Παρασκευή 14 Αυγούστου 2015

Μάνος Κατράκης, ένας από τους μεγάλους Κρητικούς

Σαν σήμερα γεννήθηκε ο Μάνος Κατράκης

Ο Μάνος Κατράκης (14 Αυγούστου 1908 - 2 Σεπτεμβρίου 1984) ήταν Έλληνας ηθοποιός του θεάτρου και του κινηματογράφου. Στο θέατρο συνεργάστηκε με ιερά τέρατα όπως ο Μυράτ και η Κοτοπούλη κερδίζοντας τον θαυμασμό και των πιο απαιτητικών κριτικών, ενώ μέσω του κινηματογράφου έγινε γνωστός και αγαπητός σε όλους τους Έλληνες Επιβλητική φυσιογνωμία, ψηλός, ευθυτενής, με χαρακτηριστική ηχηρή φωνή και έναν αέρα αριστοκρατικότητας, υποδυόταν συνήθως χαρακτήρες στην κορυφή της κοινωνικής ιεραρχίας (βασιλείς, γαιοκτήμονες-τσιφλικάδες, εφοπλιστές, βιομηχάνους, πολιτικούς κλπ).

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε στις 14 Αυγούστου του 1908 στο Καστέλι Κισσάμου, στην Κρήτη. Ήταν το μικρότερο από τα πέντε παιδιά του εμπόρου Χαράλαμπου Κατράκη και της Ειρήνης. Πριν συμπληρώσει τα 10 του χρόνια η οικογένειά του μετακόμισε στην Αθήνα, καθώς οι δουλειές του πατέρα δεν πήγαιναν και τόσο καλά και θεώρησαν πως η πρωτεύουσα θα προσέφερε περισσότερες επαγγελματικές ευκαιρίες από τη Μεγαλόνησο.

Τον μικρό Μάνο γοήτευε το ποδόσφαιρο. Έπαιζε αρχικά στην ομάδα του «Κεραυνού» και μετά στον «Αθηναϊκό». Κάποια στιγμή σε νεαρή ηλικία αναγκάζεται να γίνει ο προστάτης της οικογένειας, καθώς ο πατέρας του λείπει πια συνεχώς και ο μεγαλύτερος αδελφός του Γιάννης είναι ήδη ξενιτεμένος στην Αμερική.

Τα πρώτα χρόνια σαν ηθοποιός

Γρήγορα πάντως το ταλέντο του θα ανακαλυφθεί. Εμφανίζεται για πρώτη φορά σε θεατρική σκηνή στην Αθήνα το 1927. Ο σκηνοθέτης Κώστας Λελούδας θα ενθουσιαστεί από το μπρίο και τη δυναμικότητα του νεαρού και έτσι ένα χρόνο αμέσως μετά θα παίξει στην πρώτη βουβή ταινία «Το λάβαρο του '21» (1928). Ταυτόχρονα σχεδόν συμμετέχει σε θεατρικές παραστάσεις τοπικών θιάσων, όπως του «Θιάσου Νέων» του Ανδρέα Παντόπουλου και του θιάσου της Μαρίκας Κοτοπούλη, μέχρις ότου καταφέρνει να μπει στο Εθνικό Θέατρο (1931).

Από κει και πέρα όλα άλλαξαν ραγδαία για τον Κατράκη. Η δεκαετία του '30 έφερε την καταξίωσή του στο θεατρικό σανίδι, τη γνωριμία του με εξέχουσες προσωπικότητες του καιρού (όπως ήταν η φιλία του με τον μαέστρο Δημήτρη Μητρόπουλο) αλλά και τον πρώτο του γάμο, σε ηλικία 25 ετών, με την επίσης ηθοποιό, Άννα Λώρη. Από το 1933 έπαιξε κατά σειρά με τους θιάσους Λουδοβίκου Λούη, Μήτσου Μυράτ, Βασίλη Αργυρόπουλου και Μαρίκας Κοτοπούλη μέχρι το 1935, όταν επαναπροσλήφθηκε από το Εθνικό θέατρο.

