ΠΩΣ
ΤΟ ΣΚΑΚΙ ΑΥΞΑΝΕΙ TO IQ
Το σκάκι βοηθά στην αύξηση
του IQ, βελτιώνει τη μνήμη, προλαμβάνει το Αλτσχάιμερ. Πώς το πιο γοητευτικό
επιτραπέζιο παιχνίδι έγινε μόδα.
Από την Έρη Βαρδάκη
«Tο σκάκι είναι στην ουσία του ένα
παιχνίδι, στη μορφή του μια τέχνη και στην εκτέλεση του μια επιστήμη». Τα λόγια
ανήκουν στον Γερμανό Τασίλο φον ντερ Λάσα, σημαντικό θεωρητικό του σκακιού, ο
οποίος έζησε τον 19o
αιώνα. Η λιτή περιγραφή του σκιαγραφεί επακριβώς το πνεύμα του βασιλιά των
παιχνιδιών σκέψης, που τα τελευταία χρόνια ζει μια μεγάλη άνθηση παγκοσμίως. Ξεπερνώντας
πλέον τα όρια των χωρών του πρώην ανατολικού μπλοκ, έχει αφήσει για πάντα πίσω
του την ξεπερασμένη προπαγάνδα του Ψυχρού Πολέμου. Στην παγωμένη Νορβηγία, χάρη
στον νέο παγκόσμιο πρωταθλητή Μάγκνους Κάρλσεν το σκάκι έχει γίνει η νέα μόδα,
η Κίνα αποτελεί υπερδύναμη κυρίως στις γυναίκες, ενώ ακόμη και στην Ελλάδα
σχεδόν κάθε Σαββατοκύριακο διοργανώνεται και από ένα τουρνουά. Το σκάκι έκανε
ρουά ματ, παραμένοντας επίκαιρο και σε αυτόν τον αιώνα.
Τα οφέλη του είναι πολλά
και γνωστά: πρόληψη του Αλτσχάιμερ, βελτίωση της μνήμης, αύξηση του IQ, αύξηση
της αυτοσυγκέντρωσης κτλ. Οπως συνηθίζει να λέει και ο Γκάρι Κασπάροφ: «Το
σκάκι είναι μοναδικό, επειδή όλοι μπορούμε να παίξουμε». Φυσικά, τα
επιστημονικά δεδομένα εδώ και πολλά χρόνια πιστοποιούν και τη μεγάλη
εκπαιδευτική αξία του, ώστε αρκετές χώρες δικαίως το εντάσσουν υποχρεωτικά στο
ημερήσιο πρόγραμμα διδασκαλίας. Το πανεπιστήμιο της γερμανικής πόλης Τριρ
πραγματοποίησε, μάλιστα, μια ενδιαφέρουσα έρευνα σε δύο τάξεις με τα ίδια
δημογραφικά χαρακτηριστικά. Στη μία προστέθηκε στο πρόγραμμα μία ώρα επιπλέον
μαθηματικά και στην άλλη μία ώρα σκάκι. Όταν οι δύο τάξεις συναγωνίστηκαν στο
τέλος μεταξύ τους επάνω σε ένα τεστ μαθηματικών, κέρδισε τελικά η τάξη που
διδασκόταν σκάκι.
Η
ελληνική παρτίδα
«Στην Ελλάδα το σκάκι
είναι αρκετά ανεπτυγμένο, παρ' όλο που δεν υπάρχει μεγάλη παράδοση», αναφέρει
στο περιοδικό BHmagazino ο αντιπρόεδρος της Ελληνικής Σκακιστικής Ομοσπονδίας,
Βασίλης Θεοδωρίδης. «Αυτή τη στιγμή οι ενεργοί σύλλογοι είναι περίπου 220 (από
τους 400 καταγεγραμμένους), ενώ μετράμε και 11 ενώσεις, θα μπορούσαμε να πούμε
ότι το σκάκι είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο στα μεγάλα αστικά κέντρα, την Αθήνα
και τη Θεσσαλονίκη δηλαδή, ενώ αυτές τις δύο πόλεις συναγωνίζονται επάξια και η
Κρήτη - κυρίως τα Χανιά και ακολουθεί το Ηράκλειο - καθώς και η πόλη της
Καβάλας», συμπληρώνει.
Πράγματι, οι σκακιστικοί
όμιλοι γνωρίζουν άνθηση και πολλοί γονείς στρέφουν τα παιδιά τους στο άθλημα,
ως ένα παιχνίδι ακονίσματος της σκέψης, πειθαρχίας και εξερεύνησης της
δημιουργικότητας. Από την πλευρά της Ελληνικής Σκακιστικής Ομοσπονδίας είναι
σαφές ότι δίνεται έμφαση στο σχολικό σκάκι. «Πρόκειται για σπουδαίο
εκπαιδευτικό εργαλείο», αναφέρει ο κ. Θεοδωρίδης. «Από πλευράς μας γίνονται
προσπάθειες να μπει και επίσημα στα σχολεία, όπως συμβαίνει και σε άλλες χώρες.
Έχουν γίνει συζητήσεις με το υπουργείο Παιδείας και υπάρχει καλό κλίμα. Πάντα,
βέβαια, τίθεται και το οικονομικό ζήτημα στην υπόθεση, επειδή, όπως
καταλαβαίνετε, απαιτείται η πρόσληψη κάποιων εκπαιδευτών-προπονητών». Είναι,
ούτως ή άλλως, γνωστό ότι η κρίση έχει επηρεάσει τις επιχορηγήσεις στο άθλημα.
