Ξενάγηση στο απαστράπτον αλλά άγνωστο στο ευρύ κοινό Ισλαμικό Μουσείο Μπενάκη
Του Σπυρου Γιανναρα
Κατεβαίνοντας καταμεσήμερο την έρημη οδό Ασωμάτων κι αφήνοντας πίσω μου το Θησείο αισθάνομαι ότι περπατώ ξαφνικά σ’ έναν επαρχιακό δρόμο. Ισως να φταίνε οι μνήμες από την εποχή που έφερνα ομάδες Γάλλων τουριστών, λίγο πιο κάτω, στο μίζερο «Jason Inn», πιστό αντίγραφο των θλιβερών ξενοδοχείων της Τρίπολης ή της Σπάρτης που παλεύουν να ξεκλέψουν λίγο κλέος από αρχαία ονόματα.
Το απαστράπτον ανακαινισμένο νεοκλασικό, το Ισλαμικό Μουσείο Μπενάκη που στέκεται πλάι στο κουρασμένο ξενοδοχείο σαν σε στάση προσοχής, μοιάζει εξίσου παράταιρο καταμεσής του σκονισμένου δρόμου. Ομως η αντίφαση δεν σταματάει εδώ. Το Ισλαμικό, ένα μοναχικό στολίδι, ένα «μουσείο πρότυπο για ολόκληρη σχεδόν την Εγγύς Ανατολή», όπως λέει η επιμελήτρια του Αννα Μπαλλιάν, πασχίζει την ίδια ώρα να γίνει γνωστό στον τόπο του. Η βράβευσή του στις 18 Μαΐου, έξι χρόνια μετά την ίδρυσή του, από το ελληνικό τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων, μάλλον υπογραμμίζει αυτή την παραδοξότητα.
Τεχνογνωσία
«Εχω μιλήσει με ανθρώπους στο Κουβέιτ, στην Αίγυπτο, στον Λίβανο, στην Τουρκία και στη Σαουδική Αραβία. Ακόμα και το αμύθητου πλούτου μουσείο του Κατάρ, της διαβόητης Συλλογής Αλ Σαμπάχ ζητάει συχνά την τεχνογνωσία μας, τους συντηρητές μας κ.λπ.». Το εύτακτο μικρό αυτό μουσείο διαθέτει εκτός των άλλων, την σημαντικότερη διεθνώς συλλογή ισλαμικών υφασμάτων και κεραμικών μετά από εκείνο του Καΐρου, ενώ έχει στα σκαριά δύο μεγάλες εκθέσεις. Μια για το 2012 με θέμα «Byzantium and Islam» στο Metropolitan της Νέας Υόρκης και πιο πριν από την πρώτη έκθεση ελληνικού μουσείου στην Πόλη, στο μουσείο Sakip Sabanci: «Looking East. From the collections of the Benaki Museum».
Κι όμως «ο μέσος Ελληνας ταυτίζει το Ισλάμ με την Τουρκία και δυσκολεύεται να το πλησιάσει». Σημαντικό αντιστάθμισμα «αυτοί που μας ξέρουν και δεν μας ξεχνάνε». Αυτοί που έρχονται, ξανάρχονται και στο τέλος γίνονται «δικοί μας άνθρωποι», λέει με λίγο παράπονο στη φωνή η κ. Μπαλλιάν. Ωστόσο, οι διάφορες εικαστικές και φωτογραφικές περιοδικές εκθέσεις που διοργανώνει κατά καιρούς το μουσείο έχουν αρχίσει να προσελκύουν ένα νεότερο, σαφώς πιο απροκατάληπτο, κοινό. Ιδιαίτερα ενθαρρυντικά είναι και τα πρώτα δείγματα από τα εκπαιδευτικά προγράμματα που οργανώνει η Φωτεινή Γραμματικού.
Περνώντας από τις διπλές γυάλινες πόρτες της εισόδου έχω την αίσθηση (χάρη και στην ευεργετική ανάσα του κλιματιστικού) ότι βρίσκομαι σε μια μικρή όαση. Τριγυρίζοντας κανείς τις λιτές, περιποιημένες αίθουσες συλλαμβάνει κάτι από την αίσθηση του κατοικημένου νεοκλασικού σπιτιού που προηγήθηκε του μουσείου· βλέπει τα κεραμικά πιάτα με τις παραστάσεις έμψυχων όντων, τα ορειχάλκινα δοχεία ή τα οικεία πιάτα ιζνίκ με το χαρακτηριστικό μπλε τυρκουάζ να καταλαμβάνουν την σωστή τους θέση στον κατοικημένο χώρο.
Κάπως έτσι πρέπει να ήσαν τοποθετημένα στο σπίτι του Αντώνη Μπενάκη όταν εκείνος πρωτοξεκίνησε την συλλογή στην οποία βασίστηκε και στη συνέχεια επαύξησε μέσω δωρεών και αγορών το μουσείο. «Η συλλογή του Μπενάκη αποτελεί τον πυρήνα του μουσείου. Οι συλλέκτες, αλλά και οι dealers που τον προμήθευαν εξακολούθησαν να φέρνουν έργα ισλαμικής τέχνης και μετά τον θάνατό του». Καθώς μας ξεναγεί με τον φωτογράφο Αλέξανδρο Φιλιππίδη, η κ. Μπαλλιάν μοιάζει με ενθουσιώδη οικοδέσποινα που παρουσιάζει με καμάρι τα καλύτερα αποκτήματά της: «Εχουμε ορισμένα μοναδικά κομμάτια. Μερικά εξαιρετικά δείγματα κεραμικών από την Αίγυπτο και το Ιράκ ζωγραφισμένων με μεταλλικά χρώματα από τον 9ο μέχρι τον 12ο αιώνα». Τη σκυτάλη παίρνει η δεύτερη επιμελήτρια Νίνα Μωραΐτου: «Μια δίφυλλη ξυλόγλυπτη πόρτα του 8ου αιώνα, εξαίσιο δείγμα της πρώτης δυναστείας των Αράβων, τρεις πόρτες από ένα παλάτι Αββασιδών στη Σαμάρα. Της χρυσής εποχής του Χαρούν αλ Ρασίντ.
Τα κεραμικά είναι αρκετά, αλλά η μεγάλη μας συλλογή είναι τα υφάσματα. Εχουμε 2.000 κομμάτια. Χρονολογούνται από τον 8ο και τον 9ο αιώνα, ενώ υπάρχει και μια ομάδα υφασμάτων που την ονομάζουμε κοπτο-ισλαμική, του 6ου - 7ου αιώνα, χαρακτηριστικά της μετάβασης από τα κοπτικά στα ισλαμικά υφάσματα. Ελπίζουμε να κάνουμε μια έκθεση γι’ αυτά· την πρώτη έκθεση με δικά μας αντικείμενα μετά τις δύο συνεργασίες».
Σπόνσορες
Η συζήτηση επιστρέφει στο φλέγον θέμα της συνεργασίας με το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης. «Η αρχική ιδέα ήταν ότι η έκθεση θα εγκαινιαζόταν στο Metropolitan και στη συνέχεια θα ερχόταν εδώ… Με την τρέχουσα, όμως οικονομική κατάσταση δυσκολευόμαστε να βρούμε σπόνσορες», συνεχίζει και πάλι θλιμμένα η κ. Μπαλλιάν. Το αμερικανικό μουσείο επέλεξε το ισλαμικό ως κύριο συνεργάτη όσον αφορά το κομμάτι του Ισλάμ. Γι’ αυτό και οι δύο συνεργάτιδες ταξίδεψαν στην Ιορδανία προκειμένου να επιλέξουν υλικό. «Η μετάβαση από το Βυζάντιο στο Ισλάμ έγινε τον 7ο, 8ο, το πολύ 9ο αιώνα.
Είναι εκπληκτικό να βλέπεις ότι οι αξιωματούχοι των Ομαγιαδών διακοσμούν τα παλάτια τους με τα ίδια ψηφιδωτά που συναντάει κανείς στα δάπεδα των χριστιανικών εκκλησιών του 6ου και 7ου αιώνα. Τα ίδια και στη Δαμασκό. Ομως από τη Δαμασκό δεν μπορούμε να πάρουμε τίποτα καθώς η Αμερική θεωρεί την Συρία «τρομοκρατική χώρα». Ετσι η έκθεση θα γίνει με τα δικά μας εκθέματα και ό,τι διαλέξουμε από την Ιορδανία και την Αίγυπτο».
Η ξενάγηση τελειώνει και ανεβαίνουμε στην ταράτσα όπου βρίσκεται το καφέ. Το ξαφνικό άνοιγμα –τόσο σπάνιο στην Αθήνα– η μεθυστική θέα των 180°, από την Ακρόπολη και το αστεροσκοπείο μέχρι τη Βουλή, με τον πενταγάλανο ουρανό πιο έντονο κι από το μεταλλικό μπλε των κεραμικών είναι το πολύτιμο επιστέγασμα ενός αμύθητου θησαυρού…
Πηγή:http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_1_27/06/2010_405749
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου