Η ίδρυση του Στρατιωτικού Συνδέσμου

Η ίδρυση του Στρατιωτικού Συνδέσμου

Παραμονές της συγκρότησης του Στρατιωτικού Συνδέσμου υπήρχαν αιτιάσεις λόγω της κακής πορείας της οικονομίας, της κακοδιοίκησης και της συναλλαγής και μάλιστα υπήρξε σειρά διαμαρτυριών, των οποίων σημαντικότερες υπήρξαν το ψήφισμα των συντεχνιών Αθηνών της 3/16 Δεκεμβρίου 1908 προς την κυβέρνηση και το υπόμνημα των συντεχνιών προς τον Βασιλέα της 18 Φεβρουαρίου (3 Μαρτίου) 1909. Ειδικότερα όμως για τις σχετικές με τον στρατό αιτιάσεις οι διαπιστώσεις του μετέπειτα αρχηγού του Συνδέσμου Ν. Ζορμπά βρισκόντουσαν μέσα στην πραγματικότητα, διότι ήταν φυσικό οι αξιωματικοί να φέρουν βαρέως την ήττα του 1897 και να επιθυμούν την ανταπόδοση. Όπως επίσης είναι αληθές, ότι ο θεσμός της Γενικής Διοίκησης του στρατού είχε δημιουργήσει πολλές ελπίδες, που όμως με το πέρασμα του χρόνου διαψεύστηκαν, ασχέτως για το ποιος ήταν υπεύθυνος. Είναι επίσης βέβαιον, ότι η αδράνεια στην οποία υποχρεωνόντουσαν οι διάφοροι βαθμοφόροι του στρατού, αλλά και του ναυτικού τους προκαλούσε δυσφορία. Όμως παράλληλα υπήρχε και ζωηρή ανησυχία σε εκείνους εκ των στρατιωτικών που γνώριζαν την ανεπάρκεια του εξοπλισμού της χώρας, ακόμη και για τις στοιχειώδεις ανάγκες του στρατού. Ό Ν. Ζορμπάς γνώριζε ότι, ενώ, κατά το σχέδιο της επιστράτευσης του 1908, προς εφοδιασμό του στρατεύματος χρειαζόντουσαν 60 εκατομμύρια φυσίγγια, στις αποθήκες του κράτους δεν υπήρχαν ούτε ένα εκατομμύριο.  

Ώς  προς  τα  εξωτερικά  θέματα    η   κοινή  γνώμη εντόπιζε σχεδόν όλο το ενδιαφέρον της στα όσα συνέβαιναν στην Κρήτη. Οι Έλληνες είχαν πολύ θίγει, διότι, ενώ ή επανάσταση των Νεότουρκων επέτρεψε στους μεν Βουλγάρους να δημιουργήσουν τετελεσμένα γεγονότα, και στην Αυστρία να προχωρήσει στην προσάρτηση της Βοσνίας και της Ερζεγοβίνης, χωρίς αντιδράσεις, αντιθέτως όταν ανέκυψε το ζήτημα ενώσεως της Κρήτης οι πάντες αναστατώθηκαν, η δε ελληνική κυβέρνηση, έχουσα συνείδηση της πλήρους αδυναμίας της, διεκήρυσσε προς κάθε κατεύθυνση την «άψογη στάση» την οποία  τηρούσε.

