Ο Τσε Γκεβάρα: ο επαναστάτης που έγινε μύθος — και εμπορικό σήμα

 

Ο Τσε Γκεβάρα: ο επαναστάτης που έγινε μύθος — και εμπορικό σήμα

Σαν σήμερα, 9 Οκτωβρίου 1967, έπεσε στα βουνά της Βολιβίας ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα — ο γιατρός που έγινε στρατιώτης, ο στρατιώτης που έγινε σύμβολο. Ένας άνθρωπος που πίστεψε βαθιά ότι η αδικία δεν διορθώνεται με λέξεις, αλλά με πράξεις.

Περισσότερο από μισό αιώνα αργότερα, η μορφή του επιμένει να προκαλεί, να εμπνέει και να διχάζει. Ο κόσμος τον έκανε εικόνα, σήμα, εμπορικό προϊόν — κι όμως, κάτω από την πατίνα της μόδας, κάτι στο βλέμμα του εξακολουθεί να μας κοιτάζει.

Στις 8 Οκτωβρίου 1967, στα βουνά της Βολιβίας, ένας άνδρας με κουρασμένα μάτια και πυκνό μούσι συνελήφθη τραυματισμένος από τις κυβερνητικές δυνάμεις. Ήταν ο Ερνέστο «Τσε» Γκεβάρα, ο γιατρός από την Αργεντινή που είχε μετατραπεί σε σύμβολο της επανάστασης. Την επόμενη μέρα ανακοινώθηκε ο θάνατός του· μα η ιστορία άρχισε ακριβώς τότε.

Η είδηση του τέλους του Γκεβάρα ταξίδεψε γρήγορα. Άλλοι είπαν πως εκτελέστηκε εν ψυχρώ. Άλλοι πως η CIA είχε εμπλακεί ή πως το πτώμα ήταν ψεύτικο. Στις 10 Οκτωβρίου η βολιβιανή κυβέρνηση έδωσε τη «διαβεβαίωση»: «Ο Γκεβάρα είναι πράγματι νεκρός». Η φωτογραφία του σώματός του, απλωμένου πάνω σε ένα πρόχειρο φορείο, έμελλε να γίνει η πρώτη εικόνα του μύθου του.

 

Από την Κούβα στη Βολιβία — μια διαδρομή φωτιάς

Η νοτιοκορεάτικη εφημερίδα Chosun Ilbo είχε γράψει γι’ αυτόν ήδη από το 1958, στα χρόνια που η Κούβα έβραζε από την εξέγερση εναντίον του Μπατίστα. Τότε οι δημοσιογράφοι πίστεψαν πως ο «αριστερός Αργεντινός, συνεργάτης του Κάστρο» είχε σκοτωθεί στις μάχες της Σάντα Κλάρα. Μα ήταν ψέμα· ο Γκεβάρα όχι μόνο ζούσε, αλλά ετοιμαζόταν να αλλάξει την πορεία της Λατινικής Αμερικής.

Ο Φουλχένσιο Μπατίστα, που κυβερνούσε από το 1952 έπειτα από πραξικόπημα (και είχε ήδη υπάρξει πρόεδρος από το 1940 έως το 1944), ανακοίνωσε την παραίτησή του την 1η Ιανουαρίου 1959 και διέφυγε στη Δομινικανή Δημοκρατία. Τρεις ημέρες αργότερα, οι αντάρτες υπό τον Φιντέλ Κάστρο μπήκαν θριαμβευτικά στην Αβάνα. Ανάμεσά τους, ο Τσε —ο γιατρός που είχε γίνει στρατιώτης, ο ιδεολόγος που θα γινόταν σύμβολο. Μετά τη νίκη, ανέλαβε διπλωματικές αποστολές: συνάντησε τον Νάσερ, τον Νεχρού, τον Σουκάρνο, τον Κιμ Ιλ Σουνγκ. Έβλεπε τον κόσμο όχι ως σύνολο κρατών, αλλά ως ένα ενιαίο πεδίο αγώνα.

Το 1961 έγινε διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Κούβας και, λίγο αργότερα, υπουργός Βιομηχανίας. Προωθούσε μια οικονομία αυστηρά σχεδιασμένη, όπου «το κράτος θα ελέγχει τα μέσα παραγωγής». Για τον Γκεβάρα, ο σοσιαλισμός δεν ήταν θεωρία· ήταν καθημερινή πράξη, μια ηθική υποχρέωση απέναντι στους φτωχούς.

 

Η ρήξη

Όμως ο ζήλος του τον έφερε σε σύγκρουση με τον ίδιο τον Κάστρο και τους Σοβιετικούς. Στην Αλγερία, το 1965, τόλμησε να δηλώσει ότι «μερικές σοσιαλιστικές χώρες εκμεταλλεύονται όπως οι ιμπεριαλιστές». Ήταν το τέλος της ανοχής. Ο Κάστρο ανακοίνωσε την αναχώρησή του:

«Ο Γκεβάρα έφυγε από την Κούβα για να πραγματοποιήσει επανάσταση αλλού.»

Από τότε, τα ίχνη του χάθηκαν. Ο Γκεβάρα προσπάθησε να ανάψει τη φλόγα της εξέγερσης στο Κονγκό, μα απέτυχε. Έπειτα, πήγε στη Βολιβία. Εκεί, μέσα στις ζούγκλες και στα χωριά, πίστεψε πως θα ξεκινούσε ξανά η ιστορία. Δεν ήξερε όμως πως έγραφε το τελευταίο κεφάλαιο της ζωής του.

 

Θάνατος και αναγέννηση

Όταν έπεσε στα χέρια των Βολιβιανών στρατιωτών, ο Τσε δεν είχε πια στρατό· μόνο λίγους πιστούς αντάρτες και το βλέμμα του. Η σφαίρα που τον τραυμάτισε δεν σκότωσε τον άνθρωπο· απλώς τον μετέτρεψε σε σύμβολο.

Σύντομα, ο κόσμος θα φορούσε το πρόσωπό του τυπωμένο σε μπλουζάκια. Η βιογραφία του θα γινόταν μπεστ σέλερ. Το πορτρέτο του με το μπερέ και το αστέρι θα διακοσμούσε διαμερίσματα, καφέ, αφίσες, ακόμη και διαφημίσεις ρολογιών πολυτελείας.

 

Ο άνθρωπος που πολέμησε τον καπιταλισμό έγινε το ίδιο του το προϊόν. Ίσως αυτό να ήταν το πιο παράδοξο τέλος του: να πεθάνει ως επαναστάτης και να αναστηθεί ως εμπορικό σύμβολο.

Ο Τσε Γκεβάρα, ο γιατρός που έγινε αντάρτης, ο αντάρτης που έγινε υπουργός, ο υπουργός που έγινε μάρτυρας — ζει πια μόνο ως εικόνα. Μα πίσω από την εικόνα μένει το ερώτημα που δεν παλιώνει:

Μπορεί μια επανάσταση να επιβιώσει όταν γίνεται μόδα;

 

Πηγή:

https://www.chosun.com/culture-life/culture_general/2025/10/09/ED2LJDOIARBW7MPT3VOU7AZXFA/