Πόλεμος-Κατοχή-Αντίσταση-Εξορία

Ο γάμος του τέλειωσε σύντομα και γρήγορα ήρθε ο πόλεμος κι η κατοχή. Συμμετείχε στο μέτωπο και πολέμησε γενναία αλλά δραματικά γεγονότα στιγμάτισαν την τότε ζωή του: ένας δεύτερος γάμος που κι αυτός δεν ορθοπόδησε, ο χαμός κατά τη γέννα των μοναδικών δίδυμων παιδιών του. Το 1943, όταν ανέλαβε Πρόεδρος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών συνέβαλε τα μέγιστα στην ίδρυση του Κρατικού θεάτρου Θεσσαλονίκης

Ο Κατράκης εντάχθηκε στο ΕΑΜ και στο ΚΚΕ κατά τη διάρκεια της Κατοχής, και πολέμησε στην Εθνική Αντίσταση. Η πεισματική άρνησή του να υπογράψει "δήλωση μετανοίας και αποκήρυξης των κομμουνιστικών ιδεών" οδήγησε σε διώξεις, βασανιστήρια και εξορία στη Μακρόνησο και τον Άη Στράτη για σχεδόν επτά χρόνια. Η φιλία του και η κοινή πορεία με συναγωνιστές του, όπως ο Γιάννης Ρίτσος και ο Γιάννης Χοντζέας, τον βοήθησαν να αντιμετωπίσει τις δραματικές αυτές στιγμές. Ταυτόχρονα είχε τη δύναμη να εμψυχώνει όποιον σύντροφό του συναντούσε στη Μακρόνησο και στον Άη Στράτη.

Όταν πια στις αρχές της δεκαετίας του '50 επιστρέφει στην Αθήνα οριστικά, το μετεμφυλιακό κλίμα είναι βαρύ. Λίγες πόρτες ανοιχτές, λίγες δουλειές. Αναγκάζεται να εργαστεί ευκαιριακά (στο ραδιόφωνο στην αρχή) αλλά σιγά-σιγά κατορθώνει να πάρει μικρούς ή μεγαλύτερους ρόλους στο θέατρο και στον κινηματογράφο.

Επαγγελματική καταξίωση

Το 1951 - 1952 διοργανώνει «ποιητικές απογευματινές» στο θέατρο Μουσούρη. Το 1952 πρωταγωνίστησε στον «Προμηθέα» του Αισχύλου με τον Θυμελικό θίασο του Καρζή σε Δελφούς και Αθήνα, όπου μετά την παράσταση δέχεται την έκφραση συγχαρητηρίων από τους Βασιλείς. Ακολούθως πρωταγωνίστησε στον θίασο της Κοτοπούλη και το 1953 οργάνωσε δικό του θίασο. Από το 1954 είναι πρωταγωνιστής του «Θεάτρου Αθηνών» και από το επόμενο έτος του «Εθνικού Λαϊκού Θεάτρου», στο οποίο ανέβαιναν συνεχώς παραστάσεις και με μεγάλη επιτυχία.

Στα 1954 θα γνωρίσει την πιο σημαντική σύντροφο της ζωής του και μετέπειτα σύζυγό του (τρίτη και τελευταία), τη Λίντα Άλμα μετά από μία θεατρική πρεμιέρα. Από κείνη τη μέρα και μετά δε θα τους χωρίσει τίποτα, μονάχα ο θάνατος του μεγάλου ηθοποιού, τριάντα χρόνια αργότερα.

Η επόμενη περίοδος ήταν η πιο λαμπρή για τον Κατράκη, τον καθιέρωσε και τον καταξίωσε ως μεγάλο άνθρωπο της τέχνης στη συνείδηση όλων.

Οι μεγάλες αγάπες του Μάνου Κατράκη ήταν, εκτός από το θέατρο και την τέχνη (σκιτσάριζε και έγραφε ποίηση), οι γυναίκες και ο ιππόδρομος. Πολλά έχουν ειπωθεί για αυτά του τα πάθη, ωστόσο το μόνο αναμφισβήτητο είναι το αστείρευτο και φυσικό του ταλέντο, η υπέροχη φωνή του (π.χ. όταν απαγγέλλει το «Άξιον Εστί» του Ελύτη ή το «Πέντε η ώρα που βραδιάζει» από τον Θρήνο για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας του Λόρκα), τα αδιαπραγμάτευτα ιδανικά του.

Ηθοποιός μέχρι το τέλος

Η συνεχής καταπόνηση του οργανισμού του δημιούργησε με τον καιρό προβλήματα και η υγεία του εξασθένησε. Μανιώδης καπνιστής, σχεδόν μέχρι το τέλος της ζωής του, αρνήθηκε να ακολουθήσει αυστηρό πρόγραμμα θεραπείας. Έτσι, λίγο μετά την ολοκλήρωση των γυρισμάτων της τελευταίας ταινίας, στην οποία πρωταγωνίστησε -το Ταξίδι στα Κύθηρα με σκηνοθέτη τον Θόδωρο Αγγελόπουλο- άφησε την τελευταία του πνοή στις 2 Σεπτεμβρίου του 1984, σε ηλικία 76 ετών,μετά από μάχη, με τον καρκίνο του πνεύμονα. Μέχρι το τέλος της ζωής του ήταν μέλος του ΚΚΕ. Κηδεύτηκε στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών.

Επιλεκτική ταινιογραφία

    Το λάβαρο του '21 (1929) .... Δήμος

    Έτσι κανείς, σαν αγαπήσει (1931)

    Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας (1932)

    Καταδρομή στο Αιγαίο (1946) .... Ραΐδης

    Μαρίνος Κονταράς (1948) .... Μαρίνος Κονταράς

    Εύα (1953) ... Αλέκος

    Μαγική πόλις (1954)

    Ο δρόμος με τις ακακίες (1956) .... Χρήστος Βάρνας

    Φλογέρα και αίμα (1961) .... Στάθης Βλαχοπανάγος

    Αντιγόνη (1961) .... Κρέων

    Συνοικία το όνειρο (1961) .... Νεκροφόρας

    Ηλέκτρα (1962).... παιδαγωγός

    Θρίαμβος (1962) .... Μπουρνόκος

    Τα κόκκινα φανάρια (1963) .... καπετάν Νικόλας

    Ένας ντελικανής (1963) .... ποντικάκης, πατέρας

    Ο αδελφός Άννα (1963) .... πάτερ Βασίλειος

    Αθώα ή ένοχη (1963) ....Αλέκος

    Ενωμένοι στη ζωή και στο θάνατο (1964) .... καπετάν Στράτος

    Προδοσία (1964) .... Βίκτωρ Καστριώτης

    Διωγμός (1964) .... παπάς

    Οι επικίνδυνοι (1964)

    Ιστορία μιας ζωής (1965) .... Μικές Παπαδήμας

    Σπαραγμός (1965) .... Δημήτρης Νταλίκης

    Το μπλόκο (1965) .... Ηλίας

    Το χώμα βάφτηκε κόκκινο (1965).... Χορμόβας

    Ο επαναστάτης (1965)

    Η έξοδος του Μεσολογγίου (1965)

    Κατηγορώ τους ανθρώπους (1966) .... δικηγόρος, Ελευθέριος Δημητρόπουλος

    Ο κατατρεγμένος (1966) .... Λάμπρος Σαριόγλου

    Μαζί σου για πάντα (1966)

    Η Ελλάς χωρίς ερείπια (1966) ... αφηγητής

    Έρωτας στην καυτή άμμο (1966) .... Νικόλας

    Τώρα που φεύγω απ' τη ζωή (1966) ...

    Δάκρυα για την Ηλέκτρα (1966) .... Τάσος Πετρίδης

    Αιχμάλωτοι του πεπρωμένου (1966) .... Χρήστος

    Έχω δικαίωμα να σ' αγαπώ (1966) .... θείος Νικήτας

    Σκλάβοι της μοίρας (1966) ... Δεληπέτρου

    Αχάριστη (1966) .... Ζαχαρίας Σταρόγιαννης (Πατέρας)

    Κοντσέρτο για πολυβόλα (1967).... υποστράτηγος Γ. Καραγιαννόπουλος "Δαρείος"

    Τι κι αν γεννήθηκα φτωχός (1967) ... κύριος Ραζής

    Ο δραπέτης (1967) .... Νικόλας

    Ο Λαμπίρης εναντίον παρανόμων (1967) ... στρατηγός Βελής

    Ξεριζωμένη γενιά (1968) .... Μάνθος

    Μια μέρα ο πατέρας μου (1968) ...

