ΝΙΚΟΥ ΑΜΜΑΝΙΤΗ : Εκείνος ο Σεπτέμβρης του 1942

Μια φορά και έναν καιρό

Εκείνος ο Σεπτέμβρης του 1942

Εκείνος ο Σεπτέμβρης του 1942 ήταν τελείως αλλιώτικος, καθώς επικρατούσε μια διάχυτη αγωνιστική ατμόσφαιρα κι ένα τελείως επαναστατικό κλίμα. Η Αθήνα προετοιμαζότανε για τον δεύτερο κατοχικό χειμώνα της, που δεν θα ήτανε ίσως το ίδιο θανατερός όπως ο περυσινός, κι οι μέρες κυλούσαν μέσα σε μια σειρά από απεργίες, που ήταν κάτι το αδιανόητο για τους κατακτητές.

Του ΝΙΚΟΥ ΑΜΜΑΝΙΤΗ

Απεργούσαν οι τροχιοδρομικοί, οι «τραμβαγιέρηδες», και νέκρωνε η ζωή της πόλης γιατί τα τραμ μαζί με τα λιγοστά γκαζοζέν ήσαν τα κύρια μέσα μεταφοράς ανάμεσα στο κέντρο και τις γύρω συνοικίες. Ακολούθησαν οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι τραπεζιτικοί, οι εργάτες ηλεκτρισμού και διάφοροι άλλοι κλάδοι. Μέχρι και οι αστυφύλακες της Αστυνομίας Πόλεων, οι «πολιτσμάνοι», κάποια στιγμή αρνήθηκαν υπηρεσία. Φρίττουν οι αρχές κατοχής και η κυβέρνηση Τσολάκογλου με απειλές και απολύσεις προσπαθεί να μαζέψει τα ασυμμάζευτα. Με τη συνήθεια, με τη ρουτίνα, οι άνθρωποι ξεθαρρεύουν. Οι συζητήσεις δεν γίνονται πια τόσο χαμηλόφωνα σαν πρώτα και οι ειδήσεις δεν διαδίδονται το ίδιο συνωμοτικά απ' όσους τις άκουσαν με μπόλικα παράσιτα από το ΒΒC στα βραχέα. Τα νέα που έρχονται από τα μέτωπα δεν είναι φέτος το ίδιο ζοφερά, αν και οι Γερμανοί με την καλοκαιρινή τους επίθεση στο Ανατολικό Μέτωπο δίνουν τον υπέρτατο αγώνα επικρατήσεως, στα ίδια όμως ακριβώς εδάφη όπου έναν χρόνο πριν θριαμβευτικά προήλαυναν, για να οπισθοχωρήσουν στη συνέχεια από τη σοβιετική χειμερινή αντεπίθεση, και τώρα προσπαθούν με «νύχια και με δόντια» να τ' ανακαταλάβουν, ενώ κάτω εκεί στη Βόρειο Αφρική το αλαζονικό «Afrika korps» του Ρόμελ σταμάτησε εξουθενωμένο στο Ελ Αλαμέιν, το ασήμαντο βρωμοχώρι των φελάχων, όχι πολύ μακριά από την Αλεξάνδρεια. Είχε αποστείλει ο Μουσολίνι και ένα υπερήφανο άσπρο άλογο για να μπει καβάλα στην Αλεξάνδρεια σαν τροπαιούχος ρωμαίος αυτοκράτορας μόλις την καταλάμβαναν τα... γερμανικά άρματα. Και το δύσμοιρο το αλογάκι, που βγήκε γρουσούζικο, έπληττε θανάσιμα σ' έναν στάβλο, καταδικασμένο να διώχνει με την πλούσια ουρά του τις αφρικάνικες μύγες.

