Τσίκνα ή τσουκνίδες;

Γράφει ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΦΛΕΜΟΤΟΜΟΣ

Η Ζάκυνθος, όπως και όλα τα άλλα Επτάνησα, έχοντας μια διαφορετική ιστορία και ζώντας άλλες εμπειρίες στο παρελθόν της, έχει πολλές ιδιορρυθμίες στα έθιμά της και αρκετές «παραξενιές» στην καθημερινότητά της. 

 

   Πολύ συχνά ακούμε την έκφραση «εδώ αυτό γίνεται διαφορετικά», που με ιδιαίτερη υπερηφάνεια καυχώνται και τονίζουν οι κάτοικοι του νησιού. Για παράδειγμα εδώ ο Εσταυρωμένος βγαίνει στο ενδέκατο ευαγγέλιο της ακολουθίας των Αγίων Παθών της Μεγάλης  Πέμπτης και όχι στο πέμπτο, όπως αλλού συμβαίνει, οι «Αγγελικές» γιορτάζουν στην γιορτή των Εισοδίων της Παναγίας (Κυρίας των Αγγέλων) και όχι των Ταξιαρχών, την «μαλλιαρή» την πιάνουμε μπαίνοντας ο Αύγουστος και όχι της Αναλήψεως και πολλά άλλα, που ο χώρος δεν μας επιτρέπει να καταγράψουμε.

 

   Μια διαφορετικότητα υπάρχει και στην περίοδο του καρναβαλιού, που αυτές τις μέρες βιώνουμε και αληθινά και εδώ οι ιδιορρυθμίες και οι διαφορετικότητες είναι πάμπολλες. 

 

   Ας μην ασχοληθούμε με όλες, κάτι τέτοιο απαιτεί δουλειά, χρόνο και χώρο, αλλά ας σταθούμε σε μια ημέρα της Αποκριάς, που είναι και από τις πιο χαρακτηριστικές της. Πρόκειται για την αγαπητή σε όλους Τσικνοπέμπτη, η οποία σε όλη την Ελλάδα έχει πάρει τ’ όνομά της από την τσίκνα των κρεάτων, που ψήνονται και παραπέμπουν σε αρχαιοελληνικές θυσίες και προσφορές στους Θεούς.

 

   Στη Ζάκυνθο, όμως, το γνήσιο έθιμο είναι εντελώς διαφορετικό. Δεν υπάρχει τσίκνισμα, αλλά την ημέρα αυτή έχει την τιμητική του το ποικίλα πολύτιμο φυτό τσουκνίδα ή τσουκουνίδα, όπως τοπικά λέγεται και αυτό χαρακτηρίζει την δική μας Πέμπτη της Αποκριάς.

 

   Από νωρίς, λοιπόν, το πρωί, σαν είμαστε παιδιά κόβαμε από τους αγρούς το παράξενο αυτό δείγμα της χλωρίδας μας και κυνηγούσαμε ο ένας τον άλλον, χτυπώντας τον μ’ αυτό και κάνοντας τα γυμνά μέλη του σώματος να κοκκινίζουν και να έχουν για ώρα φαγούρα.

 

   Την μέρα αυτή το πρώτο που φροντίζαμε ήταν να φοράμε μακριά ρούχα, για ν’ αποφύγουμε, όσο γίνεται, τις επιθέσεις. Προτιμούσαμε επιτακτικά πουκάμισα μέχρι τα δάχτυλα και πανταλόνια μέχρι τον αστράγαλο. Παρόλα αυτά όμως δεν αποφεύγαμε τα τσικνίσματα και δεν γλυτώναμε από τις φιλικές επιθέσεις. Ήταν μια συνήθεια, που δεν σε νευρίαζε και ένα έθιμο, το οποίο δεν σε έκανε να μαλώνεις με τους φίλους σου. Ένα είδος μάντζιας και αυτό, το οποίο ταίριαζε άριστα στο ελεύθερο και αποκριάτικο κλίμα της Αποκριάς, που ζούσαμε.

 

   Πολλοί, μάλιστα, συνήθιζαν να φτιάχνουν και ματζέτα με φιόρα, συνήθως μανουσάκια, τα οποία αυτές τις μέρες φύονται άφθονα στο νησί και στη μέση να βάζουν, σε κρυφό σημείο, μια τσουκνίδα. Τα χάριζαν σε κάποιον ή πιο συχνά σε κάποια, αυτός ή αυτή τα μύριζε, για να χαρεί την ευωδία τους και η μύτη του γινόταν κατακόκκινη.

 

   Χαρακτηριστικό φαγητό της ημέρας το «ξινιστό», το οποίο μαγειρευόταν πατροπαράδοτα σε όλα τα σπίτια, ενώ σε μερικά χωριά της ορεινής ζώνης οι νοικοκυρές έφτιαχνα ένα είδος κρεατόπιτας, με μια πατροπαράδοτη συνταγή.

 

   Η εικόνα που παρουσιάζεται τα τελευταία χρόνια στο νησί, με τις υπαίθριες ψησταριές και τις επιδεικτικές ευωχίες, καμιά σχέση δεν έχει με την παράδοσή μας και έχει μπει στον τόπο μας από κακό μιμητισμό, όπως ακριβώς η πρόσφατη βασιλόπιτα και ο έσχατος οβελίας του Πάσχα…

 

   Ψητά στους δρόμους της πόλης μας δεν είχαμε την ημέρα της Τσικνοπέμπτης, αλλά στην γιορτή της Αναλήψεως, τότε που απαραίτητο ήταν να κατέβουν όλοι στο κάποτε φημισμένο πανηγύρι της κεντρικής εκκλησίας της πόλης, της φαμιλιακής των Μαρτελάων και ν’ αγοράσουν την απαραίτητη ψητούρα στην γνωστή, τότε, χαρτουλίνα.

 

   Από το αγαπητό σε όλους αυτό αντέτι προέρχεται και η παροιμιακή φράση, που συχνά λέγεται σε περιπτώσεις αναβολής ή μη πραγματοποίησης της υπόσχεσης: «Τση Ανάληψης, κουμπάρε, θα την φάμε την γαρδούμα».

 

   Για να συνεχίσεις και ν’ αναβιώσεις ένα έθιμο, πρέπει πρώτα να το γνωρίζεις και να έχεις βρει την ερμηνεία του. Διαφορετικά είσαι επίφοβος, όπως τελευταία συχνά και με πολλούς συμβαίνει.

 

   Η αντιγραφή δείχνει έλλειψη παιδείας, άρνηση στο δικό σου. Όμως αυτό είναι οι ρίζες σου, το στήριγμά σου. Ακόμα και αν περιέχει παρερμηνεία.

 

   Μακάρι να συνεχίσουμε να γιορτάζουμε την Τσικνοπέμπτη με τσουκνίσματα. Είμαστε λάθος, μα αυτή είναι η δική μας αλήθεια.

   Διαφορετικά μας έχει κυριεύσει το ψέμα.

http://www.parathemata.com/2013/03/blog-post_3.html