέφωτα της μυθολογικής Αρκαδίας.

Μάθετε... πώς τις λένε

 

Αγοραφοβία (Σας φοβίζει να κυκλοφορείτε σε δημόσιους χώρους). Υδροφοβία (Φοβάστε να μπείτε στη θάλασσα, στην πισίνα, αλλά και στη γεμάτη μπανιέρα). Κλειστοφοβία (Σας αγχώνουν οι κλειστοί χώροι και, αν δεν μπορείτε να τους αποφύγετε, κάθεστε πάντα κοντά στην έξοδο). Ακροφοβία (Σας προκαλεί ίλιγγο η θέα από ένα μπαλκόνι, πόσο μάλλον το πλησίασμα στο χείλος ενός γκρεμού). Νησοφοβία (Αποφεύγετε τα νησιά γιατί φοβάστε μήπως αποκλειστείτε σε κάποιο απ' αυτά). Μαχαιροφοβία (Προτιμάτε να φανείτε κακοαναθρεμμμένος, παρά να χρησιμοποιείτε μαχαίρι μαζί με το πιρούνι σας). Ερυθροφοβία (Σας τρομάζει φριχτά η ιδέα ότι μπορεί να κοκκινίσετε). Βελονοφοβία (Η ένεση για σας ισοδυναμεί με μεσαιωνικό βασανιστήριο). Λογοφοβία (Όλοι νομίζουν ότι δεν έχετε τίποτα να πείτε, γιατί σας φαίνεται τρομερά δύσκολο να πάρετε το λόγο, ιδίως μπροστά σε πρόσωπα με τα οποία δεν είστε απόλυτα εξοικειωμένοι). Δυσμορφοφοβία (Ολοι σας λένε πως είστε μια χαρά, εσείς όμως πιστεύετε ότι η ασχήμια σας είναι τρομακτική). Κενοφοβία (Φοβάστε το σκοτάδι και κοιμάστε με αναμμένα φώτα). Φωτοφοβία (σαν τον Δράκουλα, ζείτε στο σκοτάδι, με τα παραθυρόφυλλα πάντα κλειστά). Μικροβιοφοβία (Τα μικρόβια βρίσκονται παντού, έτοιμα να σας επιτεθούν). Τοξικοφοβία (Θα θέλατε να προσλάβετε ένα δοκιμαστή, γιατί διαρκώς φοβάστε μη δηλητηριαστείτε). Αιλουροφοβία (Οι γάτες για σας δεν είναι ακίνδυνα κατοικίδια, αλλά τίγρεις σε μικρογραφία) Εντομοφοβία (Προτιμάτε να δηλητηριαστείτε από τα εντομοκτόνα παρά να σας πλησιάσει μύγα ή κουνούπι).

Ο τρόμος του αεροπλάνου

 

Φόβος του αγνώστου, φόβος του εγκλεισμού, φόβος του κενού, φόβος του θανάτου. Με λίγα λόγια, φόβος του αεροπλάνου. Μια φοβία αρκετά διαδεδομένη, την οποία οι αεροπορικές εταιρίες προσπαθούν να κατευνάσουν με στατιστικές. Οι πιο πρόσφατες αποδεικνύουν ότι ένας ιπτάμενος ταξιδιώτης, που πετά κατά μέσο όρο 15.000 χιλιόμετρα τον χρόνο, θα πρέπει, σύμφωνα με τον νόμο των πιθανοτήτων, να περιμένει 938.000 χρόνια για να του συμβεί αεροπορικό ατύχημα. Παρ' όλη την αύξηση της μέσης διάρκειας ζωής, το περιθώριο είναι μεγάλο. Ο φοβικός, ωστόσο, δεν υποκύπτει τόσο εύκολα. Δυσπιστεί απέναντι σ' αυτούς τους τόσο καθησυχαστικούς αριθμούς και δεν δυσκολεύεται καθόλου να πειστεί ότι ο' ένα μεταφορικό μέσο, όπου μόλις μπει του επιδεικνύουν μάσκες οξυγόνου και σωσίβια γιλέκα, η ζωή του κρέμεται από μια κλωστή. Προτιμάει να πιστέψει τη στατιστική που λέει ότι αν λάβουμε υπόψη τη συχνότητα χρήσης και όχι την απόσταση που διανύεται, τότε ο κίνδυνος να σκοτωθεί κανείς με αεροπλάνο είναι υψηλότερος απ' ό,τι με αυτοκίνητο.

Η «αεροπλανοφοβία» αναγκάζει πολλούς να αποφεύγουν τελείως αυτό το μέσο μεταφοράς και άλλους να ταξιδεύουν μεθυσμένοι ή ημιναρκωμένοι από ηρεμιστικά χάπια. Για όσους πάντως θέλουν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα χωρίς να καταφύγουν στο αλκοόλ ή στα ηρεμιστικά, υπάρχουν βιβλία που με επιχειρήματα «αποστομώνουν» τον τρόμο για τους αιθέρες. Οπως, για παράδειγμα, το βιβλίο των Lucienne Scopec και Rafael Carreras «S' envoler sans s' enfoller» («Πετάξτε χωρίς να τρελαθείτε», εκδ. Secavia). Οι συγγραφείς εξηγούν την πραγματικότητα της σύγχρονης αεροπορίας, την υψηλή τεχνολογία, την εκπαίδευση των πιλότων.

Για τους πιο «δύσκολους», ανατέμνουν τους μηχανισμούς του φόβου, τις αναγωγές και τους συνειρμούς που οδηγούν στην πεποίθηση ότι επίκειται η καταστροφή. Το αεροπλάνο είναι φτιαγμένο για να πετάει. Είναι μια μηχανή πολύ ασφαλής και η πιθανότητα να συντριβεί ελάχιστη. Έχετε περισσότερες πιθανότητες να πετύχετε τους έξι τυχερούς αριθμούς του Λόττο παρά να βρεθείτε μέσα σε αεροπλάνο που πέφτει...

Πηγή

L’Express