Πώς καταστρέφεται η μεσαία τάξη

Καθηλωτικό το βιβλίο του Αμερικανού αναλυτή Μάικλ Τζ. Κέισι που περιγράφει πώς η οικονομική κρίση συνέτριψε την κοινωνική συνοχή

Του Χ.Κ. Λαζαρόπουλου

Δεν έγινε τυχαία ένα από τα περιζήτητα βιβλία των ημερών. «Η καταστροφή της μεσαίας τάξης» του Μάικ Τζ. Κέισι έρχεται να απαντήσει με απλό και ευθύ τρόπο σε μια σειρά από ερωτήματα για τα αίτια και τους λόγους που προκάλεσαν τη συντριβή της κοινωνικής συνοχής στο όνομα της οικονομικής κρίσης. 

Με ρέοντα δημοσιογραφικό λόγο, με επιχειρήματα, ιστορικές παραπομπές και μοναδική τεκμηρίωση, ο γνωστός Αμερικανός οικονομικός αναλυτής και αρθρογράφος κ. Μάικλ Τζ. Κέισι κάνει τη διαφορά. Με το βιβλίο «Η καταστροφή της Μεσαίας Τάξης», το οποίο προσφέρουν στο αναγνωστικό κοινό της χώρας μας οι εκδόσεις «Ψυχογιός», έρχεται να φωτίσει τις άγνωστες πτυχές της οικονομικής κρίσης στη χώρα μας.

Ο κ. Κέισι εξιστορεί πώς καταγράφηκε στην παγκόσμια ιστορία η πρώτη δοκιμασία του τραπεζικού συστήματος ύστερα από το διάγγελμα που απηύθυνε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον στις 5 Αυγούστου 1971. Όπως θα έλεγε ένας παλιός πολιτικός ήταν η αφορμή να ανοίξει «η πόρτα του φρενοκομείου» των αγορών και να φθάσουμε στη σημερινή κατάσταση. Ο συγγραφέας γίνεται ιδιαίτερα αναλυτικός στις επιπτώσεις κάθε δράσης στην οικονομία, όχι σε επίπεδο εθνικό αλλά παγκόσμιο, όπως άλλωστε απαιτούν οι σύγχρονες συνθήκες που διαμορφώθηκαν με την παγκοσμιοποίηση.

Η διάθλαση της κρίσης σε ευάλωτες οικονομίες

Δεν είναι τυχαίες οι αναφορές σε κραυγαλέα παραδείγματα της αμερικανικής οικονομίας όταν το παιγνίδι με τις μετοχές στις ΗΠΑ διακόπηκε αιφνιδίως στις 5 Μαρτίου 2000. Το γεγονός αυτό λειτουργεί σαν πρίσμα για τον Κέισι, ο οποίος επιχειρεί να αναλύσει εύστοχα τη διάθλασή του στις συνέπειες που προκάλεσε σε ευάλωτες οικονομίες της Ευρώπης (όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και η Πορτογαλία). Για να τηρήσει την αναγκαία ισορροπία όμως, ο συγγραφέας αναδεικνύει και το άλλο άκρο, αυτό των ωφελημένων οικονομιών (αναδυομένων χωρών όπως η Βραζιλία, η Ρωσία, η Κίνα και η Ινδία).

Μετά τη γενική προσέγγιση, ο αναλυτής της “Wall Street Journal” και του “Dow Jones” λειτουργεί με την αναμφισβήτητη μαεστρία του δημοσιογράφου αναδεικνύοντας τη σημασία της ανθρώπινης ιστορίας. Με το παράδειγμα του Τζό Μπονάτιο, ενός θύματος από την έκρηξη της διεθνούς ρευστότητας που εγκλώβισε την αμερικανική οικονομία στην παραλυτική παγίδα του χρέους, ο Κέισι αρχίζει να περιγράφει πώς ο μέσος πολίτης μετατρέπεται από το σύστημα σε εξαθλιωμένο πολίτη.

