Ο αφροπολωνός φίλος του Μπετόβεν και η «Σονάτα του Κρόιτσερ»

 

Ο αφροπολωνός φίλος του Μπετόβεν

Η άγνωστη ιστορία πίσω από την πρώτη αφιέρωση της «Σονάτας του Κρόιτσερ» στον Τζορτζ Μπριτζτάουερ. Ο συνθέτης και ο σολίστας τσακώθηκαν για μια γυναίκα σε μια ταβέρνα της Βιέννης

ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΛΙΑΚΑ

«Και …. γενικά η μουσική είναι ένα πράγμα τρομερό...». Αυτό έγραφε στη νουβέλα του «Η σονάτα του Κρόιτσερ» ο Λέων Τολστόι. Η ιστορία της αφορούσε τη ζήλια ενός προδομένου συζύγου, του Πόζντιτσεφ, ο οποίος έφτασε μέχρι τον φόνο εξαιτίας της παράνομης σχέσης που ανέπτυξε η νεότερη σύζυγος του με έναν βιολονίστα. Τον τίτλο τον δανείστηκε από το ομώνυμο κοντσέρτο που έγραψε ο Μπετόβεν προς τιμήν του φτωχού αλλά ταλαντούχου μουσικού. Κρύβεται όμως και άλλη μια ιστορία στο εν λόγω μουσικό έργο.

Την πρώτη αφιέρωση της σονάτας του ο σπουδαίος γερμανός δημιουργός την είχε κάνει στον Τζορτζ Αουγκούστους Πόλγκριν Μπριτζτάουερ (1778-1860), όπως αναφέρει η Πατρίτσια Μοριζρόι στους «New York Times». Πρόκειται για έναν αφρο-πολωνό βιολιστή από τα νησιά της Καραϊβικής Μπαρμπέιντος. Όταν ολοκληρώθηκε το έργο, ο συνθέτης έγραψε «Sonata per un mulattico lunatico», κάνοντας έτσι αναφορά στον Μπριτζτάουερ, ο οποίος ήταν μιγάς. Ο χαρακτηρισμός «lunatico» υμνούσε την εκρηκτική ιδιοσυγκρασία του εξωτικού βιολονίστα ο οποίος λέγεται ότι έπαιξε το έργο στις 24 Μαΐου 1803 χωρίς πρόβα. ΟΛούντβιχ βαν Μπετόβεν έγραψε το κοντσέρτο έξι μήνες πριν πεθάνει και ενώ η κατάσταση της υγείας του είχε επιδεινωθεί εξαιτίας της κώφωσης του. Ο Μπριτζτάουερ ήταν ο γιος ενός νέγρου ο οποίος υπηρετούσε στον οίκο των Εστερχάζι. Μαθήτευσε δίπλα στον Χάιδν και πολύ νέος αναζήτησε την τύχη του στην Αγγλία.

Το 1802 έλαβε άδεια για να επισκεφθεί τη μητέρα του στη Σαξονία. Τότε έκανε μια εμφάνιση ως βιολονίστας στη Δρέσδη και αργότερα στη Βιέννη. Εκεί ο νεαρός μιγάς γνωρίζει τον σπουδαίο συνθέτη με τον οποίο μοιραζόταν την άσωτη ζωή των ταβερνείων.

 

Ο ΚΑΒΓΑΣ ΤΟΥΣ

 

 

Ένα ακόμα κομμάτι της ιστορίας - ή του μύθου - λέει ότι κάποια στιγμή που ο Μπριτζτάουερ και ο Μπετόβεν έπιναν σε μια ταβέρνα της Βιέννης ο φέρελπις σολίστας εκφράστηκε απρεπώς για μια κυρία για την οποία ο συνθέτης είχε τρυφερά αισθήματα. Τσακώθηκαν άγρια και τελικά ο Μπετόβεν έβγαλε το όνομα του από την αφιέρωση και έβαλε του Ρούντολφ Κρόιτσερ, σπουδαίου βιολονίστα της εποχής εκείνης.

Μέχρι το 1965 όλοι πίστευαν ότι τη σονάτα ο Μπετόβεν την είχε αφιερώσει στον Κρόιτσερ. Αυτή τη χρονιά όμως ανακαλύφθηκε ένα χειρόγραφο του Μπετόβεν (το οποίο σήμερα υπάρχει στο Beethoven Haus στη Βόννη) το οποίο είναι παλαιότερο από εκείνο που είχε στείλει ο συνθέτης στον εκδότη του με την πρώτη αφιέρωση.

 

Η ΕΙΡΩΝΕΙΑ

 

 

Η γοητευτική αυτή ιστορία έχει μια ειρωνεία. Ο Ρούντολφ Κρόιτσερ δεν έπαιξε ποτέ το έργο το οποίο ήταν αφιερωμένο σε εκείνον από τον σπουδαίο συνθέτη διότι το έβρισκε ακατανόητο. Το όνομα του όμως διασώθηκε και το χρωστά στην αφιέρωση που του έκανε ο Μπετόβεν και που ενέπνευσε τον σπουδαίο Τολστόι να γράψει τη νουβέλα με τον ίδιο τίτλο που είχε το κοντσέρτο και που σημειώνει:

«Λένε πως η μουσική εξημερώνει τα ήθη, εξυψώνει τον άνθρωπο - ανοησίες, ψέματα! Ενεργεί, επηρεάζει τρομερά - μιλώ για τον εαυτό μου - αλλά δεν εξυψώνει καθόλου την ψυχή. Εξυψώνει ή όχι την ψυχή, η αλήθεια είναι ότι τη διεγείρει. Πώς να το πω; Η μουσική με κάνει να ξεχάσω την πραγματική μου κατάσταση. Με μεταφέρει σε μια κατάσταση που δεν είναι δική μου. Κάτω από την επίδραση της μουσικής φαίνεται πως νιώθω ότι δεν νιώθω, πως καταλαβαίνω ότι δεν καταλαβαίνω, πως έχω δυνάμεις που δεν μπορώ να έχω».

 

Εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ»