Ηρωίδες του 1821
Γυναίκες, γνωστές και άγνωστες, πού πολέμησαν σαν άνδρες
στην Επανάσταση τον 1821.
Γράφει η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΝΤΑΝΟΥ
Πάμπολλες είναι οι Ελληνίδες πού θυσίασαν συζύγους, παιδιά και πλούτη, ακόμα και τη ζωή τους, στο βωμό της Επανάστασης του 1821. Πολλές απ’ αυτές τις γυναίκες έγιναν γνωστές για τα ηρωικά τους κατορθώματα και το όνομα τους βρίσκεται στο Πάνθεο των Ελλήνων ηρώων.
Δεν είναι όμως και λίγες οι ανώνυμες Ελληνίδες πού αγωνίστηκαν τον ιερό αγώνα, ώσπου είδαν ελεύθερη την πατρίδα. Αυτών τα ονόματα δεν βρίσκονται στη Χρυσή Βίβλο της Επανάστασης του 1821. Είναι όμως γραμμένα στα χείλη του λαού μας σαν τραγούδι, σα θρύλος, σαν παραμύθι πού τα μεταφέρουν 160 χρόνια τώρα από γενιά σε γενιά.
ΔΟΜΝΑ ΒΙΣΒΙΖΗ
Η ηρωίδα Δόμνα Βισβίζη γεννήθηκε από πλούσιους γονείς το 1784 στον Αίνο και σε ηλικία 24 χρονών παντρεύτηκε τον καπετάν Αντώνη Βισβίζη, ενθουσιώδη και ένθερμο οπαδό της Επανάστασης και ιδρυτικό μέλος της Φιλικής Εταιρείας.
Κοντά στον πλούσιο Βισβίζη, πού διέθετε τα χρήματα του απλόχερα: «για να χτιστεί», όπως έλεγε, το «παλάτι της λευτεριάς», η ωραιότατη Δόμνα πήρε το «βάπτισμα του πυρός» και έκανε μια λαμπρή παρουσία στην Επανάσταση.
Στις 2 Μαΐου του 1821 τέσσερα ψαριανά πλοία είχαν φτάσει στον κόλπο του Αίνου και άρχισαν να βομβαρδίζουν το φρούριο όπου κυμάτιζε η κόκκινη ημισέληνος. Ως τη νύχτα το οχυρό είχε κυριευτεί.
Αμέσως ο κατεπάν Βισβίζης, ακράτητος από ενθουσιασμό και με δάκρυα στα μάτια, παίρνει την πιστή του Δόμνα, τα τέσσερα παιδιά του, όσα χρυσαφικά και μετρητά είχε, μαζί και τα εικονίσματα, και επιβιβάζεται στο μπρίκι του «Δόμνα». Βάζει πλώρη για τα Ψαρά και εκεί ενώνεται με τα καράβια των Ψαριανών.
Από τη στιγμή αυτή μια καπετάνισσα γεννιέται. Η Δόμνα, κοντά στον άντρα της, μαθαίνει όλα τα μυστικά του αγώνα και του πολέμου και δεν σταματάει ούτε στιγμή να μάχεται. Όταν ο Βισβίζης σκοτώνεται στην Εύβοια, η Δόμνα, πνίγοντας το σπαραγμό της για το χαμό του, δεν θα πάψει να αγωνίζεται ούτε στιγμή για την ελευθερία. Ζώνεται τα άρματα του καπετάνιου συζύγου της και αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση του πλοίου της, έτοιμη να ακολουθήσει τις διαταγές της κυβέρνησης της.
Η «Δόμνα» διατάζεται να περιπολεί τις ακτές της Εύβοιας και να μεταφέρει πολεμοφόδια. Το Μάιο του 1822 κανονιοβολεί με τα 14 κανόνια πού έχει καλά κρυμμένα στην κουβέρτα της, το τουρκικό στράτευμα πού επιχειρεί να περάσει στο νησί. Όταν 600 Μακεδονομάχοι έρχονται για να αποβιβαστούν στα Βρυσάκια και να ανασυντάξουν τον ελληνικό στρατό, το μπρίκι της Βισβίζη κανονιοβολεί το τουρκικό στρατόπεδο και βοηθά τους Έλληνες στην αποβίβαση τους. Οι πρόκριτοι και οι οπλαρχηγοί αναγνωρίζουν την προσφορά και τις μεγάλες της υπηρεσίες και με έγραφα τους στην «Καπετάνισσα Βισβίζαινα» της εκφράζουν την ευγνωμοσύνη τους. Ο Δημήτριος Υψηλάντης, σε γράμμα του, την αποκαλεί «ευγενέστατη και γενναιοτάτη». Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, σε γράμμα πού έστειλε και αυτός στην κυβέρνηση γράφει: «Η Δόμνα Βισβίζη έσωσεν έμε και τους άνδρας μου διά της προμηθείας τροφίμων και πολεμεφοδίων άνευ των οποίων ο στρατός μου θα διελύετο».