    Θα κάνω πέτρα την καρδιά μου (1968) .... Παντελής

    Η λυγερή (1968) .... Κωνσταντής Ματρόζος

    Ας με κρίνουν οι γυναίκες (1968) .... Άγγελος Μπαρτής

    Το κανόνι και τ' αηδόνι (1968)

    Η καρδιά ενός αλήτη (1968) .... Μάνος Σαρρής

    Τόσα όνειρα στους δρόμους (1968)

    Η λεωφόρους του μίσους (1968) .... Λεγάτος

    Φίλησέ με πριν φύγης για πάντα (1968)

    Τζέην Έυρ (1968) .... Ρότζεστερ

    Η λεωφόρος της προδοσίας (1969) .... ταξίαρχος Γερακάρης

    Κυνηγημένη προσφυγοπούλα (1969) .... Αργύρης

    Κακός, ψυχρός κι ανάποδος (1969) .... Αλέκος Βαλίρης

    Φίλησε με πριν να φύγεις για πάντα (1969) .... Σταύρος Καραπάνος

    Ο πρόσφυγας (1969) .... Αθανάσιος Δαούτης

    Για την τιμή και τον έρωτα (1969) .... συνταγματάρχης, Παύλος Κλαδάς

    Η σφραγίδα του Θεού (1969).... καπετάν Γιάννης

    Η ώρα της αλήθειας (1969)

    Η ζούγκλα των πόλεων (1970) .... Λυσίας Σέκερης - Βασίλης Σινιάσκος

    Ορατότης Μηδέν (1970) .... εφοπλιστής, Χορστ Ρίχτερ

    Κατηγορώ τους δυνατούς (1970) .... Λάμπρος Κονταρίνης

    Εσένα μόνο αγαπώ (1970) .... Βύρων Δέρκος

    Αυτοί που μίλησαν με τον θάνατο (1970) ... Λυκούργος Βενέτης

    Ώρες αγάπης ώρες πολέμου (1970) ... μαυραγορίτης μα την κατοχή, Γιάννης Καρνής

    Κατάχρησις εξουσίας (1971)... Κανέλλος Βασιλόπουλος

    Η λεωφόρος του μίσους (1971) ... Λεγάτος

    Με φόβον και πάθος (1972) .... Αλέξανδρος Βιάσκος

    Αντάρτες των πόλεων (1972) .... Κώστας Καλαντζής, πατέρας Φώτη

    Η Αλίκη δικτάτωρ (1972) ....(Ελευθέριος)

    Χωρίς συνείδηση (1972) ... Κώστας Δελής

    Οι προστάτες (1973) ... Πέτρος Ράλλης

    Η δίκη των δικαστών (1974) .... Θεόδωρος Κολοκοτρώνης

    Ο εφιάλτης (1978) .... Αντρέας Λαμπρινός

    Κραυγή γυναικών (1978) .... Κρέων

    Ο ήλιος του θανάτου (1978) ... παπα - Γιάννης

    Ελευθέριος Βενιζέλος: 1910-1927 (1980) .... Πέτρος

    Ο άνθρωπος με το γαρίφαλο (1980) .... Νικόλαος Πλαστήρας

    Τα χρόνια της θύελλας (1984) .... γέρος, τσοπάνος

    Ταξίδι στα Κύθηρα (1984) .... Σπύρος, πολιτικός πρόσφυγας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Μάνος Κατράκης

Ο Μάνος Κατράκης, κορυφαίος πρωταγωνιστής και θιασάρχης, γεννήθηκε σαν σήμερα στις 14 Αυγούστου το 1909 στο Καστέλι Κισσάμου των Χανίων Κρήτης.

Το 1919 η οικογένειά του μετακόμισε στην Αθήνα, όπου ο Μάνος, που από μικρός είχε δείξει το υποκριτικό ταλέντο του, εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε θεατρική σκηνή. Έκανε το ντεμπούτο του σε ηλικία μόλις 18 ετών, με το θίασο Οι Νέοι στο έργο Για την αγάπη της. Το μπρίο και η δυναμικότητά του ενθουσίασαν τον σκηνοθέτη Κώστα Λελούδα κι έτσι ένα χρόνο αργότερα, το 1928, έπαιξε στην πρώτη βουβή ταινία Το λάβαρο του ’21.

Την ίδια περίοδο εντάχθηκε στο Θίασο της Ελευθέρας Σκηνής της Μαρίκας Κοτοπούλη, του Σπύρου Μελά παίζοντας σε έργα όπως Η λύρα του γερο-Νικόλα, Οι άθλιοι και Στέλλα Βιολάντη. Συνεργάστηκε με το Λαϊκό Θέατρο του Β. Ρώτα και προσλήφθηκε στο Εθνικό Θέατρο, όπου ερμήνευσε μεταξύ άλλων τον Κορυφαίο στον Αγαμέμνονα και τον Κρητικό στη Βαβυλωνία.

Το 1943 ανέλαβε Πρόεδρος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών και από τη θέση αυτή συνέβαλε τα μέγιστα στην ίδρυση του Κρατικού Θεάτρου Θεσσαλονίκης όπου και έπαιξε μέχρι το 1946. Εκδιώχθηκε, όμως, ένα χρόνο αργότερα, λόγω των αριστερών πεποιθήσεών του. Αρνούμενος να υπογράψει «δήλωση μετανοίας», εξορίστηκε στην Ικαρία, στη Μακρόνησο και τον Αϊ-Στράτη.

Επέστρεψε στην Αθήνα το 1952, διοργανώνοντας «ποιητικές απογευματινές» στο θέατρο Μουσούρη. Ξανανέβηκε στη σκηνή με το θίασο της Κατερίνας Ανδρεάδη. Στη συνέχεια και μέχρι το 1955 εμφανίστηκε με την Κυβέλη και αμέσως μετά συγκρότησε δικό του θίασο με την Ασπασία Παπαθανασίου (Ευγενία Γκραντέ, Βαθιές είναι οι ρίζες, Το κορίτσι με το κορδελάκι κ.ά).

Το 1955 ίδρυσε το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο και εγκαταστάθηκε στον υπαίθριο χώρο του Πεδίου του Άρεως, τον οποίο εγκαινίασε με τον Αγαπητικό της Βοσκοπούλας. Σ’ αυτό το θέατρο, με μεγάλη συμμετοχή κοινού και καλλιτεχνική επιτυχία, συνέχισε ως το 1967, υποστηρίζοντας συστηματικά το ελληνικό έργο (Ο μονοσάνδαλος, Το κορίτσι με το κορδελάκι, Η Αντιγόνη της Κατοχής, Ο Πατούχας ). Σποραδικά ανέβασε και κλασικό ρεπερτόριο (Ιούλιος Καίσαρ, Φουέντε Οβεχούνα). Τους χειμώνες, το ΕΛΘ φιλοξενείτο σε διάφορα θέατρα ή περιόδευε στην επαρχία, την Κύπρο και την Κωνσταντινούπολη.

Καθώς το 1968 του έγινε έξωση από το Πεδίο του Άρεως, ο Κατράκης συνέχισε την πρωταγωνιστική του πορεία.

Το 1972 επέστρεψε στο Εθνικό Θέατρο και πρωταγωνίστησε στον Οθέλλο και τον Δον Κιχώτη, και στην Επίδαυρο στον Οιδίποδα Τύραννο (1973) και στον Προμηθέα Δεσμώτη (1974).

Η τελευταία του εμφάνιση έγινε το 1984 στο Ηρώδειο, με το μουσικό έργο του Θόδωρου Αντωνίου Προμήθεια.

Συνεργάστηκε με πολύ σημαντικούς καλλιτέχνες (Δ. Ροντήρη, Π. Κατσέλη, Τ. Μουζενίδη, Μ. Βολανάκη, Σπ. Ευαγγελάτο, Σπ. Βασιλείου, Α. Κατσέλη, Τ. Καρούσο, Ελ. Χατζηαργύρη, ) και συμμετείχε σε εκατοντάδες εκδηλώσεις, όπου με την ανεπανάληπτη φωνή του δικαίωνε το νεοελληνικό ποιητικό λόγο. Οι αναγνώσεις του σε κείμενα νεοελληνικής λογοτεχνίας παρέμειναν κλασικές.

Ο Κατράκης έπαιξε και σε πολλές ταινίες στον κινηματογράφο. Αξιόλογες είναι οι ερμηνείες του στο Μαρίνο Κοντάρα του Γιώργου Τζαβέλα (1948), στη Συνοικία το όνειρο (1961) στην Ηλέκτρα του Μιχάλη Κακογιάννη (1962), στο Ένας Ντελικανής του Μανόλη Σκουλούδη (1963). Βραβεύτηκε στο Διεθνές Φεστιβάλ του Σαν Φρανσίσκο, για την ερμηνεία του στον ρόλο του Κρέοντα στην Αντιγόνη του Γ. Τζαβέλλα, και στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για τη συμμετοχή του στο Συνοικία το όνειρο.

Λίγο μετά την ολοκλήρωση των γυρισμάτων της τελευταίας ταινίας Ταξίδι στα Κύθηρα, άφησε την τελευταία του πνοή, το 1984, χτυπημένος από καρκίνο των πνευμόνων.