Η περιπέτεια των αρχείων του Γεωργ. Καφαντάρη

Η περιπέτεια των αρχείων του Γεωργίου Καφαντάρη

Υπάρχουν αρχεία πολιτικών προσώπων που βρίσκονται ακόμα διασκορπισμένα και μας κάνουν να πιστεύουμε ότι κάποια στιγμή θα πρέπει να καταλήγουν στην Υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους αντί να διασκορπίζονται εδώ και εκεί.

Από το 1915 που ιδρύθηκαν από τον Βενιζέλο, ύστερα από επιμονή του Γιάννη Βλαχογιάννη, η Υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους (ΓΑΚ) μέχρι σήμερα πολλές ευκαιρίες για τον εμπλουτισμό τους χάθηκαν και πολλά Αρχεία καταστράφηκαν ή πουλήθηκαν σε ιδιώτες συλλέκτες ή εκμεταλλευτές της ανεκτίμητης αξίας τους.

Μικρό παράδειγμα των παραπάνω είναι και η περιπέτεια και η διασπορά των Αρχείων ενός μεγάλου πολιτικού του Γεωργίου Καφαντάρη που διετέλεσε πρωθυπουργός κατά το 1924, και πολλές φορές υπουργός ενώ ήταν ενεργός στην πολιτική από το 1905 μέχρι το 1945. Τα αρχεία του περιείχαν πολύτιμα στοιχεία και έγγραφα τα οποία σήμερα κανένας δεν ξέρει που ακριβώς βρίσκονται.

Όπως είναι γνωστό, ο άλλοτε πρωθυπουργός και αρχηγός του Προοδευτικού κόμματος Γεώργιος Καφαντάρης έμενε σε ένα μικρό φτωχικό ισόγειο διαμέρισμα στην οδό Βασιλίσσης Σοφίας 8 που το μεγαλύτερο μέρος του καταλάμβαναν τα πολύτιμα Αρχεία του, που τα είχε ταχτοποιημένα σε φακέλους και με τις ανάλογες ενδείξεις τους έτσι που όποιος ήθελε να αναζητήσει κάποια στοιχεία θα του ήταν πολύ εύκολο να τα βρει.

Μετά το θάνατο του το 1946 η γυναίκα του Μαρία, πηγαίνοντας λίγο αργότερα να συναντήσει την αδερφή της στη Γενεύη βρέθηκε πεθαμένη με πέντε ελβετικά φράγκα στην τσέπη. Έτσι το διαμέρισμα τους εδώ έμεινε κλειστό και έρημο ώσπου ο ιδιοκτήτης του, ζήτησε την άδεια να ανοιχτεί και να του παραδοθεί. Ευτυχώς βρέθηκε ο εξάδελφος του Καφαντάρη, Κώστας Μούτσελος που ενοικιάζοντας μια αποθηκούλα τα μετέφερε εκεί, ελπίζοντας σε ευαισθητοποίηση των ΓΑΚ ή κάποιας δημόσιας υπηρεσίας.

Ο Κ. Μούτσελος που ήταν διευθυντής στην Τράπεζα της Ελλάδος, επί χρόνια πλήρωνε το ενοίκιο της αποθήκης, αλλά ο ιδιοκτήτης της, του έκανε αγωγή εξώσεως θέλοντας να την χρησιμοποιήσει ο ίδιος. Τότε προσφέρθηκε ο Δημοσθένης Γούλας συμπατριώτης του Καφαντάρη να διασφαλίσει αυτά τα Αρχεία σε αποθήκη συγγενούς του στην Αγία Παρασκευή, ελπίζοντας πως κάποιος αρμόδιος θα ενδιαφερόταν επιτέλους για την παραλαβή τους. Τα Αρχεία όμως έπιαναν πολύ χώρο και παρά το γεγονός ότι ο Γούλας ήταν Νομάρχης εκείνον τον καιρό δεν κατάφερε να πείσει κανέναν για την αξία αυτών των Αρχείων και για την υποχρέωση του Κράτους να τα διασφαλίσει και να τα θέσει στη διάθεση των μελετητών. Για να χωρέσουν στη μικρή αποθήκη που διέθεσε ο συγγενής του Γούλα έγινε ολόκληρη επιχείρηση που φυσικά δεν ήταν η ενδεδειγμένη.

Βγήκαν από τους χοντρούς φακέλους τα περιεχόμενα τους και όσα θεωρήθηκαν ότι δεν είχαν αξία καταστράφηκαν διά πυρός. Τα εναπομείναντα δεν είναι επακριβώς προσδιορισμένο που παραδόθηκαν.  Έτσι κάποια πολύτιμα ιστορικά στοιχεία χάθηκαν.

Να υπενθυμίσουμε ότι ο γνωστός Νικόλαος Πολίτης σ' ένα γράμμα του προς τον Γιάννη Βλαχογιάννη (11 Φεβρουαρίου 1920) του λέει σχετικά με μια άλλη παρεμφερή περίπτωση: Προσπαθήσαμε να σώσουμε πολύτιμα έγγραφα αλλά ο Πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου «άλλοτε μεν επέμενε ισχυριζόμενος ότι πάντα τα εν τη μάντρα απορριφθέντα ήσαν άχρηστα και ανάξια λόγου, άλλοτε δε εφαίνετο ενδίδων εις τας παρακλήσεις μου και συναινών να επιτρέψει επιλογήν των εγγράφων υπό της Εταιρίας, αλλ' έσχομεν την δυσάρεστον έκπληξιν να ίδωμεν αίφνης και απροσδοκήτως αποκομιζομένους τους σωρούς εκείνους των εγγράφων για καταστροφή».

Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, αλλά φαίνεται πως εκείνο που επαναλαμβάνεται είναι η εγκληματική αδιαφορία μας για την Ιστορία του τόπου ή η επιδίωξη μας να δώσουμε επιλεγμένες σελίδες της, καταστρέφοντας -όσες αποκαλύπτουν πρόσωπα και πράγματα που θεωρούνται ιερά και απαραβίαστα. Και είναι γνωστό πως ο Γεώργιος Καφαντάρης ήξερε πολλά και είχε εκείνα τα έγγραφα στοιχεία που απόδειχναν πολλά για «πατέρες» της δημοκρατίας μας.

Από προσωπική μου έρευνα στο διαδίκτυο βρέθηκαν υπηρεσίες στις οποίες υπάρχει μέρος του αρχείου Γ. Καφαντάρη

Το αρχείο Γεωργίου Καφαντάρη στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος

Το αρχείο Γεωργίου Καφαντάρη περιλαμβάνει, ενδεικτικά, επιστολές, σημειώματα, τηλεγραφήματα, υπομνήματα, αιτήσεις, εκθέσεις, ποικίλα υπηρεσιακά έγγραφα, σχέδια ομιλιών, αποκόμματα εφημερίδων. Καλύπτει χρονικά την περίοδο του Μεσοπολέμου. Αναφέρεται σε σημαντικά ιστορικά γεγονότα και πτυχές της πολιτικής και κοινωνικοοικονομικής πραγματικότητας της εποχής και παρέχει πολύτιμες πληροφορίες τόσο για τον Καφαντάρη, όσο και για άλλες πολιτικές προσωπικότητες. Το αρχείο παραδόθηκε στην Εθνική Βιβλιοθήκη στις 26 Απριλίου, 1967.

https://www.nlg.gr/collection/archeio-kafantari/

Ίδρυμα Γεωργίου Καφαντάρη

 Πενήντα χρόνια μετά το θάνατο του Γεώργιου Καφαντάρη, οι συμπατριώτες του ίδρυσαν το "Πνευματικό Κέντρο Γεώργιος Καφαντάρης" με έδρα την Ανατολική Φραγκίστα (τηλ. 22370 - 95331) και με σκοπό την προβολή και διάδοση του έργου του μεγάλου πολιτικού. Ο Δήμος Φραγκίστας έχει παραχωρήσει τη διώροφη παραδοσιακή κατοικία στο κέντρο του χωριού, όπου στο ισόγειό της είχε το γραφείο του ο πατέρας του πρωθυπουργού Κώστας Καφαντάρης, ο οποίος είχε διατελέσει δήμαρχος Αγραίων στις αρχές του 19ου αιώνα. Σε αυτόν τον χώρο πρόκειται να στεγαστούν το λαογραφικό υλικό και η έκθεση φωτογραφίας του χωριού, ενώ στον πάνω όροφο θα εκτίθεται το αρχείο του Γεώργιου Καφαντάρη, το οποίο έχει υποσχεθεί ότι θα παραχωρήσει η Βουλή των Ελλήνων στο Ίδρυμα καθώς επίσης φωτογραφίες και προσωπικά του αντικείμενα που θα διαθέσουν οι συγγενείς του.

https://www.fragkista.com

Ποιος ήταν ο Γεώργιος Καφαντάρης 

Γεννήθηκε στις 13/26 Οκτωβρίου του 1873 στη Ανατολική Φραγκίστα Ευρυτανίας. Ήταν πρωτότοκος γιος του Κωνσταντίνου Καφαντάρη. Αδέλφια του ήταν ο Δημοσθένης, ο Δημήτρης, η Ελένη, η Ασπασία, και η Ουρανία. Ο παππούς του Εμμανουήλ Καφαντάρης μετά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης μετέβη από τη Σμύρνη στο Ναύπλιο για να μετάσχει στην Ελληνική Επανάσταση. Ο πατέρας του είχε διατελέσει πολλές φορές δήμαρχος στο Κέράσοβο μέχρι το 1912. Με την πολιτική είχε ασχοληθεί και ο πατέρας της μητέρας του, Ιωάννης Μηλιάς ως δήμαρχος του δήμου Απεραντίων και είχε συμμετάσχει στην πολιορκία του Μεσολογγίου.

Τα παιδικά χρόνια τα έζησε στην Ανατολικη Φραγκίστα. Τέλειωσε το Ελληνικό Σχολείο Κεράσοβου το 1885 και γράφτηκε στο Γυμνάσιο Μεσολογγίου. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα και αποφοίτησε το 1895. Τον επόμενο χρόνο διορίστηκε δικηγόρος στο Μεσολόγγι και μετέφερε τη δικηγορική δράση του στο Καρπενήσι όταν ιδρύθηκε Πρωτοδικείο Ευρυτανίας.

Πολιτική δράση

Στην επιλογή ανάμειξης στα πολιτικά βάρυνε η οικογενειακή παράδοση. Γιος και εγγονός δημάρχου, συνόδευε το πατέρα του σε περιοδείες υιοθέτησε την άποψη του πάτερα του πως όποιος δεν πολιτεύεται δεν πρέπει να ζει.

 Στις εκλογές του 1902 ο Καφαντάρης συμμετείχε με το κοινό ψηφοδέλτιο των ζαϊμικών Χατζόπουλου, Θεοτοκικών Αλεξανδρόπουλου και Σερπανού και Δεληγιαννικών Τσιτσάρα, αλλά απέτυχε. Το 1905 συμμετείχε πάλι σε μικτό συνδυασμό και εκλέχτηκε βουλευτής. Δεν συμμετείχε ως ανεξάρτητος αλλά ως δηλιγιαννικός. Μάλιστα μετά τη δολοφονία του Δηλιγιάννη συμμετείχε σε σύσκεψη δηλιγιαννικών βουλευτών. Έδωσε ψήφο εμπιστοσύνης στη κυβέρνηση Δ. Ράλλη, ενώ προσχώρησε στο Νεοελληνικό Κόμμα Δ. Ράλλη.

 Η πολιτική του διαδρομή από το Θεοτοκικό κόμμα στο Δηλιγιαννικό και μετά στο Ραλλικό είναι προϊόν δυσπιστίας προς τα παλαιά κόμματα, εξασφάλισης τοπικών ισορροπιών και εκλογικών σκοπιμοτήτων.

Στις πρώτες εκλογές του 1910 δεν εξελέγη βουλευτής, αλλά στις εκλογές του τέλους του 1910 δεν συμμετείχε ακολουθώντας την απόφαση του κόμματους του Δ. Ράλλη. Η κοινοβουλευτική δράση του όλη αυτήν την περίοδο είναι έκφραση αφοσίωσης σε εκσυγχρονιστικές αντιλήψεις: εισαγωγή ευρείας περιφέρειας για την πάταξη πελατειακών σχέσεων, η υπεράσπιση της δημοτικής γλώσσας.

Μετά τις εκλογές Νοεμβρίου 1910 εγκαταλείπει το Ραλλικό κόμμα και προσχωρεί στο Κόμμα των Φιλελευθέρων. Έτσι στις 14/27 Μαΐου 1911 διορίστηκε Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Οικονομικών από τον Λάμπρο Κορομηλά, Υπουργό Οικονομικών του Βενιζέλου. Τον Φεβρουάριο του 1912 συμπεριλήφθηκε στο συνδυασμό Αιτωλοακαρνανίας του Κόμματος των Φιλελευθέρων. Στις εκλογές της της 11ης/24ης Μαρτίου 1912 εξελέγη βουλευτής για τρίτη φορά. Με την έναρξη των Βαλκανικών πολέμων συμμετείχε στις επιχειρήσεις απελευθέρωσης της Χίου, επειδή όμως ξεκίνησε τις εργασίες της η Βουλή επέστρεψε.

Το 1915 διορίστηκε υπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση Βενιζέλου. Η θητεία του ήταν σύντομη: από τις 10/23 Αυγούστου έως τις 24 Σεπτεμβρίου/7 Οκτωβρίου 1915. Στη διάρκεια της θητείας του πέτυχε την ψήφιση νόμου Περί επιβολής τέλους χρήσεως πλατειών και πεζοδρομιών υπέρ του Δήμου Αθηναίων, ενώ κατάρτησε κατάλογο υποψηφίων νομαρχών. Το 1917 κατέθεσε στη Βουλή σαφή ομολογία υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας και ήταν «ο πρώτος Έλληνας πολιτικός του αστικού χώρου που στράφηκε κατά του θεσμού της βασιλείας». Το 1919 έγινε υπουργός Γεωργίας (Κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου 1917). Στη διάρκεια της θητείας του προχώρησε σε νομοθετικές παρεμβάσεις και με ένα νέο νόμο του που καταργούσε παλαιότερο αποκέντρωνε τη διαδικασία απαλλοτριώσεως, καθόριζε τους γενικούς κανόνες για τον καθορισμό της καταβλητέας αποζημίωσης στους ιδιοκτήτες και έκανε πιο ξεκάθαρη τη διάκριση ανάμεσα σε γεωργικές οικογένειες και επαγγελματίες σε σχέση με την έκταση του κλήρου. Έτσι στην έδρα κάθε πρωτοδικείου δημιουργείτο επιτροπή που θα ρύθμιζε τα των απαλλοτριώσεων.

Τον Ιανουάριο του 1924 έγινε υπουργός Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση Βενιζέλου και αμέσως μετά πρωθυπουργός (Κυβέρνηση Γεωργίου Καφαντάρη 1924). Στη συνέχεια τον ίδιο χρόνο ίδρυσε το Κόμμα των Προοδευτικών Φιλελευθέρων, το οποίο μετονομάσθηκε το 1928 σε Προοδευτικό Κόμμα.

Στις 6 Φεβρουαρίου 1924 ορκίστηκε η κυβέρνησή του καταθέτοντας σχεδόν αμέσως στη Βουλή νομοσχέδιο για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος που θα έλυνε το καθεστωτικό. Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος απεύθυνε διάβημα στον Καφαντάρη με το οποίο του δήλωνε πως ήταν αποφασισμένος να εγκαθιδρύσει Δημοκρατία με κάθε τρόπο. Τελικά ο Καφαντάρης παραιτήθηκε στις 6 Μαρτίου 1924. Ελπίζοντας σε μια υποστήριξη του Βενιζέλου δήλωνε πως δεν θα υποχωρούσε σε εκβιασμούς.

Τον Δεκέμβριο του 1929 βρέθηκε πολύ κοντά στην εκλογή του ως προέδρου της Δημοκρατίας όταν ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας ναύαρχος Παύλος Κουντουργιώτης υπέβαλε την παραίτησή του από το αξίωμα επικαλούμενος λόγους υγείας και ηλικίας.

Στη δικτατορία του Μεταξά εξορίστηκε μέχρι και το θάνατο του δικτάτορα. Ήταν 20 Γενάρη του 1938 όταν τον συνέλαβαν και τον εξόρισαν στη Ζάκυνθο.

Το καλοκαίρι του 1941 ο Δημήτρης Γληνός αρχικά, ο Λευτέρης Αποστόλου και ο Θανάσης Χατζής στη συνέχεια ήλθαν σε κάποιες πρώτες επαφές με τον Καφαντάρη, αλλά αυτές υπήρξαν άκαρπες. Οι επαφές συνεχίστηκαν και μετά την ίδρυση του Ε.Α.Μ και σύμφωνα με τη μαρτυρία του Χατζή δεν ήταν τόσο αρνητικός απέναντί τους. Για τον Ναπολέοντα Ζέρβα, «είχε τη χειρότερη γνώμη, ακριβώς διότι τον γνώριζε από την ανάμειξή του στα στρατιωτικά κινήματα».

Από τον Οκτώβριο του 1941 ήταν σοβαρά άρρωστος και μετά την άνοιξη του 1942 σχεδόν μόνιμα καθηλωμένος στο κρεβάτι του ενώ από τα μέσα του 1944 έως την αποχώρηση των Γερμανών βρισκόταν υπό αστυνομική επιτήρηση στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός. Αν και με το Ε.Α.Μ δεν συνεργάσθηκε, παρ’ όλα αυτά ούτε στις εξόριστες ελληνικές κυβερνήσεις δεν παρέσχε οποιαδήποτε πολιτική κάλυψη.

Στις παραμονές της απελευθέρωσης διαπιστώνει πως ο κύριος κίνδυνος προέρχεται από την ένοπλη δύναμη του ΕΛΑΣ ζητώντας μάλιστα τη λήψη μέτρων γι' αυτό. Όμως με την άφιξη των «πραιτωριανών του βασιλιά» -η φράση του Καφαντάρη- δηλαδή της Ορεινής Ταξιαρχίας, ανησυχεί για αρνητικές εξελίξεις από την αντίθετη πλευρά.

Απεβίωσε στις 28 Αυγούστου του 1946.

Ο Γ. Καφαντάρης τιμάται ακόμα και σήμερα στην γενέτειρά του. Κάθε δύο χρόνια στην Ανατολική Φραγκίστα Ευρυτανίας, αρχές Αυγούστου, λαμβάνουν χώρα τα "Καφαντάρεια" , πολιτιστικές εκδηλώσεις υπό την αιγίδα του Δήμου Φραγκίστας και του Ιδρύματος Γεώργιος Καφαντάρης" που εγκαινιάστηκε στις 20 Ιουνίου 2010 προς τιμήν του στην Ανατολική Φραγκίστα Ευρυτανίας με δωρεά του Κωνσταντίνου Πανουργιά. Πρόεδρος του Ιδρύματος από τις 10 Δεκεμβρίου 2009 έως και σήμερα είναι ο Κωνσταντίνος Κωστόπουλος.

Πηγή:

Καθημερινή/Γράμματα/Μιχ. Σταφυλά 

Βικιπαιδεία