Η Δομνα κράτησε τρία χρόνια ατρόμητη καπετάνισσα το μπρίκι της ώσπου εξαντλήθηκε τελείως οικονομικά. Μη μπορώντας λοιπόν να το συντηρήσει, το πρόσφερε στην κυβέρνηση πού το μετέτρεψε σε πυρπολικό. Μ' αυτό ο Πιπίνος πυρπόλησε την τουρκική φρεγάτα του Χαγνέ Γκεμισί.
Όμως η Δόμνα Βισβίζη, πού θυσιάστηκε για τον Αγώνα, πού δοκίμασε τόσες πίκρες, βάσανα και φόβους, κατάντησε πάμπτωχη και ζητιάνα. Και μόνο μετά την αποκατάσταση του Ελληνικού Κράτους η κυβέρνηση της χορήγησε μηνιαία σύνταξη 30 δραχμών.
Με αυτό το εξευτελιστικό, και για την εποχή εκείνη ποσόν, έζησε η Βισβίζη στη Μύκονο ως το 1845, οπότε γύρισε ο γιος της από το Παρίσι και εγκαταστάθηκε στον Πειραιά. Όπως ήταν φυσικό, πήρε μαζί του την ταλαιπωρημένη και αδικημένη μάνα του. Η Δόμνα πέθανε το 1850 στον Πειραιά, σε ηλικία 66 χρονών.
ΑΛΕΦΑΝΤΩ ΖΑΝΑ
Άγνωστη τελείως η ηρωίδα Αλεφάντω είναι η πρώτη γυναίκα της εποχής πού ντύθηκε αντρικά ρούχα και ρίχτηκε σαν λιοντάρι στον Αγώνα.
Τα λίγα στοιχεία πού έχουν διασωθεί και μάς μιλάνε για την προσωπικότητα της, δεν μάς προσδιορίζουν ποτέ γεννήθηκε.
Γαλαξιδιώτισσα, σύζυγος του πολεμιστή Ζάνα πού οι Τούρκοι τον σκότωσαν μαρτυρικά τον Μάιο του 1821 σε μια μάχη στην Κυλλήνη, με ένα νεογέννητο παιδί στην αγκαλιά τότε η Αλεφάντω, στάθηκε αντάξια διάδοχος του γενναίου καπετάνιου άντρα της, γιατί μόνη της λαχτάρα ήταν να δει ελεύθερη την Ελλάδα, όπως το επιθυμούσε και αυτός.
Τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου, και ενώ ακόμη η Αλεφάντω θρηνεί τον χαμό τού συζύγου της, πυρπολείται το Γαλαξίδι από τον στόλο του Ισμαήλ και σε λίγες ώρες κυριεύεται. Όσοι Έλληνες πρόλαβαν, έφυγαν στα βουνά και από κει πέρασαν στα νησιά. Η Αλεφάντω έφτασε με το παιδί της στη Λευκάδα και εκεί πήρε την ηρωική της απόφαση. Ντύθηκε τη φουστανέλα, μαύρη, φέρμελη, κεντητή, φεσάκι και φουντωτά τσαρούχια, πήρε το καριοφίλι και ένα βράδυ χάθηκε στο νησί, χωρίς να μάθει κανείς πού πήγε.
Η δεύτερη όμως πολιορκία του Μεσολογγίου τη βρίσκει καπετάνισσα να διαπρέπει στις μάχες. Πολεμά με λύσσα και ανδρεία και χειρίζεται το τουφέκι με ξεχωριστή δεξιοτεχνία. Στα διαλείμματα της μάχης, όταν η Αλεφάντω δεν περιποιόταν πληγωμένους, εμψύχωνε τους μαχητές με τραγούδια.
