Βαμμένα κόκκινα αυγά: συμβολικό έθιμο αιώνων

Βαμμένα κόκκινα αυγά: συμβολικό έθιμο αιώνων

Αλλά και ιδανικά διακοσμητικά αντικείμενα που συγκινούν τους καλλιτέχνες

Τι θα ήταν το Πάσχα δίχως τα κόκκινα αυγά του; Τι θα ήταν η Ανάσταση δίχως το τσούγκρισμα, που δίνει— με το σπάσιμο του κελύφους, απ' όπου ξεπηδά μια κρυμμένη, θαμμένη ζωή— όχι μόνο τη λαϊκή χειρονομία της αμοιβαίας επαφής και αγάπης των ανθρώπων, αλλά και την απτή, βαθύτερη έκφραση της ενότητας της ζωής στη βασική μεταμόρφωση, όπως τη φαντάστηκαν οι αρχαίοι Έλληνες, από τον Ηράκλειτο ήδη;  Έθιμο βυζαντινό, παρακολουθεί την ελληνική Πασχαλιά αιώνες τώρα. Οι γυναίκες καταπιάνονται με το βάψιμο των αυγών τη Μεγάλη Πέμπτη, την Κοκκινοπέφτη, όπως τη λένε ακόμα και σήμερα σε πολλές περιοχές: κόκκινα για την ανάμνηση του χυμένου αίματος του Χριστού· «ξομπλωτά ή κεντημένα», για τη χαρά της μέρας όπου τα κορίτσια ζωγραφίζουν με λιωμένο κερί πάνω στ' αυγά πουλιά ή σχήματα διάφορα.

Αλλά χρωματιστά, κυρίως κόκκινα, αυγά μνημονεύονται στην Κίνα, για γιορταστικούς σκοπούς, ήδη από τον 5ο αιώνα και στην Αίγυπτο τον 10ο αιώνα. Τον 17ο τα συναντάμε στους χριστιανούς και τους μωαμεθανούς στη Μεσοποταμία και τη Συρία, στην Περσία και τη Χερσόνησο του Αίμου.

Έτσι, μερικοί υποθέτουν ότι τα κόκκινα αυγά του Πάσχα διαδόθηκαν, με κάποιο αρχαίο έθιμο των Καλανδών, σε όλη την Ευρώπη και την Ασία έως την Κίνα και συνδέθηκαν με ντόπια έθιμα κάθε λαού. Από την αρχαιότητα, εξάλλου, το αυγό είναι αναπαράσταση συμβολική της γονιμότητας και κάποτε της αιωνιότητας. Η εαρινή ισημερία γιορταζόταν από τους Ρωμαίους με μια παρέλαση γυναικών ενδεδυμένων στα λευκά, που έφεραν ένα αυγό προς τιμήν της αγροτικής θεότητας του θερισμού, της Δήμητρας.

Ο θρύλος των αυγών του Πάσχα, μολονότι δεν μπορεί να χρονολογηθεί με ακρίβεια, φτάνει στα χρόνια του Μεσαίωνα για τους Χριστιανούς της Δύσης. Από τον 12ο αιώνα, η δυτική Εκκλησία ευλογούσε τα αυγά (τα αληθινά, της κότας!) και τα πρόσφερε   μετά   τη   Λειτουργία της Ανάστασης στους πιστούς, ακολουθώντας ένα τελετουργικό που επιβίωσε για αιώνες.

Στον τόπο μας τα «ευαγγελισμένα» αυγά, εκείνα, δηλαδή, που στέλνονται στην εκκλησία για να λειτουργηθούν, θεωρούνται θαυματουργά: αποτρέπουν κάθε κακό, αποτελούν εγγύηση γονιμότητας και ευλογίας για το σπίτι που τα κρατεί.

Με τα χρόνια, τα πασχαλινά αυγά αντιμετωπίστηκαν ως ιδανικά διακοσμητικά αντικείμενα. Η καθαρή γραμμή του αυγού, η τέλεια φόρμα του, η συμβολική της δημιουργίας την οποία υποβάλλει, η γυμνότητα και η ευθραυστότητα του συγκινούν τους καλλιτέχνες.

Στη Γαλλία υπάρχει ακόμη και μια ένωση για την καλλιτεχνική και πολιτιστική προώθηση του διακοσμητικού αυγού, η περίφημη Adacod. Το 1997 έγινε μάλιστα η δέκατη Διεθνής Έκθεση στο Πάρκο της Λα Βιλέτ όπου χειροτέχνες από όλο τον κόσμο, από την Ευρώπη ώς τη Μαδαγασκάρη και τη Βραζιλία, συγκεντρώθηκαν για να παρουσιάσουν αυγά ζωγραφισμένα, γλυπτά, γυάλινα, σκαλισμένα στην πέτρα ή το ξύλο.

Όσο για τα αυγά-κοσμήματα, αρκεί να θυμηθούμε τον τσάρο Αλέξανδρο Γ' που παράγγελνε τελετουργικά στον περίφημο κοσμηματοπώλη Καρλ Φαμπερζέ αυγά δουλεμένα με χρυσάφι και πολύτιμες πέτρες, που σήμερα πουλιούνται σε υπέρογκες τιμές στο Σόθμπι'ς.

ΕΙΡΗΝΗ ΦΩΚΙΑΝΟΥ/ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