Όλα αυτά τα θέματα κατά τους πρώτους μήνες του 1909 αποτελούσαν αντικείμενο συζητήσεων μεταξύ των νεωτέρων ιδίως αξιωματικών, οι οποίοι διερωτώντο κατά ποίον τρόπον θα μπορούσαν να αντιδράσουν. Προχώρησαν μάλιστα τόσο, ώστε την 25 Ιουνίου (8 Ιουλίου) 1909 συνήλθαν σε ομαδική σύσκεψη στην οικία του υπολοχαγού Χατζημιχάλη. Η σύναξη όμως αυτή ανακαλύφθηκε από τις αρχές και αποτέλεσε αφορμήν για την έναρξη διώξεως εναντίον ορισμένων αξιωματικών. Η κατάσταση αύτη επέσπευσε την ίδρυση από ομάδα αξιωματικών του Στρατιωτικού Συνδέσμου την 4/17 Ιουλίου του 1909. Υπεγράφη τότε πρωτόκολλο τιμής για την εφαρμογή αντί πάσης θυσίας των όσων αποφασίστηκαν. Αποφασίστηκε δε η ταχύτερη επέκταση των μυήσεων, καθώς και η λήψη μέτρων για την εξασφάλιση της μυστικότητας των συγκεντρώσεων. Μεταξύ των πρωτεργατών, εξ αυτών που βρίσκονταν στην Αθήνα, εξελέγη και διοικούσα επιτροπή, που αποτελέστηκε από τους λοχαγούς Φικιώρη, Σάρρο, Πατσογιάννη (του πεζικού), Γουβέλη καί Παρνασσίδη (του πυροβολικού), Ζυμβρακάκη (του ιππικού), Μιμίκου (του μηχανικού), και από τους υποπλοιάρχους Λιόλιο και Χατζηκυριάκο. Μετά μερικές ημέρες, αποφασίστηκε η εκλογή ανωτέρου αξιωματικού ως αρχηγού και για τον σκοπό αυτό  επελέγησαν τρεις ανώτεροι αξιωματικοί.

Ο στρατηγός Πάγκαλος στα Απομνημονεύματα του  ισχυρίζεται, ότι από τον Οκτώβριο του 1908 ξεκίνησε η πρώτη συνωμοτική οργάνωση της επανάστασης. Συγκεντρώθηκαν τότε στην οικία του «ολιγάριθμος ομάς υπολοχαγών και ανθυπολοχαγών προς αντιμετώπιση της καταστάσης. Τότε, γράφει ο Πάγκαλος, αποφασίστηκε κατά πλειοψηφία η συγκρότηση Στρατιωτικού Συνδέσμου με σκοπό να επιβάλει αυτός κυβέρνηση έξω από τα κόμματα, με δικτατορική εξουσία και υπό την επίβλεψη πάντοτε του Συνδέσμου. Θα έπρεπε δε η νέα κυβέρνηση να αποβλέψει τάχιστα «εις την ανασυγκρότηση των Ενόπλων Δυνάμεων της Χώρας κατά Ξηράν και κατά Θάλασσαν». Μετά μερικές μέρες συναντήθηκαν πάλι στο σπίτι του και υπέγραψαν το σχετικό πρωτόκολλο. Ήταν δε αυτοί όπως  αναφέρει ο Πάγκαλος, οι ακόλουθοι οκτώ αξιωματικοί : Χρ. Χατζημιχάλης, υπολοχαγός πεζικού, Θεόδωρος Πάγκαλος, υπολοχαγός πεζικού, Μιχαήλ Πάσσαρης, ανθυπολοχαγός πεζικού, Σωτήριος Ψύχας καί Βασίλειος Παπάς, ανθυπίλαρχοι, Ευθύμιος Κατσούλης καί Δημήτριος Καθενιώτης, ανθυπολοχαγοί μηχανικού και Γρηγόριος Φαληρέας  ανθυπολοχαγός πεζικού. Μετ' ολίγας ημέρας υπέγραψαν ακόμη και οι αξιωματικοί του πεζικού   λοχαγός Κωνσταντίνος Σάρρας (ό μόνος λοχαγός) και ανθυπολοχαγός   Περ.   Γεωργακόπουλος.

Η μύηση αξιωματικών

Μετά τον σχηματισμό του πυρήνα εκείνου ακολούθησε προσπάθεια προς ευρύτερη μύηση κατωτέρων πάντοτε αξιωματικών. Όπως διηγείται όμως ο Πάγκαλος υπήρχαν  δυσχέρειες εξ αφορμής διάταξης του προγράμματος περί της «έν ανάγκη καταφυγής εις την ένοπλον βίαν» προς επίτευξη των σκοπών του Συνδέσμου. Και κατόπιν τούτου αναγκάστηκαν να διαγράψουν τον όρο αυτόν. Άλλα και πάλιν ό ρυθμός της μύησης ήταν βραδύς. Τον Ιανουάριο του 1909 τα μέλη είχαν ανέλθει σε 25. Η κατάσταση μεταβλήθηκε μετά την αντεπανάσταση του Αβδούλ Χαμίτ εναντίον των Νεότουρκων, την ήττα και την εκθρόνιση του, και την επικράτηση του Σεφκέτ πασά, ο όποιος διά των διαδιδομένων απειλών του ερέθιζε κατά πολύ τους νέους Έλληνες αξιωματικούς. Έτσι τον Ιούνιο του 1909 ο αριθμός είχε υπερβεί τους 100, με την προσθήκη ενός ακόμη λοχαγού, του Αθανασίου Γκιόκα. Παραλλήλως κινείτο και άλλη ομάδα νέων αξιωματικών, κυρίως εκ των συμμετασχόντων στον Μακεδονικό αγώνα που μαζευόντουσαν στην οικία του ιλάρχου Έπ. Ζυμβρακάκη. Η ομάδα αυτή είχε λοχαγούς, και ανέλαβε την πρωτοβουλία να έλθει σε επαφή με τους κατωτέρους, μέσω του λοχαγού Γουβέλη. Όταν επήλθε σύμπτωση των δύο ομάδων, συνήλθαν όλοι μαζί στην οικία του υπολοχαγού Χρ. Χατζημιχάλη, όπου και κατελήφθησαν επ’' αυτοφώρω και αιφνιδιαστικά υπό του τότε φρουράρχου Σχινα. Τις επόμενες μέρες εξελέγη η δεκαπενταμελής διοικούσα επιτροπή του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Στον πίνακα τον όποιον αναφέρει ο Πάγκαλος δεν μνημονεύονται τα ονόματα τών Φικιώρη, Πατσογιάννη και Παρνασσίδη, τα όποια αναφέρει ό συνταγματάρχης Ζορμπάς. Αντιθέτως αναφέρονται οι επόμενοι, τους οποίους δεν αναφέρει ο Ζορμπάς : Σπ. Σπυρομήλιος, μοίραρχος, ο Θεόδωρος Πάγκαλος και ο Χρ. Χατζημιχάλης, υπολοχαγοί πεζικού, ο Μιχαήλ Πίσσαρης, λοχαγός πεζικού, Δημήτριος Καθενιώτης, ανθυπολοχαγός πυροβολικού, Ευθύμιος Κατσούλης, ανθυυπολοχαγός μηχανικού, Βασίλειος Παπάς ανθυπίλαρχος, Αθανάσιος Λιδωρίκης, ανθυπολοχαγός οικονομικών και Περικλής Γεωργακόπουλος, ανθυπολοχαγός πεζικού.

Η διαφορά των ονομάτων οφείλεται, ως εξηγεί πάντοτε ο Πάγκαλος, στο ότι λίγες μέρες αργότερα, κατά την εξέλιξη της δράσης του Στρατιωτικού Συνδέσμου, διαπιστώθηκε ότι η συμμετοχή στην Διοικούσαν Επιτροπή κατωτέρων αξιωματικών προκαλούσε εμπόδιο για την προσέλευση των λοχαγών. Κατόπιν τούτου παρατήθηκαν όλοι οι κατώτεροι και στις 4/17 Ιουλίου συγκροτήθηκε η 9μελής επιτροπή, την οποίαν αναφέρει ο Ζορμπάς, αποτελούμενη μόνον υπό λοχαγών.

Πηγή:

Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδας Σπ. Μαρκεζίνη