Στην Έξοδο, οι Τούρκοι αιχμαλώτισαν την Άλεφάντω και το κοριτσάκι της, μα εκείνη αντιστάθηκε με πείσμα. Όταν όμως ο εχθρός την απείλησε πώς θα σκοτώσει το παιδί της, υποτάχτηκε στη μοίρα και των άλλων γυναικών του Μεσολογγίου και πουλήθηκε σκλάβα στις αγορές της Αιγύπτου.
Η καπετάνισσα Αλεφάντω δοκίμασε όλες τις ταπεινώσεις της δουλείας, μέχρι πού είδε και την ωραιότατη κόρη της να αλλάζει πίστη.
Ωστόσο δεν έβγαλε ποτέ από την καρδιά της την Ελλάδα και γριά πια, ύστερα από πενήντα χρόνια, κατάφερε να γυρίσει πίσω.
Το 1871 η Αλεφάντω πατούσε με τα αδύνατα γέρικα πόδια της το ελευθερωμένο χώμα της Ελλάδος.
Λησμονημένη από όλους η ηρωίδα του Μεσολογγίου ύστερα από λίγο καιρό έκλεισε για πάντα τα μάτια της με ένα χαμόγελο ικανοποιήσεως στα χείλη. Πρόλαβε και είδε τους αγώνες της δικαιωμένους.
ΚΑΠΕΤΑΝΙΣΣΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΥ
Μητέρα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, η Κωνσταντού, πρωτοκαπετάνισσα της κλεφτουριάς, ήταν η γυναίκα πού ο βίος της ολόκληρος αναλώθηκε σε περιπέτειες, αγώνες, πράξεις αυταπάρνησης, χριστιανικής αγάπης και ηρωισμού. Έζησε στην περίοδο των δύο επαναστάσεων του 1770 και του 1821 και είδε το όνειρο της ελληνικής φυλής να πραγματοποιείται. Και στις δυο αυτές επαναστάσεις στάθηκε στην πρώτη γραμμή. Στη μια σύζυγος και στην άλλη μητέρα των δυο μεγάλων πρωταγωνιστών τους. Του Κωνσταντή Κολοκοτρώνη και του γιου της Θοδωρή. Κόρη του οπλαρχηγού Κωτσάκη, η Ζάμπια, δεν ξέρουμε πότε ακριβώς γεννήθηκε. Ξέρουμε όμως από τα Απομνημονεύματα τού γιου της, πώς παντρεύτηκε τον πατέρα του το 1772 σε πολύ νεαρή ηλικία. Από τότε ακολούθησε τον άντρα της στους πιο σκληρούς αγώνες. Κι όταν χρειάστηκε, έγινε η έμπιστη σύμβουλος του γιου της στις πιο δύσκολες περιστάσεις της ζωής του.
Αμέτρητες είναι οι φορές πού οι γυναίκες των Κολοκοτρωναίων με αρχηγό την καπετάνισσα Κωνσταντού πήραν μέρος σε μάχες και πάντοτε πολέμησαν με θάρρος και ανδρεία.
Στη μάχη της Καστανιάς το 1780, πού ήταν σωστός όλεθρος για τους Κολοκοτρωναίους, η καπετάνισσα, πού πήρε και αυτή μέρος στη μάχη, έχασε τον άντρα της. Το δημοτικό μας τραγούδι απαθανάτισε τον ηρωισμό της Κωνσταντούς και λέει:
Πολύ κακό πού πάθανε οι Κολοκοτρωναίοι
πού τους εσκλάβωσ' η Τουρκιά, τ' Αλήμπεη τ' ασκέρι.
Την ταπεινή Αναγνώσταινα την πήραν οι Λαλιώτες,
τη δόλια τη Γιωργάκαινα την πάν στην Καλαμάτα,
κι η Κωνσταντού ήταν πονηρή κι εντύθηκε τ' άντρίκεια
επήρε τ' αλαφρό σπαθί, και το βαρύ τουφέκι
και με τους άντρες έσμιξε και πάει μέσα στη Μάνη.
Κι 'Αλημπεης πού τ' άκουσε πολύ του κακοφάνη
«Δεν είχα Τούρκους εδικούς, δεν είχα παλικάρια,
για να την πιάσουν ζωντανή».
Ύστερα από το χαμό του Κωνσταντή Κολοκοτρώνη, η καπετάνισσα, με τον δεκάχρονο Θοδωρή και την κόρη της, κρύφτηκαν σε φιλικά σπίτια, γιατί οι Τούρκοι ήθελαν να την πιάσουν ζωντανή. Άλλα παρόλο πού ήταν υποχρεωμένη να κρύβεται, κατάφερε να ελευθερώσει και τα υπόλοιπα παιδιά της πού ήταν αιχμάλωτοι: το Γιάννη, το Χρήστο και τον Νικολάκη, όλα μικρότερα από τον Θοδωρή.
Από την εποχή εκείνη η καπετάνισσα περνά τις πιο τραγικές στιγμές της ζωής της και δεν βλέπει την ώρα να μεγαλώσουν τα παιδιά και να συνεχίσουν τα κατορθώματα του πατέρα τους.
Επί τρία χρόνια πάμπτωχη προσπαθεί να βγάλει το ψωμί τους ξενοδουλεύοντας στη Μάνη. Όταν έμαθαν τ' αδέλφια της πώς η περήφανη καπετάνισσα ξενοδουλεύει, υφαίνει ή κόβει ξύλα και πώς ο μικρός Θοδωράκης μεταφέρει με το γαϊδουράκι του ξύλα στην Τριπολιτσα και τα πουλάει, ήρθαν και την πήραν στην Αλωνίσταινα. Αλλά γρήγορα αναγκάστηκε να φύγει και από κει με τα παιδιά, γιατί το έμαθαν οι Τούρκοι. Πήγαν και κρύφτηκαν στα όρη της Πιάνας. Η μόνη της κουβέντα μαζί τους, και διδασκαλία, ήταν: «Πότε θα μεγαλώσετε να κόψετε με τα σπαθιά σας τους Τούρκους πού σκότωσαν τον πατέρα σας και κρατούν σκλαβωμένη την πατρίδα μας».
Μ' αυτόν τον πόθο ανάθρεψε τα παιδιά της η καπετάνισσα Κωνσταντού και μετά σαράντα χρόνια το όνειρο της εκπληρώθηκε. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης πραγματοποιούσε το όνειρο της μητέρας και του πατέρα, το όνειρο όλων των Ελλήνων.
Σαν αληθινή Ελληνίδα, σαν γνήσια ηρωίδα, υπερήφανη μητέρα και σύζυγος, παρά τις κακουχίες και τα βάσανα πού πέρασε, έφυγε ευχαριστημένη από τη ζωή, γιατί όπως είπε τις τελευταίες της στιγμές, άφηνε πίσω της πια μια ελεύθερη Ελλάδα.
ΣΤΑΥΡΙΑΝΑ χηρα ΣΑΒΒΑΙΝΑ
Ο πρώτος θρίαμβος, η πρώτη μεγάλη νίκη της Επανάστασης, υπήρξε το Βαλτέτσι.
Στη μάχη αυτή, πού Ελληνες και Τούρκοι πολεμούσαν με πείσμα, διακρίθηκε μια γυναίκα: η Σταυριάνα Σαββαινα.
Σπαρτιάτισσα η Σταυριάνα, βρέθηκε χήρα με τρία παιδιά στην κήρυξη της Επανάστασης. Τον άντρα της τον είχαν σκοτώσει ο! Τούρκοι. Τίποτε όμως δεν την εμπόδισε να πάρει μέρος στον Αγώνα. Εμπιστεύεται τα παιδιά της σε μια αδελφή της και φεύγει από το Σούλι.
Πιστεύεται πώς μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και αμέσως κατατάχτηκε σαν απλός πολεμιστής στο σώμα του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, πού τον ακολούθησε από τότε σε όλες τις εκστρατείες του.
Πολέμησε με αφάνταστη αντοχή και ηρωισμό στα Τρίκορφα, στην Εύβοια, και στη μάχη τού Πέτα. Στο Βαλτέτσι η τόλμη της κίνησε τον θαυμασμό και των πιο γενναίων αγωνιστών. Ατρόμητη έτρεχε από οχυρό σε οχυρό, ενώ του εχθρού τα βόλια έπεφταν βροχή, και μοίραζε στους μαχητές φυσίγγια και μπαρούτι. Μετά τη μάχη του Βαλτετσίου, της απονεμήθηκε ο βαθμός του ταγματάρχη. Σαν ταγματάρχης πολέμησε το 1826 στη Βέργα του Αλμυρού τον Ιμπραήμ.
