Oι πρώτες ταχυδρομικές υπηρεσίες

ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΑ

Tα πρώτα ταχυδρομεία στον κόσμο 

και η οργάνωση των πρώτων κρατικών ταχυδρομικών υπηρεσιών.

Τα   πρώτα   ταχυδρομεία  ήσαν   προφορικά.   Οι πρώτοι ταχυδρομικοί διανομείς ήταν οι αγγελιαφόροι.   Τα  μηνύματα  μεταδίδονταν  «διά  ζώσης»,   από στόμα σε στόμα. Το είδος όμως αυτό της επικοινωνίας  παρουσίαζε  ένα  διπλό  μειονέκτημα:  Πρώτα-πρώτα υπήρχε πάντοτε ό κίνδυνος να μη μεταδοθεί επακριβώς ένα μήνυμα. Και υστέρα, ό αγγελιαφόρος υπήρχε κίνδυνος να πέσει στα χέρια του εχθρού και πιεζόμενος να αποκάλυψη την φύση της αποστολής του. Γι' αυτό τα μηνύματα άρχισαν να μεταβιβάζονται δια μέσου διαφόρων συμβολικών αντικειμένων, την ακριβή έννοια των όποιων γνώριζε προκαταβολικά ο αποδέκτης. Μια συνέπεια της πρωτογόνου αυτής μεθόδου ήταν ότι τα μηνύματα έπρεπε να είναι πολύ σύντομα. Όσο όμως αυξανόντουσαν οι πληθυσμοί και πολλαπλασιάζονταν οι εμπορικές επικοινωνίες,  άρχισε να φαίνεται ή ανεπάρκεια αυτής της μεθόδου. 

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΑΣΣΥΡΙΩΝ

Μια μεγάλη στροφή στην επικοινωνία των ανθρώπων σημειώθηκε με την ανακάλυψη της γραφής, αρχικά πά­νω σε πέτρες. Η πέτρα υπήρξε το πρώτο χαρτί, επάνω στο όποιο ο άνθρωπος έγραψε το πρώτο του γράμμα. Το πρώτο γράμμα πού έστειλε ένας άνθρωπος  σ' έναν  άλλο   ήταν μια …. σκαλισμένη πέτρα! Για να μπορούν να μεταφέρονται ευκολότερα, προτιμιόντουσαν πέτρες μικρών διαστάσεων με λεία επιφά­νεια, ώστε ή χάραξη του κείμενου του μηνύματος να  είναι ευκολότερη και, προ παντός, πιο ευανάγνωστη. Με τον καιρό, η πείρα του άνθρωπου και η πρόοδος των τεχνικών του μέσων τον καθοδήγησαν στο να χρησιμοποιεί  κι άλλες ύλες,  όπως ή άργιλος.  Τα πρώτα γράμματα, πού ήταν γράμματα επάνω σε άργιλο, εμφανίσθηκαν στην Μεσοποταμία. Οι Βαβυλώνιοι και oι Ασσύριοι εγκαινίασαν μια τακτική αλληλογραφία.  Επικοινωνούσαν με επιστολές.

Υπήρχε όμως και ένα άλλο πρόβλημα πού έπρεπε να λυθεί. Όποιος έγραφε ένα γράμμα ήθελε να μεταδώσει και νέα πού δεν τον συνέφερε να τα μαθαίνει ούτε ο κομιστής, ούτε κανένας άλλος, εκτός από τον αποδέκτη. Έπρεπε να επινοηθεί ένας τρόπος περιβλήματος, πού να προστατεύει το κείμενο του μηνύματος από αδιάκριτα βλέμματα. Με άλλα λογία, δεν έφθανε πώς είχαν ανακαλυφθεί εύχρηστες κατά το μάλλον ή ήττον πρώτες ύλες επάνω στις όποιες να μπορεί να γραφεί μία επιστολή. Χρειαζόταν και ο φάκελος. Πώς λύθηκε αυτό το πρόβλημα;

 ΕΓΓΥΣ ΑΝΑΤΟΛΗ

Στην  Εγγύς 'Ανατολή, αφού ο επιστολογράφος χάραζε το κείμενο πάνω σε μια πινακίδα από νωπή άργιλο, την έβαζε στον φούρνο να την ψήσει!  Ύστερα την έβαζε μέσα σε ένα φάκελο, πού κι αυτός ήταν φτιαγμένος από την ίδια ύλη: από άργιλο. Στο εξωτερικό αυτό κάλυμμα της επιστολής ο αποστολέας χάραζε το όνομα του αποδεκτού και, καμιά φορά, για μεγαλύτερη ασφάλεια, αποτύπωνε και την σφραγίδα του. Ο αποδέκτης έσπαζε το εξωτερικό περίβλημα. Κι έτσι εξηγείται γιατί οι φάκελοι εκείνης της εποχής που σώθηκαν είναι ασυγκρίτως σπανιότεροι από το «εσώκλειστο» κείμενο, δηλαδή το καθ' εαυτό γράμμα.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΣΕ ΠΑΠΥΡΟ 3ος ΑΙΩΝΑΣ Π.Χ

Κατόπιν χρησιμοποιήθηκαν και άλλες ύλες, όπως τα μέταλλα. Ο άνθρωπος άρχισε να γράφει επάνω σε λεπτά φύλλα χαλκού ή μολύβδου.   Αλλά ο μεγάλος σταθμός στην αλληλογραφία των ανθρώπων υπήρξε η χρησιμοποίηση του παπύρου.

ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟ ΤΩΝ ΡΩΜΑΙΩΝ

Την πρώτη ιδέα οργανωμένου (κρατικού) ταχυδρομείου ο Ηρόδοτος την αποδίδει στον βασιλέα των Περσών Κύρο.  Αλλά εκείνοι πού οργάνωσαν συ­στηματικά την ταχυδρομική υπηρεσία ήταν οι Ρωμαίοι. Κατά μήκος των στρατιωτικών οδών και σε σημεία πού τα χώριζε μικρή απόσταση, οι Ρω­μαίοι είχαν εγκαταστήσει διάφορα «πόστα» (φυλάκια) ταχυδρόμων. Από τα «πόστα» εκείνα των Ρωμαίων βγήκε και η λέξη «πόστ» (post), με τήν οποία προσδιορίζεται σε διάφορες νεώτερες γλώσσες η ταχυδρομική υπηρεσία.

ΚΑΡΛΟΜΑΓΝΟΣ

Το «κρατικό ταχυδρομείο» των Ρωμαίων το δια­δέχθηκε στους μέσους χρόνους το «Ταχυδρομείο του Βασιλέως». Ό Καρλομάγνος συνέδεσε το όνομά του, έκτος των άλλων, και με την κατασκευή τριών οδών, πού μοναδικός τους προορισμός ήταν η δια μέσου πεζών και αργότερα εφίππων αγγελιαφόρων εξυπηρέτησης της αλληλογραφίας του βασιλέως. Με τις τρεις εκείνες οδούς συνδέονταν η Ιταλία, η Ισπανία και η Γερμανία. Ειδικούς ταχυδρόμους είχαν στην υπηρεσία τους και ή βασίλισσα και ο διάδοχος του θρόνου. Οι βασιλικοί εκείνοι ταχυδρόμοι είχαν το δικαίωμα να επιτάσσουν εν ανάγκη   άλογα που άνηκαν σε ιδιώτες. Αυτό γινόταν, εννοείται, αφορμή πολλών καταχρήσεων. Πολλοί... ζωοκλέφτες δρούσαν ελεύθερα με το πρόσχημα πώς ήσαν ταχυδρόμοι του βασιλιά.

Εθνικό χαρακτήρα, η οργάνωση και ή λειτουρ­γία της ταχυδρομικής υπηρεσίας στην Ευρώπη, άρ­χισε να παίρνει με την Γαλλική Επανάσταση. Απο­φασιστικό προς την εξέλιξη αυτή στάθηκε το έτος 1793. Εκείνο τον χρόνο η ταχυδρομική υπηρεσία αναδιοργανώθηκε εκ βάθρων στην Γαλλία.

'Ωστόσο, η μεγάλη επανάσταση στην Ιστορία των ταχυδρομείων στάθηκε το γραμματόσημο. Αυτό την καθιέρωσε ως μια υπηρεσία προορισμένη να εξυπηρετεί τους πολλούς. Η αποφασιστική αυτή στροφή σημειώθηκε το πρώτο ήμισυ του 19ου αιώ­νος στην Μεγάλη Βρετανία.  Εμπνευστής και ει­σηγητής της κοσμοϊστορικής αυτής μεταρρύθμισης στάθηκε ο Ρόουλαντ Χίλλ. Αυτός συνέλαβε πρώτος την ιδέα του ενιαίου τέλους για όλες τις — μέχρι ενός ορισμένου βάρους και για ορισμένη εδαφική ακτίνα — ιδιωτικές επιστολές. Το αγγλικό Κοινοβούλιο επικύρωσε την μεγάλη εκείνη μεταρρύθμιση με την ψήφο του. Από την στιγμή εκείνη είχε γεννηθεί το γραμματόσημο, και μαζί με αυτό ένα και­νούργιο πάθος για τους ανθρώπους. Η συλλογή γραμματοσήμων.

Όμως όπως όλα εξελίσσονται σε αυτή την ζωή το ίδιο συνέβη και με την αλληλογραφία των ανθρώπων. Έτσι στην σημερινή ηλεκτρονική εποχή η επικοινωνία των ανθρώπων γίνεται ταχύτερα και ευκολότερα. Τα κοινωνικά δίκτυα, οι κάθε μορφής messengers και το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος των αναγκών άμεσης επικοινωνίας των ανθρώπων. Η ταχύτητα παραμέρισε την προσμονή, τα χτυποκάρδια και τον ρομαντισμό που μεταφερόταν μέσα από τα αρωματισμένα γράμματα σημειώνοντας το τέλος μιας εποχής. 

Καλό ή κακό; Για εμάς που ζήσαμε αυτή την παλιά εποχή και ασχοληθήκαμε και με τον φιλοτελισμό σίγουρα μας δημιουργεί συναισθήματα θλίψης και σίγουρα θα μας λείψει καθώς βλέπουμε σιγά – σιγά τις ταχυδρομικές υπηρεσίες να μετατρέπονται σε υπηρεσίες μεταφοράς δεμάτων και εντύπων. Και είναι ακόμα πιο θλιβερό καθώς βλέπουμε ότι ακόμα και οι ευχετήριες κάρτες, για τις μεγάλες γιορτές, μετατρέπονται σε ανταλλαγή ευχετήριων ηλεκτρονικών μηνυμάτων. Αλλά είπαμε η ζωή συνεχίζεται και εξελίσσεται ….

Διασκευή από την 

"Ιστορία Εικονογραφημένη" (1971)