Timothy Garton Ash : Πρέπει να σώσουμε την Ελλάδα για χάρη της Ευρώπης

Πρέπει να σώσουμε την Ελλάδα για χάρη της Ευρώπης

του Timothy Garton Ash

Βρέθηκα στην Ελλάδα πριν από δύο εβδομάδες και το είδα σε κάθε γωνία: από την Πνύκα, την γενέτειρα της Δημοκρατίας, μέχρι τις συνομιλίες μου με επφανείς επιχειρηματίες, δημοσιογράφους και ακαδημαϊκούς, οι περισσότεροι από τους οποίους στέκονται κριτικά απέναντι στην τωρινή κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Έκτοτε επέστρεψα στην βόρεια Ευρώπη, στην Αγγλία, το Βέλγιο και τώρα στην Πολωνία, και στον βορρά δεν βρήκα μόνο σχετική αδιαφορία (η Ελλάδα είναι συχνότερα εδώ το επίκεντρο αστείων παρά έντονου προβληματισμού) αλλά και δύο επικίνδυνες ψευδαισθήσεις.

Πρώτον, υπάρχει ακόμη η ευρέως διαδεδομένη υπόθεση ότι το ελληνογερμανικό μπρα ντε φερ θα λήξει κάπως με έναν κλασσικό για τις Βρυξέλλες ακατανόητο συμβιβασμό της τελευταίας στιγμής. Δευτερον και πολλές φορές εναλλακτικά με την παραπάνω άποψη, υπάρχει η σκέψη ότι ένα Grexit δεν θα έχει σημαντικές συνέπειες: η Ελλάδα αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 2% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης, και πλέον υπάρχουν δικλείδες ασφαλείας που θα αποτρέψουν την διάχυση στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες του νότου. Γιατί σκληρά εργαζόμενοι Ευρωπαίοι από την Ιρλανδία μέχρι τη Λετονία, που έχουν υποστεί τον πόνο των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και της λιτότητας να συνεχίσουν να πληρώνουν γι’ αυτούς που δεν κάνουν το ίδιο; Ίσως στο τέλος ένα Grexit να είναι καλύτερο για όλους τους εμπλεκόμενος.  Ο καθηγητής του πανεπιστημίου Bocconi στο Μιλάνο Francesco Giavazzi τόλμησε ακόμη να γράψει ότι «θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν είναι τόσο σημαντικό να κρατήσουμε την Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση».

Ας δούμε λοιπόν αυτές τις δύο ψευδαισθήσεις. Πρώτον, όλο αυτό θα μπορούσε να συμβεί ακόμη και αύριο. Οι καταθέσεις στις ελληνικές τράπεζες λιγοστεύουν όπως το νερό σε μία ραγισμένη δεξαμενή νερού: πάνω από 500 εκατομμύρια Ευρώ έφυγαν μόνο σε μία μέρα, την Παρασκευή 5 Ιουνίου, όταν η χώρα δεν πλήρωσε μία προγραμματισμένη δόση στο ΔΝΤ. Οι πλούσιοι έχουν προ πολλού διοχετεύσει τα χρήματά τους εκτός συνόρων ενώ οι φτωχοί τα καταχωνιάζουν κάτω από στρώματα.  Στον επόμενο πανικό που θα προκαλέσει διαροή καταθέσεων θα βρεθούμε με περιορισμούς στις κινήσεις κεφαλαίων και μια χρεοκοπημένη κυβέρνηση που θα εκδίδει χρεόγραφα (IOU’s) για να πληρώσει μισθούς και συντάξεις. Μόνο ο Δίας θα μπορούσε να προβλέψει τι θα επακολουθήσει. Ίσως να υπάρχει και τότε ακόμη μια ελπίδα σωτηρίας, με μια κάποιου είδους συντεταγμένη χρεοκοπία εντός Ευρωζώνης, αλλά μόνο ένας ανεύθυνος playboy με γνώσεις στη θεωρία παιγνίων θα μπορούσε να βασίζεται σε κάτι τέτοιο. Το Grexit θα μπορούσε να συμβεί από ένα Graccident.

Και γιατί θα είχε σημασία αυτό; Για αρχή, οι αγορές θα θεωρούσαν πλέον ότι η συμμετοχή στην Ευρωζώνη δεν είναι κάτι μη αναστρέψιμο. Η διάχυση στα κρατικά ομόλογα των επόμενων αδύναμων κρατών της Ευρωζώνης που χρωστούν δε θα ήταν πιθανότατα άμεση, αλλά κάθε νέα κρίση σε μια αποδυναμωμένη οικονομία θα μπορούσε να πυροδοτήσει επιθετική κερδοσκοπία.

