Ανδρών επιφανών, πάσα γη τάφο

 

Αφιέρωμα στον Δεκανέα Μιχαήλ Τσαγκαράκη του Κωνσταντίνου

«Ανδρών επιφανών, πάσα γη τάφος»

Και για τον δικό μας Μιχαλάκη, τον δεκανέα Μιχαήλ Τσαγκαράκη, η φράση αυτή δεν είναι απλώς  μια επιγραφή σε μάρμαρο — είναι η αλήθεια μιας ζωής που έλαμψε και έσβησε πρόωρα στα βουνά της Αλβανίας, το 1941.

Καταγόταν από τα Μάλια. Ήταν ανιψιός του Εμμανουήλ Τσαγκαράκη, Φρουράρχου Ηρακλείου κατά τη Μάχη της Κρήτης. Θα μπορούσε να μείνει κοντά του, ασφαλής, μέσα στα γραφεία του Φρουραρχείου, με μια θέση σίγουρη και καθήκον πιο ήπιο. Μα όχι. Ο Μιχαήλ δεν ήταν από εκείνους που μένουν πίσω. Με ενθουσιασμό, με το χαμόγελο και τη φλόγα της νεανικότητάς του, έφυγε για το Αλβανικό μέτωπο μαζί με το Σύνταγμα των Κρητών.

Την ημέρα της αναχώρησης, οι συμπολεμιστές του τον σήκωσαν στα χέρια — περήφανοι που είχαν μαζί τους τον ανιψιό του Φρουράρχου, μα πάνω απ’ όλα, περήφανοι για το παλικάρι με την όμορφη θωριά και το χαμόγελο που τους μετέδιδε θάρρος και χαρά.

 

Στο πατρικό, η αδελφή του, το Μαρικάκι, δεν άντεξε να τον αποχαιρετήσει. Κλείστηκε στο πάνω δωμάτιο να κλάψει μόνη. Μα εκείνος ανέβηκε τα σκαλιά, δέκα-δέκα, να τη συναντήσει. Την αγκάλιασε, την αποπήρε με στοργή:

— «Κλαις; Πρέπει να ’σαι ευτυχισμένη που θα υπερασπιστούμε την πατρίδα!»

Και με το γέλιο του που έσπαγε την αγωνία, της υποσχέθηκε:

— «Όταν τελειώσουν όλα... θα σας φέρω τους κοκορόφτερους Ιταλούς να μας μαζέψουν τις ελιές, βρε κουτό!»

Έπειτα έφυγε. Το Μαρικάκι στάθηκε στο κατώφλι και τον είδε να απομακρύνεται, να κατεβαίνει τις σκάλες βιαστικά, να προλαβαίνει το στρατιωτικό καμιόνι.

«Στο καλό, Μιχαλάκη... να προσέχεις... να γυρίσεις πίσω. Θα σε περιμένω...»

Μα ο Μιχαλάκης δεν γύρισε ποτέ.

 

Γύρισε μόνο με το όνομά του χαραγμένο στο μάρμαρο των Ηρώων στη Νεάπολη και στα Μάλια:

ΜΙΧΑΗΛ ΤΣΑΓΚΑΡΑΚΗΣ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, ΔΕΚΑΝΕΑΣ

– ΕΠΕΣΕΝ ΥΠΕΡ ΠΑΤΡΙΔΟΣ.

Κανείς δεν έμαθε πού ακριβώς έπεσε.

Σε ποια πλαγιά της Αλβανίας κοιμάται το κορμί του, ποια βροχή πότισε το χώμα που τον σκεπάζει. Ένας από τους χιλιάδες ήρωες μας που δεν γύρισαν και έμειναν χωρίς τάφο, μα με όνομα και ψυχή που δεν ξεχάστηκαν ποτέ.

Η γιαγιά μου, η μάνα του, έψαχνε να μάθει πού έπεσε ο γιος της. Τον μοιρολογούσε μπροστά στη φωτογραφία του, με το θυμιατό και τα δάκρυά της να καίνε πιο πολύ κι από κερί. Η αδελφή του, η μητέρα μου, χρόνια ολόκληρα μιλούσε γι’ αυτόν σαν να μπορούσε να τον φέρει πίσω με τα λόγια. Και ο παππούς, σιωπηλός, έλεγε μονάχα:

«Ανδρών επιφανών, πάσα γη τάφος...»

Ο θείος μου, ο Μιχαήλ, που έχω σαν τιμή να φέρω σαν δεύτερο όνομα το όνομά του, έμεινε νέος για πάντα.

 

Ένα παλικάρι που δεν πρόλαβε να ζήσει, μα πρόλαβε να τιμήσει την στολή του, τον βαθμό του, την οικογένειά του και την Κρήτη που τόσο αγαπούσε.

Και τον θυμάμαι Κάθε φορά που περνώ από το Ηρώο στα Μάλια ή στη Νεάπολη, με συγκίνηση και τρυφερότητα σκέφτομαι πως ίσως εκεί, ανάμεσα στα ονόματα, θα ακούγεται ακόμη το γέλιο του να λέει στο Μαρικάκι:

«Μη φοβάσαι... Θα γυρίσω να μαζέψουμε τις ελιές μαζί...»

Μόνο που αυτή τη φορά, τις μαζεύουμε εμείς — οι απόγονοι — και τις αφιερώνουμε σε εκείνον.

Γιατί για όσο καιρό τον θυμόμαστε, δεν θα έχει φύγει από κοντά μας.

Και όσο υπάρχει η μνήμη του μέσα μας, θα υπάρχει και η λεβεντογένα Κρήτη που τον γέννησε.

Με ευλάβεια αφιερωμένο στην μνήμη του

28.10.2025 

Κωνσταντίνος-Μιχαήλ Αντ. Γραικιώτης