Μετά την Επανάσταση, πάμπτωχη, αγνοημένη και άρρωστη, η Σάββαινα υποβάλλει αναφορά στην κυβέρνηση ζητώντας κάποια σύνταξη για τις υπηρεσίες πού πρόσφερε στην Πατρίδα.
Η Εθνοσυνέλευση ύστερα από πολλές συζητήσεις, με τη μεσολάβηση πολλών συναγωνιστών της... και την παρέλευση αρκετού καιρού, εγκρίνει να σταλεί η αναφορά της Σάββαινας, της ηρωίδας ταγματάρχου, στον Κυβερνήτη «προς ικανοποιησίν της».
ΨΑΡΙΑΝΕΣ ΗΡΩΙΔΕΣ
Τα πρώτα τρία χρόνια της Επανάστασης, τα Ψαρά υπήρξαν η προφυλακή της Ελλάδος. Στο τέλος, οι ατρόμητοι Ψαριανοί έγιναν θύματα του ηρωισμού τους, όταν τον Ιούνιο τού 1824 ο Χοσρέφ άρχισε να κανονιοβολεί το νησί. Άντρες και γυναίκες τότε αποφάσισαν να μείνουν στα Ψαρά και να περιμένουν να πατήσει στη στεριά ο εχθρός. Και όταν χιλιάδες Τούρκοι ξεχύθηκαν στα Ψαρά, οι Ψαριανοί πολέμησαν με αφάνταστο ηρωισμό. Οι γυναίκες πού ήταν στον αγώνα προτίμησαν τον έντιμο θάνατο παρά την ατιμωτική και εξευτελιστική σκλαβιά και μία - μία έπεφταν στη θάλασσα και πνίγονταν. Πολλές ωραιότατες νέες, για να αποφύγουν το θηριώδη βιασμό των Τούρκων, πήγαν στο Παλιόκαστρο και αυτοπυρπολήθηκαν.
Ανάμεσα σ' αυτές τις γυναίκες η Μαρία Μονάρχιδου, αφού κατάφερε να κυνηγήσει με το όπλο της έναν Τούρκο, πού μπήκε στο σπίτι της να τη βιάσει, πήρε τα δυο της παιδιά και κατέβηκε στην παραλία να τα δώσει σε συγγενείς της πού έφευγαν από το νησί. Βλέποντας το πλοίο να φεύγει, έπεσε στην θάλασσα με τα παιδιά και το ακολούθησε. Όταν ανέβηκε στο κατάστρωμα, είχε μόνο το ένα παιδί στην αγκαλιά της. Η Μοναρχίδου ξανάπεσε στη θάλασσα για να βρει το χαμένο της παιδί, μα κάθε της προσπάθεια στάθηκε μάταιη.
Μετά την Επανάσταση, η βασίλισσα Αμαλία την έκαμε επίτιμη κυρία της Αυλής της μόνο εξαιτίας αυτής της ηρωικής θυσίας.
"Άλλη ηρωίδα των Ψαρών ήταν η Κρυσταλλώ Δούκα, πού ενώ ήταν αιχμάλωτη στο Ακρωτήρι των Ανεμόμυλων, μαζί με άλλες γυναίκες, ξεγέλασε τον φρουρό της, βγήκε έξω και έπεσε στη θάλασσα. Έξοχη κολυμβήτρια καθώς ήταν έφτασε στην απέναντι ακτή πού πολεμούσαν οι άντρες και πήρε μερος μαζί τους στη μάχη.
Πολλές είναι οι ηρωικές σκηνές πού αναφέρονται όταν καταστροφή των Ψαρών με πρωταγωνίστριες γυναίκες. Ανάμεσα σ' αυτές είναι η θεία του Κανάρη, πού σώθηκε κολυμπώντας τρεις ώρες παρόλο πού ήταν 60 χρονών. Μα και η γυναίκα του Κανάρη, Δέσποινα, έσωσε τα παιδιά τους με τον ίδιο τρόπο. Κολυμπώντας μια ολόκληρη μέρα και κρατώντας τα σφιχτά στην αγκαλιά της, έφτασε στο πλοίο του πεθερού της.
Μαρτυρική μορφή του 1821 είναι η ηρωίδα Αρφανή, πού βρήκε τον θάνατο από τους Τούρκους στο σπίτι της πολεμώντας για πολλές ώρες τον εχθρό. Η Αρφανή, σαν πιάστηκε ζωντανή, τιμωρήθηκε σκληρά για τους Τούρκους πού σκότωσε.