Εδώ στην Αθήνα η Εθνική Αντίσταση είχε αρχίσει να κάνει αισθητή την παρουσία της κι η βεβαιότητα για την τελική έκβαση του πολέμου και τη Νίκη όλο και παγιωνόταν στις ψυχές των ανθρώπων. Και ήταν η αντίσταση καθολική σε κάθε της έκφανση, οργανωμένη ή ατομική, μέχρι την πιο αφελή, την πιο αστεία, όπως π.χ. με τον ανώνυμο πολίτη στην πλατεία Βάθης, που όταν ρωτήθηκε από Γερμανό υπαξιωματικό «πού είναι η Ομόνοια» εκείνος αδίστακτα του έδειξε προς το... τέρμα Αχαρνών. Ήταν και οι Ιταλοί... κατακτητές με τους καραμπινιέρους που περιπολούσαν δυο δυο με τις «αραβίδες» στον ώμο και τα ναπολεόντεια τρικαντό. Έσκασαν μύτη και οι «Βερσαλιέροι», το επίλεκτο σώμα, που είτε βρίσκονταν σε υπηρεσία είτε όχι δεν βάδιζαν στον δρόμο, αλλά πήγαιναν τρεχάλα, μ’ ένα μάτσο κοκορόφτερα ν' ανεμίζουνε στο κράνος τους. Τις πρώτες ημέρες της παρουσίας τους θέλησαν να εντυπωσιάσουν τους Αθηναίους με τη λεβεντιά τους. Αλλά μόλις έκαναν την τρεχαλιτζίδικη εμφάνιση τους έπεσε τέτοια καζούρα, που ξεκαρδίστηκαν στα γέλια μέχρι και τα... ρείθρα των πεζοδρομίων. Κατόπιν τούτου, φρονίμως ποιούντες, εξαφανίστηκαν. Μεταξύ των άλλων, οι Ιταλοί είχαν και κάτι γελοία ποδήλατα χωρίς ελεύθερο τροχασμό, που τα πεντάλια τους γύριζαν συνέχεια χρησιμεύοντας και για φρένα. Στις ρόδες είχανε λάστιχα συμπαγή κι οι... καβαλάρηδες τους αγκομαχούσανε να τα κάνουνε ζάφτι είτε ήτανε ισιάδα είτε ανηφόρα ή κατηφόρα. Κυκλοφορούσαν όμως ανάμεσα μας και υπερόπτες Γερμανοί, που ένιωθαν πως η παγκόσμια κυριαρχία τους ήταν πια όνειρο απατηλό και τους έπιανε το λυσσακό τους. Τις ευγένειες και τις ρεβερέντσες, όταν πρωτοπάτησαν το ποδάρι τους, διαδέχθηκαν η αγριάδα, η εγκληματική συμπεριφορά και τα φερμπότεν. Κοίταζαν τους Έλληνες με μίσος διότι διέβλεπαν την περιφρόνηση στο βλέμμα τους, καθώς οι πολίτες θεωρούσανε την παρουσία τους ύβρη. Μα συν τω χρόνω, οι πιο παρατηρητικοί συμπολίτες μας άρχισαν να ανακαλύπτουν πως η άλλοτε αγέρωχη Βέρμαχτ, με τους υπεράνθρωπους της αρείας φυλής, μετατρεπόταν σε έναν πολυεθνικό αχταρμά, με φαντάρους εθελοντές από την κατεχόμενη Ευρώπη. Ντυμένοι με τις φαιοπράσινες γερμανικές στολές, με τον αετό στο στήθος, μόστραραν στο μανίκι εθνόσημα γαλλικά, βελγικά, ολλανδικά, της Δανίας, της Νορβηγίας και άλλων χωρών... Μέχρι και από την πρόσφατα κατακτημένη Ουκρανία, με τα καμένα χωριά, όπου ακόμα εμαίνοντο οι μάχες, προσήλθανε εθελοντές στην υπηρεσία του Γ Ράιχ και περιφέρονταν με τουπέ κατακτητή στην Αθήνα. Και δυστυχώς ποτέ δεν τονίσθηκε όπως έπρεπε πως η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα απ' όλη την Ευρώπη που δεν έστειλε ούτε έναν φαντάρο να πολεμήσει δίπλα στους Γερμανούς στο Ανατολικό Μέτωπο...