Έτσι καταφέρνει και καταρρίπτει τους μύθους για την αποταμίευση και το χρέος, μερικοί από τους οποίους αποτέλεσαν βασικά στερεότυπα των αποκαλούμενων «γκουρού» του νεοελληνικού μικροαστισμού που περιπλανούνταν σε συνέδρια «οικονομικού χαρακτήρα». Οι αναφορές του Κέισι θα δώσουν αφορμή για σκέψη σε όσους έζησαν την τρελλή κούρσα από την εποχή της «ισχυρής Ελλάδας» που έπαιρνε Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης για να παίζουν κάποιοι πρέφα στα καφενεία, παραβλέποντας σε όσα οδήγησαν την Αργεντινή στο χείλος του χάους. 

Πίσω από την αφήγηση όσων συνέβησαν στην Αργεντινή, έξυπνα ο συγγραφέας αναδεικνύει το ρόλο της Κίνας στο παγκόσμιο οικονομικό ψηφιδωτό. Περιγράφει τη «συμφωνία της σόγιας» και τη σχέση οικονομικής αλληλεξάρτησης που αναπτύχθηκε ανάμεσα στο Μπουένος Άιρες και το Πεκίνο. Αξίζει να διαβάσετε πώς περάσαμε στην απόλυτη διασάλευση της αξιοπρέπειας στις εργασιακές σχέσεις και τη δημιουργία των «εργαζομένων FIFO» (σ.σ. FIFO: Fly in – fly out). Για όσους γνωρίζουν τη λειτουργία της Εφοδιαστικής Αλυσίδας θα μπορέσουν εύκολα να κάνουν αναγωγές στις πρακτικές FIFO(First in – first out) ή FEFO (First expire – first out) για τα προϊόντα.

Όχι μόνο απομυθοποιείται η μεσαία τάξη αλλά τείνει να μετατραπεί σε τείχος μεταξύ δύο απόλυτων: του απόλυτου πλούτου και της απόλυτης εξαθλίωσης, δείγματα που συνιστούν συνθήκες τεχνολογικής – μονεταριστικής νέο-φεουδαρχίας. Χαρακτηριστικές είναι οι αναφορές του Κέισι σε «φόνους σε τιμή ευκαιρίας» στο κεφάλαιο με τον τίτλο «Φρενήρης πορεία προς τον πάτο». Μια εποχή στην παγκόσμια ιστορία μπορεί να συγκριθεί με αυτήν. Είναι η «Τρομοκρατία» του Ιερώνυμου Σαβοναρόλα, αποκορύφωμα της οποίας ήταν η «φωτιά της ματαιοδοξίας», το 1497 στη Φλωρεντία.

Γι’ αυτό κι ο συγγραφέας αφιερώνει το δεύτερο μέρος του βιβλίου στην άνοδο του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, για το οποίο αναφέρει ότι είναι πολύ μεγάλο να αποτύχει και πολύ μεγάλο να επιτύχει! Παραδείγματα από τις αμερικανικές αγορές έρχονται να μας διδάξουν τι συμβαίνει «όταν οι μεταρρυθμίσεις δεν αποδίδουν». Πολύ περισσότερο τώρα, όταν στην ελληνική πραγματικότητα οι μεταρρυθμίσεις μένουν στα χαρτιά και βυθίζουν ακόμα περισσότερο τη μεσαία τάξη στη δίνη των οικονομικών αφαιμάξεων και της απελπισίας.

Η Ισλανδία και ο πανικός στην Ελλάδα

Οι αναγνώστες θα πρέπει να προσέξουν τις διατυπώσεις του Κέισι σχετικά με τη “Lehman Brothers” αλλά και την εξαιρετική προσέγγιση που κάνει στο θέμα της Ισλανδίας και πώς αυτό το μικρό κράτος κατάφερε να μειώσει το μέγεθος των τραπεζών ενώ έβαλε τους τραπεζίτες στη θέση τους. Ορισμένοι από τους «φωστήρες» που δηλώνουν ότι σώζουν τη χώρα, μάλλον πρέπει να μελετήσουν ή όχι και να αποστηθίσουν αυτό το κεφάλαιο.

Η απάντηση υπάρχει στο αμέσως επόμενο κεφάλαιο για τις χώρες PIIGS (Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ελλάδα και Ισπανία). Πέρα από πολιτικές και ιδεολογικές διαφορές, η ανάλυση για την Ελλάδα και για τον πρώτο πανικό στα τέλη του 2009 δημιουργεί χρήσιμα συμπεράσματα. Δεν είναι τυχαίο ότι από την ανάλυση προκύπτει το ρητορικό ερώτημα αν απειλείται επί της ουσίας η Δημοκρατία. Απάντηση φυσικά μπορεί να δώσει ο καθένας με τη στάση και τις επιλογές του σε όλα τα επίπεδα των δραστηριοτήτων του.

Προς το τέλος το βιβλίο «Η καταστροφή της Μεσαίας Τάξης» σκιαγραφεί το μούδιασμα της εποχής και μέσα απ’ αυτήν την περιγραφή ο Κέισι επιχειρεί να δώσει λύσεις, προτάσεις και συμβουλές, οι οποίες πρέπει να απασχολήσουν συλλογικά όχι μόνο τα ιερατεία του χρήματος και της πολιτικής αλλά κυρίως την κοινωνία όπου δίδεται η μάχη για την επιβίωση και την αλλαγή πορείας. Ο Κέισι γράφει για την ανάγκη ενός λιγότερο ταραχώδους πλανήτη. Ίσως αυτό να είναι το ερέθισμα να βγει από το κάδρο η ψυχρότητα των αριθμών που οδηγεί σε ανεργία δίχως σύνορα, άρα και σε ευάλωτες οικονομίες, αδύναμες ν’ αντισταθούν σε οποιαδήποτε κρίση.

Επίσης, δίνει ένα μάθημα. Η μεσαία τάξη αποτελεί θύμα και αιχμάλωτο από τις στρατηγικές των πολιτικών που εμποδίζουν την ελεύθερη αγορά και τον δίκαιο ανταγωνισμό.

Έγραψαν για το βιβλίο

• Γιώργος Σταθάκης, Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ – Περιφέρεια Χανίων, Καθηγητής Οικονομικών Πανεπιστημίου Κρήτης: Ένα εξαιρετικό δοκίμιο, εύληπτο, κατανοητό, συγκροτημένο και με σαφείς διατυπώσεις, σκέψεις και προτάσεις.
• Σάιμον Τζόνσον, καθηγητής επιχειρηματικότητας, MIT Sloan School of Management: Ένα συνταρακτικό κατηγορώ του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Αν πιστεύετε ότι το μέγεθος, η δομή και τα κίνητρα των μεγαλύτερων τραπεζών μας δεν είναι λόγος να ανησυχούμε, δεν βλέπετε τι έχει συμβεί. Ο Μάικλ Κέισι θα σας το ξεκαθαρίσει.
• Φερνάντο ντε Σότο, πρόεδρος του Ινστιτούτου για την Ελευθερία και τη Δημοκρατία, Λίμα, Περού: Είμαστε εν μέσω μια παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και ο Κέισι έχει γράψει ένα παγκόσμιο βιβλίο για τους νικητές και τους ηττημένους. Η «καταστροφή της Μεσαίας Τάξης» αποτελεί μια εντυπωσιακή δημοσιογραφική προσπάθεια να δοθούν εξηγήσεις για το πώς το κατεστραμμένο χρηματοπιστωτικό σύστημα επηρεάζει τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Επιπλέον, ο Κέισι προτείνει πολιτικές για τη δημιουργία ενός ισορροπημένου συστήματος που θα είναι καλύτερα προετοιμασμένο για να αντιμετωπίσει την επόμενη κρίση.

www.newsbomb.gr