Για τη Δέσποινα Παπαδημητράκη, πού πολέμησε με λύσσα σε μια οδομαχία, δεν έφτασε μια σφαίρα, για να την σκοτώσουν οι εχθροί της. Φοβήθηκαν μην ανασηκωθεί και μετά τον θάνατο της και τους κυνηγήσει. Γι' αυτό την πυροβολούσαν και νεκρή ώσπου το πτώμα της διαλύθηκε από τις σφαίρες.
ΜΑΡΙΑ ΔΑΣΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗ
Κόρη του μαρτυρικού οπλαρχηγού της Κρήτης, Δασκαλογιάννη, ήταν η πρώτη πού μάθαινε τα σχέδια του πατέρα της για το ξεσήκωμα του κρητικού λαού όταν θα έφτανε η ώρα.
1770: η είδηση πώς ο ρώσικος στόλος του Ορλώφ είχε φανεί στα παράλια της Λακωνίας, έφτασε σαν αστραπή στην Κρήτη. Ο Δασκαλογιάννης, πού είχε κάνει ορισμένες επαφές πριν από δυο χρόνια, πίστευε στη βοήθεια της Ορθόδοξης Ρωσίας και άρχισε αμέσως τις ετοιμασίες. Είπε τα σχέδια του στη Μαρία, δηλαδή πώς θα ξεσηκώσει τους χριστιανούς για ελευθερία ή θάνατο. Της είπε ακόμα να στήσει αμέσως τον αργαλειό της, γιατί ήταν ταγμένη από τον θεό να υφάνει, να ράψει και να κεντήσει μυστικά την πρώτη επαναστατική σημαία της Κρήτης.
Έτσι, στις 25 Μαρτίου του ίδιου χρόνου, πού ο Δασκαλογιάννης κήρυξε την Επανάσταση της Κρήτης, το φλάμπουρο πού κέντησε η Μαρία με τον Σταυρό στη μέση παραδόθηκε στα χέρια των Σφακιανών αγωνιστών.
Η Επανάσταση όμως τού 1770 απέτυχε παρόλο πού γυναίκες και άντρες πολέμησαν σα θηρία, γιατί οι αγωνιστές έμειναν αβοήθητοι. Η Μαρία σε μια μάχη έπεσε στα χέρια των Τούρκων και οδηγήθηκε στο Ηράκλειο στο σπίτι τού πασά.
Αφού οι Τούρκοι έγδαραν τον Δασκαλογιάννη, ο οποίος παραδόθηκε για να σώσει την κόρη του, στο πεύκο πού βρισκόταν πριν από λίγα χρόνια στην πλατεία των Τριών Καμάρων του Ηρακλείου, ο πασάς πάντρεψε τη Μαρία με τον διερμηνέα του, πού λέγεται ότι ήταν κρυπτοχριστιανός, όπως πολλοί Τουρκοκρήτες.
Ύστερα από μερικά χρόνια, ο Τούρκος πήρε τη Μαρία και εγκαταστάθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, όπου και πέθανε σε λίγο καιρό αφήνοντας της τεράστια περιουσία.
Πολλοί πιστεύουν πώς η Δασκαλογιάννη σκότωσε στην Πόλη τον Τούρκο άντρας της και τα δυο τους παιδιά, γιατί αμέσως πήγε και έγινε καλόγρια στην Τήνο.
Το ξεσήκωμα της πανελλήνιας Επανάστασης βρήκε τη Μαρία γριά πια. Όμως αυτό δεν την εμπόδισε να ξεσηκώσει την Επανάσταση στην Κρήτη, όπως θα έκανε ο πατέρας της — χωρίς να δημιουργεί υποψίες κάτω από το ράσο της μοναχής — προσφέροντας όλα της τα χρήματα για να αγοράσει ο ανιψιός της ένα πολεμικό μπρίκι και να ενισχύσει τον Αγώνα. Και στις 18 Ιουνίου τού 1821, ο εγγονός του Δασκαλογιάννη ύψωνε και πάλι τη σημαία της Κρητικής Επανάστασης.
Η Μαρία πέθανε στην Τήνο το 1823.
Πηγή:
ΙΣΤΟΡΙΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου