ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ;

War Cabinet;

Του Χαριδημου Κ. Τσουκα*

Η οδυνηρή προσπάθεια της χώρας να πετύχει τη δημοσιονομική προσαρμογή περιγράφεται συχνά με οιονεί πολεμικούς όρους. Ο πλέον χαρισματικός δημαγωγός των τελευταίων 50 ετών, γεννήτωρ του σημερινού πρωθυπουργού, στις αρχές της δεκαετίας του 1990 αρεσκόταν να παρατηρεί: «΄Η θα αφανίσουμε το δημόσιο χρέος ή το χρέος θα αφανίσει τη χώρα». Ο ίδιος δεν πρόλαβε, αλλά το αποτέλεσμα της πρόγνωσης το μάθαμε! Την πατρογονική ρήση επανέλαβε πέρυσι τον Οκτώβριο ο πρωθυπουργός, μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, περιγράφοντας τη χώρα σε «κατάσταση έκτακτης ανάγκης», ενώ κήρυξε «τον πόλεμο» στο χρέος και τη σπατάλη.

Η αναλογία του πολέμου είναι, εν προκειμένω, κατ’ αρχήν εύστοχη: υπογραμμίζει τη δραματικότητα των στιγμών που περνάμε ως οργανωμένη και κυρίαρχη κοινωνία. Κινητοποιεί επιπλέον το ένστικτο επιβίωσης των πολιτών και των οικονομικών δρώντων. Οι πολεμικές αναλογίες όμως χρειάζονται περαιτέρω ρητορική επεξεργασία και, κυρίως, ευθυγράμμιση με δραματικές πράξεις - αντισυμβατικές και ρηξικέλευθες τομές στον τρόπο διακυβέρνησης.

Στον πόλεμο δεν μάχεται κανείς απλώς τον αντίπαλο, αλλά υπερασπίζεται αξίες. Αναγνωρίζει ότι πρέπει να κινητοποιήσει όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις για τη νίκη, υπερβαίνοντας επιμεριστικές αντιλήψεις που μειώνουν την καθολικότητα της προσπάθειας. Ο ηγέτης πρέπει να έχει διαμορφώσει ξεκάθαρη και συνεπή στρατηγική, ικανή να καταστεί σημείο αναφοράς, έμπνευσης και αυτοπειθαρχίας. Ο πόλεμος συγκεντρώνει το μυαλό, ξεκαθαρίζει προτεραιότητες, αλλάζει παραδεδομένες συνήθειες - έτσι θα ’πρεπε, τουλάχιστον.

Αν ο πρωθυπουργός μας έπαιρνε την αναλογία του πολέμου στα σοβαρά, το πρώτο πράγμα για το οποίο θα μεριμνούσε θα ήταν η δημιουργία ενός οιονεί War Cabinet (Πολεμικού Υπουργικού Συμβουλίου). Έκτακτες συνθήκες απαιτούν έκτακτες κυβερνήσεις. Ο συμβολισμός της ενότητας θα ήταν συναρπαστικός· ο αυτιστικός κομματισμός θα κλονιζόταν. Αλλά και αν ακόμα αυτή η πρόσκλησή του δεν γινόταν αποδεκτή, αφενός μεν θα ενίσχυε το συμβολικό κεφάλαιό του ως του ηγέτη που αντιμάχεται εμπράκτως την παθολογία της ελλαδικής πολιτικής ζωής, αφετέρου δε, εναλλακτικά, θα μπορούσε να κινητοποιήσει ανθρώπους εγνωσμένης πολιτικής βαρύτητας και αποτελεσματικότητας, οι οποίοι θα διεύρυναν το πολιτικό προφίλ της κυβέρνησής του. Κάτι τέτοιο όμως θα απαιτούσε πολιτικό ένστικτο, αυτοπεποίθηση και ένα ριψοκίνδυνο άνοιγμα. Αυτά τα γνωρίσματα δεν είναι τα κύρια πλεονεκτήματα του κ. Παπανδρέου.

Ο πρωθυπουργός δεν είναι συνεπής με τη ρητορική του: μιλάει για «κατάσταση έκτακτης ανάγκης», αλλά κυβερνά με το παραδεδομένο μοντέλο διακυβέρνησης των τελευταίων τριών δεκαετιών: χαοτικά εναλλασσόμενους συμβούλους και συνεργάτες, πληθώρα διαγκωνιζόμενων για αλληλοεπικαλυπτόμενες αρμοδιότητες υπουργών και παλαιοκομματικό πολιτικό προσωπικό σε κρίσιμες θέσεις.

Πολιτικές μετριότητες των οποίων κύριο προσόν είναι το επώνυμο, η προσκόλληση στην ιδρυτική δυναστεία, η θητεία στην κομματική επετηρίδα ή η περιφρόνηση των θεσμών που τώρα καλούνται να διαχειριστούν δεν διαμόρφωσαν νοοτροπία κυβερνήτη ούτε μπορούν να εμπνεύσουν ή να συμβολίσουν το νέο ήθος που έχουμε ανάγκη. Αποτέλεσμα; Αντί για στρατηγική διαύγεια, η (ανασχηματισμένη) κυβέρνηση Παπανδρέου παράγει δυσλειτουργική ετερογλωσσία, η οποία επιτείνεται από το αποστασιοποιημένο ύφος ηγεσίας του συχνά απουσιάζοντος πρωθυπουργού.

Σε κάποιο βαθμό βέβαια η ενδοκυβερνητική ετερογλωσσία είναι αναπόφευκτη. Πρέπει όμως να περισταλεί ή τουλάχιστον να τιθασευθεί σε ένα ηγεμονικό λογοπλαίσιο, το οποίο εμπεδώνεται και νομιμοποιείται, μεταξύ άλλων, από μια ισχυρή ηγετική παρουσία. Δυστυχώς αρκετοί από τους υπουργούς που καλούνται να εφαρμόσουν τις διαρθρωτικές αλλαγές του Μνημονίου δεν παραλείπουν να μας λένε πόσο λυπούνται γι’ αυτό· ταλαντεύονται, δεν διαθέτουν αυτοπεποίθηση, είναι κατώτεροι των περιστάσεων. Αλλοι, πάλι, διαχειρίζονται ευαίσθητους τομείς για τους οποίους είναι αμφίβολο πόσο είναι επαρκείς.

Τι συμπεραίνω; Σε κατάσταση πολέμου η χώρα χρειάζεται ένα σοβαρό War Cabinet, αλλά διαθέτει υπουργικό συμβούλιο με πολιτικούς του αναστήματος του Κουσελά, του Αηδόνη και διάφορων παλαιοπασόκων. Σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η χώρα έχει ανάγκη από πολιτική ηγεσία με διαύγεια στρατηγικής, συνέργεια πολιτικών, ικανή να επιχειρήσει όσο και να συμβολίσει αντισυμβατικές τομές, αλλά διοικείται κυρίως από ανθρώπους που ευθύνονται σημαντικά για την παρακμή που τώρα διαχειρίζονται. Η χώρα έχει ανάγκη από έναν Τσόρτσιλ, αλλά κυβερνάται από έναν Τσάμπερλεν. Η χώρα χρειάζεται συναίνεση, αλλά βυθίζεται όλο και περισσότερο στους πολωτικούς φαύλους κύκλους που ιστορικά τη χαρακτήριζαν. Ο κοινωνικός ιστός διαλύεται, η πόλωση βαθαίνει. Ίσως κερδίσουμε μερικές μάχες, αλλά μην εκπλαγείτε αν χάσουμε τον πόλεμο.

(Απόσπασμα από το ομότιτλο άρθρο)

* Ο κ. Χ. Κ. Τσούκας
(htsoukas@gmail. com) 
είναι καθηγητής στα Πανεπιστήμια Κύπρου και Warwick.

Πηγή:
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_26/09/2010_416486