Ο Πήγασος — Το φτερωτό άλογο της έμπνευσης

 

Ο Πήγασος — Το φτερωτό άλογο της έμπνευσης

Από το αίμα της Γοργόνας ως τον αστερισμό του ουρανού

Ο Πήγασος, το φτερωτό άλογο της ελληνικής μυθολογίας, γεννημένος από το αίμα της Μέδουσας και την πνοή του Ποσειδώνα, έγινε διαχρονικό σύμβολο έμπνευσης, δημιουργίας και υπέρβασης. Από την πηγή των Μουσών στον Ελικώνα ως τον αστερισμό που φέρει το όνομά του, η ιστορία του συνδέει τη γη με τον ουρανό, τη δύναμη με την ποίηση.

Ο Πήγασος εξακολουθεί να σαγηνεύει τη φαντασία των ανθρώπων μέχρι σήμερα. Από τα αρχαία αγγεία και τα ανάγλυφα ως τα λογότυπα και τις κινηματογραφικές και τηλεοπτικές οθόνες της εποχής μας, παραμένει σύμβολο της ποιητικής έμπνευσης, της πτήσης του νου και της υπέρβασης των ορίων.

Η καταγωγή του χάνεται στα βάθη της αρχαιότητας, στην προφορική παράδοση των Ελλήνων. Η πρώτη του εμφάνιση σε γραπτή μορφή βρίσκεται στη Θεογονία του Ησιόδου (8ος–7ος αι. π.Χ.), όπου περιγράφεται ως παιδί της Γοργόνας Μέδουσας και του Ποσειδώνα. Όταν ο ήρωας Περσέας αποκεφάλισε τη τρομερή Μέδουσα, από το αίμα της γεννήθηκαν δύο πλάσματα: ο Χρυσάωρ, πολεμιστής με χρυσό ξίφος, και ο Πήγασος, το λαμπρό φτερωτό άλογο.

 

 

Η γέννησή του λοιπόν συνδέεται με τον θάνατο της μητέρας του, της Γοργόνας Μέδουσας, από τον Περσέα. Άλλοτε ξεπηδά από τον λαιμό της Γοργόνας, ως γιος του Ποσειδώνα, και άλλοτε από την ίδια τη Γαία που γονιμοποιήθηκε από το αίμα της Γοργόνας, όταν την αποκεφάλισε ο Περσέας. Όσο για το όνομά του, αυτό συνδέεται με τον τόπο κατοικίας της μητέρας του και τον τόπο της δικής του γέννησης όπως αναφέρει ο Ησίοδος

Αμέσως μετά τη γέννησή του, ο Πήγασος πέταξε ψηλά στον ουρανό και εγκαταστάθηκε στο όρος Ελικώνας, όπου με ένα χτύπημα της οπλής του έκανε να αναβλύσει μια πηγή, η Ιπποκρήνη. Από τότε, η πηγή αυτή θεωρήθηκε ιερή για τις Μούσες — τις θεότητες της τέχνης και της ποίησης — και έγινε σύμβολο της έμπνευσης που ξεπηδά ξαφνικά, όπως το νερό από τη γη.

 

 

Σε άλλους μύθους, ο Πήγασος συνδέεται με τον ήρωα Βελλεροφόντη, ο οποίος, με τη βοήθεια της θεάς Αθηνάς, εξημέρωσε το άλογο χρησιμοποιώντας ένα χρυσό χαλινάρι. Μαζί αντιμετώπισαν τη φοβερή Χίμαιρα, ένα τέρας με κεφάλι λιονταριού, σώμα κατσίκας και ουρά φιδιού. Καβάλα στον Πήγασο, ο Βελλεροφόντης έπληξε το τέρας από ψηλά και έγινε ένδοξος ήρωας.

Όμως, η ύβρις — η αλαζονεία απέναντι στους θεούς — δεν άργησε να τον καταστρέψει. Ο Βελλεροφόντης θέλησε να ανέβει στον Όλυμπο πάνω στον Πήγασο και να συγκαταλεχθεί στους αθανάτους. Ο Δίας, για να τον συνετίσει, έστειλε μια μύγα να τσιμπήσει το άλογο· ο ήρωας έπεσε στο κενό, ενώ ο Πήγασος συνέχισε την πορεία του προς τον ουρανό. Εκεί, σύμφωνα με την παράδοση, ο Δίας τον τοποθέτησε ανάμεσα στ’ άστρα, όπου λάμπει ακόμη ως ο αστερισμός του Πήγασου.

 

Στην ελληνική τέχνη και λογοτεχνία, ο Πήγασος απεικονίζεται ως άλογο κατάλευκο, ευγενικό, ταχύτατο και πανίσχυρο, που πετά ανάμεσα στη γη και τον ουρανό. Το λευκό του χρώμα συμβολίζει την καθαρότητα της ψυχής, την αγνότητα της έμπνευσης και τη θεϊκή χάρη που αγγίζει τον άνθρωπο όταν δημιουργεί.

Με την πάροδο των αιώνων και την εξάπλωση του χριστιανισμού, ο Πήγασος έπαψε να λατρεύεται ως θεϊκό ον, αλλά δεν ξεχάστηκε ποτέ. Στους ύστερους χρόνους, έγινε το αιώνιο έμβλημα του ποιητικού οίστρου — το φτερωτό άλογο που μεταφέρει τους ανθρώπους από τη γη της ανάγκης στον ουρανό της φαντασίας.

Γι αυτό αν και μυθολογικό όν ο Πήγασος ενέπνευσε και τους σύγχρονους μυθοπλάστες που τον φέρνουν να έχει ιππευτεί από ένα άλλο μυθικό μας ήρωα τον Περσέα –αν και αυτό δεν αναφέρεται ρητά πουθενά στις πηγές της Ελληνικής Μυθολογίας. Γράφουν λοιπόν ότι με το που γεννήθηκε ο Πήγασος ιππεύτηκε από τον Περσέα που τον καβαλίκεψε αμέσως μετά το κόψιμο της κεφαλής της Μέδουσας προκειμένου να αποφύγει την καταδίωξη των αδελφών της Μέδουσας. Και πέταξε γοργά με τα φτερωτά σανδάλια του καβαλικεύοντας τον Πήγασο και έφυγε μακριά από τον τόπο.

 

 

Στον δρόμο της επιστροφής, πέρασε από την Αιθιοπία. Εκεί, σ΄ έναν βράχο είδε μια γυναικεία φιγούρα αλυσοδεμένη. Πλησίασε και θαμπωμένος από την ομορφιά της, σταμάτησε να μάθει τι συμβαίνει. Μαθαίνει πως η κόρη ονομάζεται Ανδρομέδα. Είναι κόρη του βασιλιά Κηφέα και της Κασσιόπης ή Κασσιόπειας ή Κασσιέπειας, η οποία είχε προκαλέσει την οργή του Ποσειδώνα, επειδή περηφανεύτηκε πως είναι πιο όμορφη από τις Νηρηίδες. Ο Ποσειδώνας έστειλε τότε ως τιμωρία της ένα θαλάσσιο Δράκοντα, το Κήτος, και για εξιλέωση απαίτησε τη θυσία της Ανδρομέδας. Ο Περσέας, ερωτευμένος με την κόρη του Κηφέα, αποφασίζει να σκοτώσει το Κήτος και να πάρει μαζί του την Ανδρομέδα. Πράγματι, ο ήρωας τερματίζει τη ζωή του θαλάσσιου τέρατος και με τη συγκατάθεση των γονέων της, παίρνει την Ανδρομέδα μαζί του στη Σέριφο

Και έτσι, όπως βλέπετε,  ακόμη και σήμερα, ο Πήγασος εξακολουθεί να εμπνέει και να πετά στις σελίδες, στους πίνακες και στα όνειρά μας, υπενθυμίζοντας ότι κάθε πτήση ξεκινά με μια σπίθα έμπνευσης.

 

 

Αρχαίες πηγές και παραλλαγές

•          Ησίοδος, Θεογονία 270–281: πρώτη αναφορά στη γέννηση του Πήγασου και του Χρυσάωρα από το αίμα της Μέδουσας.

•          Πίνδαρος, Ολυμπιόνικος 13.63–92: ο Πήγασος χαρίζει στον Βελλεροφόντη τη νίκη κατά της Χίμαιρας.

•          Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις 9.31.3: αναφορά στην πηγή Ιπποκρήνη του Ελικώνα.

•          Υγίνος, Fabulae 57: η ανάβαση του Βελλεροφόντη προς τον Όλυμπο και η θεϊκή τιμωρία.