Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΕΧΝΗ

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΕΧΝΗ

Ξεχωριστή η θέση της γυναίκας στην παγκόσμια τέχνη. Ο ρόλος της μητριαρχίας. Από τα πρώτα ειδώλια στην εκπληκτική πλαστικότητα των γλυπτών της κλασικής Ελλάδας. Πέρα από τη μορφή της Παναγίας, ο Χριστιανισμός περιόρισε την παρουσία της γυναίκας στην τέχνη για χίλια πεντακόσια χρόνια, μέχρι την Αναγέννηση.

Η θέση της γυναίκας στην παγκόσμια τέχνη, από τα πρώτα κιόλας βήματα της ανθρωπότητας στο δρόμο του πολιτισμού και της εξέλιξης, είναι εντυπωσιακά πρωταγωνιστική. Και όχι  φυσικά, μόνο στην τέχνη, αλλά και στις θρησκευτικές δοξασίες, τους μύθους και τις παραδόσεις. Πολλοί μελετητές αποδίδουν την τέτοια θέση της γυναίκας στην επί χιλιετηρίδες, επικράτηση της μητριαρχίας. Νομίζω πως αυτό είναι υπερβολικό, αν όχι τελείως λανθασμένο. Απόδειξη ότι και με την πλήρη κατάργηση της μητριαρχίας και τη δομή της ανθρώπινης κοινωνίας με άξονα την κυριαρχία του άνδρα, η γυναίκα δεν έπαψε να αποτελεί κυρίαρχο στοιχείο στην παγκόσμια τέχνη και θρησκεία.

Από τα πρώτα χοντροκομμένα ειδώλια από πηλό ή ασβεστόλιθο και τα πρώτα δείγματα ποιητικού λόγου με τη μορφή δοξαστικών ύμνων, φθάσαμε στην εκπληκτική πλαστικότητα των γλυπτών του   Πραξιτέλη και στην πραγματικά μαγική τελειότητα του ποιητικού λόγου.

Δε γνωρίζουμε τι κατόρθωσε ο προφορικός λόγος στην προ-κλασική εποχή στον τομέα της τέχνης και τι ποσοστό από την καλλιτεχνική παραγωγή της μακρινής εποχής ήταν αφιερωμένη στη γυναίκα. Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία ότι αυτή ήταν σημαντική. Μια ιδέα γι’ αυτό παίρνουμε από τους μύθους που διασώθηκαν και από τα πρώτα γραπτά κείμενα της παγκόσμιας γραμματολογίας, όπου η επίδραση της προφορικής παράδοσης είναι σημαντική.

Στην κλασική ελληνική αρχαιότητα, σ' όλες τις μορφές της καλλιτεχνικής δραστηριότητας, ποίηση, θέατρο, αλληλογραφία, γλυπτική, ζωγραφική, η θεματογραφία που ασχολείται με τη γυναίκα είναι πληθωρική. Στη μετακλασική εποχή και κυρίως με την επικράτηση του Χριστιανισμού η παρουσία της γυναίκας περιορίζεται κάπως, με εξαίρεση, φυσικά, της μορφής της Παναγίας που έχει γίνει σύμβολο. Αυτό έχει την εξήγηση του στη συντηρητική ηθικολογία της νέας θρησκείας και σε λόγους άλλους, δευτερότερους.

Με την μεγάλη πνευματική επανάσταση, που στην ιστορία της τέχνης ονομάστηκε Αναγέννηση, η γυναίκα κέρδισε τη θέση που είχε παλαιότερα στον χώρο της τέχνης. Μεγάλοι ποιητές και ζωγράφοι, γλύπτες και συγγραφείς του πεζού λόγου έχουν εμπνευστεί από τη γυναίκα. Θα ήταν άδικο να ονομάσουμε ορισμένους από τους δημιουργούς αυτούς, τη στιγμή που η εμβέλεια των γνώσεων μας δεν μπορεί να συμπεριλάβει τους πιο σημαντικούς.

Κοντολογίς, η γυναίκα στάθηκε αντικείμενο έμπνευσης μεγάλων επώνυμων δημιουργιών μα, προπαντός της ανώνυμης λαϊκής δημιουργίας. Και εκεί γνώρισε την αληθινή της αίγλη. Η  λαϊκή δημιουργία, σαν έκφραση μιας καθολικά παραδεχτής αισθητικής αντίληψης, είναι ο καθρέφτης των κοινωνικών διεργασιών και των κοινωνικών αντιλήψεων κάθε εποχής.

Τάσος Σταμπούλογλου

«ΔΟΚΙΜΙΑ» / ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΓΙΑΤΙ»/ΣΕΡΡΕΣ 2011