Έτσι είχαν σε γενικές γραμμές τα πράματα όταν ξημέρωσε εκείνη η Δευτέρα 21 Σεπτεμβρίου, που δεν διέφερε σε τίποτα από τις προηγούμενες ημέρες. Οι κάτοικοι πάλευαν να εξασφαλίσουνε σαν πάντα τον επιούσιο ή τρέχαν για να πιάσουν ουρά με το τενεκάκι στο χέρι στα κέντρα διανομής του συσσιτίου, με τον χυλό και το μπλιγούρι. Μα ξαφνικά, γύρω στις δώδεκα το μεσημέρι, μια φοβερή έκρηξη στο κτίριο γωνία Πατησίων και Γλάδστωνος συντάραξε σαν σεισμός ολόκληρη την περιοχή. Φωνές, κραυγές, οιμωγές, πανικός. Ούρλιαζαν οι πυροσβεστικές αντλίες, έσπευδαν τ’ ασθενοφόρα του Ερυθρού Σταυρού, ενώ πάνοπλοι Γερμανοί απέκλειαν την περιοχή και συλλαμβάνανε τρομοκρατημένους περαστικούς

Στο κτίριο στεγαζόταν η φιλοναζιστική οργάνωση ΕΣΠΟ, που καλλιεργούσε τη συνεργασία με τους Γερμανούς και τη συγκρότηση σώματός εθελοντών για να «πολεμήσουν τους μπολσεβίκους» στη Ρωσία. Παρότι δεν έβρισκαν σοβαρή ανταπόκριση, λόγω των μέσων και της βοήθειας που τους παρείχαν οι Γερμανοί άπλωναν τα δίχτυα τους όπου μπορούσαν και άρχισαν να γίνονται επικίνδυνοι. Στη δράση τους αποφάσισε να βάλει τέλος η μικρή αντιστασιακή οργάνωση Π ΕΑΝ, που υπό την καθοδήγηση του υποσμηναγού Κώστα Περρίκου οργάνωσε τη θρασύτατη εν μέσαις Αθήναις δολιοφθορά, χτυπώντας τους στην καρδιά, μέσα στο άντρο τους. Ήτανε το μεγαλύτερο σαμποτάζ που έγινε, και μάλιστα καταμεσήμερο, στην πρωτεύουσα. Δώδεκα κιλά δυναμίτη τοποθέτησαν τα παλικάρια σε διάφορα σημεία του κτιρίου την ώρα που τα περισσότερα μέλη της ΕΣΠΟ ήσαν παρόντα, κι αφού ρύθμισαν τον εκρηκτικό μηχανισμό πήγαν και την «άραξαν» στο γνωστό ζαχαροπλαστείο Μπερνίτσα, ένα τετράγωνο μακρύτερα, στη γωνία με την Πανεπιστημίου, και περίμεναν να δουν το έργο των χειρών τους. Το χτύπημα ήταν καίριο. Σκοτώθηκαν 43 Γερμανοί και 29 μέλη της ΕΣΠΟ, με επικεφαλής τον αρχηγό της Στεροδήμο, που τυφλώθηκε από την έκρηξη και υπέκυψε στα εγκαύματα. Πολλοί αθώοι εξετελέσθησαν, έκτοτε όμως καμιά παρόμοια οργάνωση δεν εμφανίστηκε στη χώρα μας και κανείς δεν απετόλμησε να ξαναμιλήσει για συστράτευση με τους Γερμανούς.

Ο υποσμηναγός Κ. Περρίκος και η ομάδα του συνελήφθησαν ύστερα από καιρό προδομένοι κι εκτελέσθηκαν. Μια απέριττη μαρμάρινη πλάκα στο μέγαρο υπενθυμίζει τώρα στον διαβάτη πως σε τούτο εδώ το μέρος κάποτε γράφτηκε μια ακόμα σελίδα της σύγχρονης Ιστορίας μας...

ΤΟ ΠΑΡΟΝ