Η Προσπάθεια για Φίμωση και ο Φόβος της Αλήθειας

 

Η Προσπάθεια για Φίμωση και ο Φόβος της Αλήθειας

Από τα Τέμπη στον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ: 

"Ο αγώνας ενάντια στη λήθη και την αποσιώπηση"

 

Γράφει ο Κωνσταντίνος Γραικιώτης

Οικονομολόγος - Αρθρογράφος κοινωνικών και ιστορικών θεμάτων

 

1. Το Αρχέγονο Ερώτημα της Δικαιοσύνης

Τι είναι αυτό που κάνει τις φωνές που ζητούν δικαιοσύνη τόσο απειλητικές για την εξουσία; Γιατί, ακόμη και σήμερα, σε μια εποχή που η πληροφορία είναι παντού, κάποιοι επιμένουν να φιμώσουν όσους απαιτούν δικαιοσύνη και λογοδοσία; Το ερώτημα αυτό δεν είναι θεωρητικό, δεν είναι νέο αλλά είναι τόσο παλιό όσο και η ίδια η ανθρώπινη ιστορία. Είναι βαθιά υπαρξιακό για κάθε κοινωνία που θέλει να λέγεται δημοκρατική. Από τις εποχές των πρώτων μαρτύρων της αλήθειας μέχρι τους σύγχρονους ακτιβιστές, η φωνή που ζητά λογοδοσία και διαφάνεια αντιμετωπίζει πάντοτε αντιστάσεις.

Η περίπτωση των Τεμπών και η στάση της κυρίας Καρυστιανού, εκπροσώπου του Συλλόγου Συγγενών Θυμάτων  καθώς και των υπολοίπων συγγενών των θυμάτων είναι ένα σύγχρονο παράδειγμα του αγώνα ενάντια στη σιωπή και την λήθη. Ένας αγώνας που θυμίζει τις αρχές του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ, ο οποίος πίστευε ότι η αδικία δεν πρέπει να ξεχνιέται, ούτε να αποσιωπάται. Αν δεν καταγραφεί, αν δεν αποδειχθεί, τότε κάποιοι θα ισχυριστούν ότι «δεν συνέβη ποτέ». Και για αυτό σήμερα περισσότερο από ποτέ είναι επιτακτική ανάγκη να αγωνιζόμαστε “ενάντια στη λήθη”, γιατί η λήθη είναι το πρώτο βήμα προς τη συγκάλυψη.

 

2. Οι Μηχανισμοί Φίμωσης: Όταν η Αλήθεια Πονάει

Οι προσπάθειες φίμωσης ή υποβάθμισης των φωνών που ζητούν δικαιοσύνη δεν είναι τυχαίες ούτε ασύνδετες. Η φίμωση δεν είναι απλώς σιωπή.  Είναι ενεργή στρατηγική. Προέρχεται συνήθως από εκείνους που έχουν κάτι να χάσουν από την αποκάλυψη της αλήθειας. Από εκείνους που έχουν θεσμική, πολιτική ή οικονομική ευθύνη και άρα διακύβευμα από την αποκάλυψη της πλήρους αλήθειας. Η αντίδρασή τους στηρίζεται σε τρεις βασικούς πυλώνες:

Πολιτικό Κόστος: Η πλήρης αποκάλυψη των αιτίων και των υπευθύνων για το δυστύχημα στα Τέμπη συνεπάγεται βαρύ πολιτικό τίμημα. Αποκαλύπτει διαχρονικές παραλείψεις, ανεπάρκεια ελέγχου, αδράνεια ή συγκάλυψη, ευθύνες σε ανώτερα επίπεδα εξουσίας δηλαδή στοιχεία που θίγουν κυβερνήσεις και κόμματα.

Θεσμική Προστασία: Η φίμωση λειτουργεί ως μηχανισμός αυτοάμυνας ως ασπίδα απέναντι στην απαξίωση δημόσιων οργανισμών, απαξίωση για ολόκληρα θεσμικά συστήματα, που επιδιώκουν να διατηρήσουν το κύρος τους. Η ανάδειξη των διαρθρωτικών αδυναμιών σε οργανισμούς όπως ο ΟΣΕ ή οι ρυθμιστικές αρχές θα σήμαινε την αποδόμηση ενός ολόκληρου διοικητικού οικοδομήματος.

Υποβάθμιση Ευθυνών: Η υποβάθμιση των ευθυνών μέσω της εστίασης στο ανθρώπινο λάθος είναι η πιο βολική λύση. Η συστηματική εστίαση στο λεγόμενο “ανθρώπινο λάθος” —του σταθμάρχη— είναι μια προσπάθεια να περιορίσει την υπόθεση σε ένα μεμονωμένο περιστατικό, αποκρύπτοντας τη θεσμική και πολιτική ευθύνη της μη λειτουργίας των συστημάτων ασφαλείας.

 

 

3. Ο Αγώνας των Συγγενών: Μια Σύγχρονη Αντι-λησμονητική Πορεία

Η στάση της κυρίας Καρυστιανού και των συγγενών των θυμάτων στα Τέμπη δεν είναι απλώς συναισθηματική αντίδραση. Είναι πολιτική πράξη. Είναι η εφαρμογή των αρχών του Κινγκ στη σύγχρονη Ελλάδα.

Ο Κινγκ πίστευε πως η μεγαλύτερη νίκη δεν είναι να νικήσεις τον εχθρό σου, αλλά να εμποδίσεις τη λήθη να καταπιεί την αδικία και για αυτό ο Κινγκ απαιτούσε οι κάμερες να καταγράφουν τη βία για να υπάρξουν αποδείξεις διότι, όπως έλεγε, «αν δεν το δουν, θα πουν πως δεν συνέβη ποτέ». Την συμβουλή του M.L.King  ακολουθούν και οι συγγενείς με το να απαιτούν πλήρη διαφάνεια. Γιατί δεν αρκεί να γνωρίζουμε ότι έγινε το δυστύχημα. Πρέπει να αποδείξουμε το γιατί έγινε. Οι συγγενείς των θυμάτων των Τεμπών αγωνίζονται να μην ξεχαστούν οι 57 νεκροί τους και να μην παραγραφούν οι ευθύνες κάτω από την θολούρα που δημιουργεί το πέρασμα του χρόνου ή η ρητορική του “ανθρώπινου λάθους”.

Ζητούν πλήρη διαφάνεια στη δικαστική έρευνα, καταγραφή των τεχνικών ελλείψεων, ανάδειξη των διοικητικών και πολιτικών παραλείψεων. Ο φόβος τους είναι συγκεκριμένος: Η υπόθεση των ανθρώπων τους που χάθηκαν δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να βυθιστεί στη δικαστική ομίχλη και να παραδοθεί στη λήθη.

 

 

4. Η Αναγκαιότητα της «Απόδειξης» ως πολιτική πράξη

Η ανάγκη για «απόδειξη» δεν είναι νομική λεπτομέρεια. Είναι πολιτική πράξη. Είναι η άρνηση της λήθης. Είναι η απαίτηση να μην ξεχαστούν οι 57 ψυχές. Είναι η πίεση προς τα ΜΜΕ, την Ευρώπη, τη Δικαιοσύνη, ώστε η έρευνα να φτάσει σε βάθος.

Το ερώτημα που έθετε ο Κινγκ παραμένει δραματικά επίκαιρο: «Χρειαζόμαστε αποδείξεις για να πιστέψουμε στην αδικία;»

Στην υπόθεση των Τεμπών, οι συγγενείς απαντούν ξεκάθαρα: ναι, χρειαζόμαστε αποδείξεις, όχι για το ότι συνέβη το δυστύχημα – αυτό είναι αυτονόητο – αλλά για το γιατί συνέβη.

Η αλήθεια δεν αναζητείται στο γεγονός, αλλά στα αίτια.

Αποδείξεις για τα Μη-Λειτουργικά Συστήματα: Τα συστήματα ασφαλείας ήταν εκτός λειτουργίας επί χρόνια. Η αλήθεια πρέπει να αποκαλύψει ποιος είχε την ευθύνη αυτής της παρατεταμένης αποτυχίας.

Αποδείξεις για τις Παραλείψεις και τη Διαφθορά: Οι καθυστερήσεις στα έργα, οι αστοχίες στις συμβάσεις και η ανυπαρξία ηλεκτρονικού ελέγχου αποτελούν τη «σύγχρονη μαρτυρία» που ζητούσε ο Κινγκ – τη μαρτυρία της κάμερας που δείχνει ό,τι οι ισχυροί θα ήθελαν να σβήσουν.

 

 

5. Η Πίεση ως Μηχανισμός Αντίστασης

Στον 21ο αιώνα, ο αγώνας για δικαιοσύνη δεν διεξάγεται μόνο στους δρόμους αλλά και στα μέσα ενημέρωσης, στα ευρωπαϊκά όργανα, στα δικαστήρια.

Η Καρυστιανού και οι συγγενείς των θυμάτων χρησιμοποιούν την πίεση ως εργαλείο διατήρησης της μνήμης:

·        με δημόσιες παρεμβάσεις στα ΜΜΕ,

·        με συγκέντρωση υπογραφών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,

·        με νομικές κινήσεις που δεν επιτρέπουν στην υπόθεση να ξεχαστεί.

Η πίεση αυτή λειτουργεί ως αντίδοτο στη λήθη και ως ασπίδα απέναντι στη προσπάθεια συγκάλυψης. Είναι η διαρκής υπενθύμιση ότι πίσω από κάθε στατιστικό νούμερο υπάρχουν πρόσωπα, ζωές, οικογένειες, και πως η αλήθεια δεν μπορεί να θαφτεί για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας.

 

 

6. Συμπέρασμα: Ο Αγώνας για τη Μνήμη

Ο αγώνας των συγγενών των Τεμπών δεν είναι μόνο νομικός ή ηθικός· είναι ιστορικός.

Είναι η διεκδίκηση του δικαιώματος να μην ξεχαστεί η αδικία, να αποτυπωθεί η ευθύνη με τρόπο που θα αποτρέψει την επανάληψή της.

Όπως θα έλεγε ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, “η αδικία οπουδήποτε είναι απειλή για τη δικαιοσύνη παντού”.

Αν δεν υπάρξει συλλογική μνήμη, τότε το τραγικό γεγονός των Τεμπών κινδυνεύει να μετατραπεί σε ακόμη ένα σημείο υποσημείωσης της ιστορίας· και τότε, οι υπεύθυνοι θα μπορέσουν να ισχυριστούν πως «δεν συνέβη ποτέ».

Για αυτό και η ανάγκη για «αποδείξεις» δεν είναι νομική λεπτομέρεια. Είναι πολιτική πράξη. Είναι η άρνηση της λήθης.

Ο αγώνας της Καρυστιανού και των συγγενών είναι επομένως ένας σύγχρονος αγώνας ενάντια στη θεσμική λήθη, μια μάχη για την αποκατάσταση της αλήθειας και της αξιοπρέπειας των θυμάτων. Είναι η απαίτηση να μην ξεχαστούν οι 57 ψυχές. Είναι η πίεση προς τα ΜΜΕ, την Ευρώπη, τη Δικαιοσύνη, ώστε η έρευνα να φτάσει σε βάθος. Και όσο αυτή η φωνή για πίεση παραμένει ζωντανή, η φίμωση δεν θα έχει τον τελευταίο λόγο.

Ο απλός λαός που συμπαρίσταται στον αγώνα των συγγενών των θυμάτων γνωρίζει πολύ καλά πως αν δεν υπάρξει πίεση, αν δεν υπάρξει καταγραφή, τότε η αλήθεια θα θαφτεί. Και μαζί της, η ελπίδα για δικαιοσύνη. Και αυτό είναι κάτι που δεν πρέπει να το επιτρέψουμε να συμβεί.

Καλή δύναμη σε όλους και καλή συνέχεια στον δρόμο της αλήθειας και της μνήμης

ΚΓ