Μετά υπάρχει και το οικονομικό και κατά συνέπεια ανθρώπινο κόστος για την Ελλάδα. Δεν χρειάζεται αυτή τη στιγμή να εξιστορήσουμε όλα τα λάθη του παρελθόντος: υπάρχουν τόσα πολλά που είναι ικανά να γεμίσουν τα εξομολογητήρια όλων των εκκλησιών της υπέροχης πόλης Βρότσλαβ (από την οποίο γράφω αυτές τις γραμμές) και μπορώ να πω ότι είναι πολλές αυτές οι εκκλησίες που περιμένουν να ασχοληθούν με τις αμαρτίες των άλλων. Επίσης δεν χρειάζεται να αναφέρω ότι η Ελλάδα δεν θα έπρεπε να είχε γίνει ποτέ μέλος αυτής της Ευρωζώνης, η οποία με τη σειρά της δεν θα έπρεπε καν να είχε δημιουργηθεί με τόσο προβληματική αρχιτεκτονική. Ακόμη, επίσης εννοείται ότι οι πελατειακές ελληνικές κυβερνήσεις δανειζόμενες με γερμανικά επιτόκια έκαναν τα πρώτα χρόνια του Ευρώ μια ήδη άσχημη κατάσταση, χειρότερη, με τη συνέργια των ολιγαρχών. Το φάρμακο που φτιάχτηκε από την Γερμανία και το ΔΝΤ για να ξεπεραστεί η κρίση επρόκειτο σχεδόν με βεβαιότητα να χειροτερέψει την κατάσταση ενός τόσο άρρωστου ασθενή, ενώ ο ασθενής προσποιούταν ότι έπαιρνε μόνο μέρος της δόσης του φαρμάκου κτλ. Αλλά αυτή δεν είναι η ώρα να διαφωνήσει κανείς για το παρελθόν.

Ρίξτε τις ευθύνες όπου θέλετε. Αυτό που έτσι κι αλλιώς απομένει είναι ότι οι Έλληνες υπέφεραν πολύ. Τα στεγνά στοιχεία μιλούν για μείωση των δαπανών στην Ελλάδα κατά το ένα τρίτο τα τελευταία 7 χρόνια με έναν στους δύο νέους να είναι άνεργοι. Ένα ακόμη χειρότερο στοιχείο είναι ο αριθμός των αυτοκτονιών που αυξήθηκε κατά 35% από το 2010. Δεν μπορώ να βγάλω από μυαλό μου την ιστορία του Θεόδωρου Γιάνναρου, επικεφαλής του νοσοκομείου Ελπίς στην Αθήνα, εξαντλημένου, να καπνίζει το ένα τσιγάρο πίσω από το άλλο και να δουλεύει 20 ώρες την ημέρα με δραματικά μειωμένους πόρους. Και καθώς ο Δρ. Γιάνναρος εργαζόταν 20 ώρες την ημέρα για να σώζει ζωές, να μαθαίνει ότι ο 26χρονος γιος του έβαλε τέλος στη ζωή του πέφτωντας στις ράγες του μετρό.

Αν η Ελλάδα έβγαινε από την Ευρωζώνη κανένας δεν γνωρίζει ακριβώς τι θα συνέβαινε, αλλά ο νομπελίστας οικονομολόγος Χριστόφορος Πισσαρίδης πιστεύει ότι το αποτέλεσμα θα μπορούσε να ήταν η πιο δραματική μείωση βιωτικού επιπέδου στην πρόσφατη οικονομική ιστορία. Και ο κάθε Έλληνας θα αναρωτιόταν τότε: γιατί υπέφερε όλο αυτό τον πόνο; Δεδομένου ότι η χώρα διαθέτει ακόμη το πολιτικό σύστημα που δημιουργήθηκε στην Πνύκα, αυτό το μείγμα οργής και απελπισίας θα εκφραζόταν στην κάλπη. Με την εξαίρεση ενός θαύματος, αυτό θα οδηγούσε σε ακόμη πιο ακραία, λαϊκίστικη και εθνικιστική διακυβέρνηση, είτε από την αριστερά, είτε από τη δεξιά.

Αυτό θα είχε εξαιρετικά σοβαρές επιπτώσεις για όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση και την θέση της στον κόσμο. Άσχετα από το αν με αυστηρά νομικούς όρους μια έξοδος από την Ευρωζώνη θα έπρεπε να οδηγεί και σε έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, στην πράξη τα κράτη-μέλη θα προσπαθούσαν να κρατήσουν την Ελλάδα μέσα – και στην χειρότερη περίπτωση  - το πρακτικό μέρος μιας απεμπλοκής θα έπαιρνε χρόνια. Στο μεταξύ μια ακραία κυβέρνηση στην μετά την έξοδο εποχή θα μπορούσε να ξεκινήσει ασκώντας βέτο πχ. σε επιπλέον κυρώσεις ενάντια στη Ρωσία για το θέμα της Ουκρανίας. Την ίδια στιγμή η Μόσχα δεν θα έδινε χρήματα, αλλά θα χαιρόταν ιδιαίτερα να παίξει το χαρτί της πολιτικής αλληλεγγύης μεταξύ δύο ένδοξων χωρών της Ορθοδοξίας. Και όσον αφορά στους χιλιάδες πρόσφυγες από την Μέση Ανατολή και την Αφρική που ήδη διασχίζουν την Μεσόγειο, η Αθήνα δεν θα είχε πλέον κανένα κίνητρο να μην τους αφήνει να προχωρούν απευθείας στα πλουσιότερα ευρωπαϊκά κράτη που θα είχαν (όπως θα πίστευαν τότε οι Ελλήνες) αφήσει την Ελλάδα ασθμαίνουσα.

Ρώτησα έναν πρώην Τούρκο υπουργό πώς θα αντιδρούσε σε όλα αυτά η Τουρκία. Με την υποτιμημένη νέα δραχμή, μου είπε, η Ελλάδα θα ανταγωνιζόταν την Τουρκία με φθηνότερες τιμές στον τουρισμό αλλά γεωπολιτικά ένα Grexit θα αποδυνάμωνε την τουρκική επιθυμία για ευρωπαϊκή προοπτική. Αντίθετα, η Τουρκία θα επιδίωκε να γίνει μια αυτόνομη περιφεριακή δύναμη.

Την ίδια στιγμή η Κίνα ήδη λειτουργεί τον Σταθμό Εμπορευματοκιβωτίων στο λιμάνι του Πειραιά και τον έχει ορίσει ως σημαντικό σημείο εισόδου στην Ευρώπη στα πλαίσια της φιλόδοξης στρατηγικής της ‘Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος' (One Belt, One Road), γνωστής και ως 'νέος δρόμος του μεταξιού'. Το Πεκίνο, με τα ισχυρά αποθεματικά συναλλάγματος που έχει, θα ήταν εξαιρετικά χαρούμενο να μαζέψει κάποια από τα υπόλοιπα κομμάτια – κι έτσι να κερδίσει περαιτέρω επιρροή μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το άλλοτε λίκνο τόσο της Ευρώπης όσο και της Δημοκρατίας – ο ελληνικός στόλος που νίκησε τους Πέρσες στη ναυμαχία της Σαλαμίνας ξεκίνησε από το λιμάνι του Πειραιά – θα μετατραπεί στο άκρο της ουράς του κινέζικου δράκου. Και αργά ή γρήγορα το άκρο αυτό θα έχει κακό τέλος.

Έτσι, ακόμη κι αν δεν έχετε ούτε μια σταγόνα συμπάθειας στην καρδιά σας για του Έλληνες – ούτε ακόμη για τον Δρ. Γιάνναρο και τον γιο του που χάθηκε – εαν έχετε μυαλό στο κεφάλι σας και νοιάζεστε για το μέλλον της Ευρώπης θα πρέπει να καταλαβαίνετε γιατί πρέπει να σώσουμε την Ελλάδα.

* Ο κ. Timothy Garton Ash είναι καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, επικεφαλής της πρωτοβουλίας freespeechdebate.com και Senior Fellow του Ιδρύματος Hoover στο Πανεπιστήμιου του Stanford. Τα άρθρα του θα δημοσιεύονται κατ' αποκλειστικότητα στην "Καθημερινή".

http://www.kathimerini.gr/819377/opinion/epikairothta/politikh/prepei-na-swsoyme-thn-ellada-gia-xarh-ths-eyrwphs