«Φανταστείτε ότι ενώ η ομοσπονδία είχε φτάσει πριν από μερικά χρόνια να
λαμβάνει μέχρι και 850.000 ευρώ τον χρόνο, το 2014 το ποσό έχει φτάσει στις 120.000,
με αποτέλεσμα να μην μπορούν να καλυφθούν ούτε τα λειτουργικά έξοδα», αναφέρει.
Παρ' όλα αυτά, το ελληνικό
σκάκι βρίσκεται σε ανοδική πορεία, καθώς σπουδαία ταλέντα υπάρχουν σε κάθε
γωνιά της Ελλάδας. Πρόσφατο παράδειγμα η 13άχρονη παγκόσμια πρωταθλήτρια
Σταυρούλα Τσολακίδου από την Καβάλα, ένα κορίτσι που στάθηκε και η αφορμή για αυτή
την «εξερεύνηση» στον μαγικό κόσμο του αριστοκρατικού αυτού αθλήματος. ·
BHmagazino
Σκάκι
Το σκάκι είναι επιτραπέζιο
παιχνίδι και ιδιαίτερα πνευματικό άθλημα για δύο παίκτες. Παίζεται σε τετράγωνο
διάγραμμα, που λέγεται σκακιέρα, επί της οποίας οι παίκτες, καθισμένοι
αντικριστά, μετακινούν, ο ένας τους 16 λευκούς πεσσούς (πιόνια) του παιγνιδιού
και ο άλλος τους 16 μαύρους, σε εναλλάξ κινήσεις, μία προς μία, με βάση τους
κανονισμούς του παιχνιδιού.
Στη σύγχρονη εποχή
απαντάται και το "υπαίθριο σκάκι" που παίζεται σε ειδικά
διαμορφωμένους χώρους πλατειών, πάρκων κ.λπ. πάνω σε χρωματιστές γρανιτένιες
πλάκες με πεσσούς συνήθως ξύλινους ύψους περίπου ενός μέτρου. Τέτοιοι χώροι,
στην Ελλάδα, υπάρχουν στη κεντρική πλατεία Κοραή στον Πειραιά, στη παραλία του
Δήμου Π. Φαλήρου κ.α.
Γενικά
Παλαιότερα το σκάκι το
ονόμαζαν «παιγνίδι των Βασιλέων». Αυτό προέρχονταν από το γεγονός ότι
αποτελούσε για μακρό χρόνο την κυρίαρχη ψυχαγωγία Βασιλέων, Παπών, Πριγκίπων,
και γενικά του ανώτερου κλήρου, αυλικών, ευγενών και πλουσίων τόσο της Δύσης
όσο και της Ανατολής. Σήμερα το σκάκι χαρακτηρίζεται «βασιλιάς των παιγνιδιών»
ως το δυσκολότερο, επιστημονικότερο και ωραιότερο.
Η Διεθνής Σκακιστική
Ομοσπονδία (FIDE), το 1970 είχε ήδη στη δύναμή της 70 εθνικές σκακιστικές
ομοσπονδίες και κάθε δύο χρόνια διοργανώνει «Σκακιστικές Ολυμπιάδες» στις
οποίες η Ελλάδα μετέχει από το 1950.
Τους ισχυρότερους
σκακιστές και σκακίστριες που λαμβάνουν μέρος στα διεθνή τουρνουά σκακιού και
εθνικά πρωταθλήματα αποκαλούν «μαιτρ» και «γκραν μαιτρ» (= εξέχοντες μαιτρ).
Γενικά οι έμπειροι σκακιστές μέχρι και οι ερασιτέχνες, που μελέτησαν τους
κανόνες του παιγνιδιού και λαμβάνουν μέρος σε αγώνες, κατατάσσονται σε παίκτες
Α΄, Β΄ και Γ΄ κατηγορίας.
Γενικά ως σπορ αποτελεί
ένα συναρπαστικό τρόπο δοκιμής των πνευματικών δυνάμεων των παικτών που παίζουν
με ίσους όρους εφαρμόζοντας με ακρίβεια και επιδεξιότητα τους κανόνες του
παιγνιδιού. Στην ουσία το σκάκι είναι ένα στρατιωτικό παιγνίδι ίσων δυνάμεων
που διεξάγεται «επί χάρτου».(σκακιέρας). Εκτός από Βασιλείς και Πάπες
σημαντικοί λάτρεις του παιγνιδιού αυτού υπήρξαν εξέχουσες προσωπικότητες των
Γραμμάτων, επιστημών και Τεχνών μεταξύ των οποίων ο Θερβάντες, ο Βολταίρος, ο
Ντιντερό, ο Γκαίτε, ο Βενιαμίν Φραγκλίνος κ.ά.
Το σημαντικότερο του
παιγνιδιού αυτού δεν είναι τόσο η νίκη επί του αντιπάλου όσο η ποιότητα της
νίκης. Ο ενθουσιασμός έγκειται στις κινήσεις εκείνες που αποβλέπουν σε επόμενες
κινήσεις επί σχεδίου, οι έξυπνοι συνδυασμοί, οι λεπτοί ελιγμοί κ.λπ. που
εκτιμώνται στη «σκακιστική σκέψη» ίσως με μεγαλύτερη απόλαυση που δίνουν τα
«στατικά» βιβλία, πίνακες ζωγραφικής, και άλλα καλλιτεχνικά έργα. Εξ αυτού οι
ωραιότερες παρτίδες που έχουν σημειωθεί τυπώνονται σε βιβλία και περιοδικά του
είδους με αναλύσεις και άλλες δυνατότητες χαρίζοντας ένα ιδιαίτερο θαυμασμό
αυτών.
Γενικά το σκάκι καλλιεργεί
και αναπτύσσει σπουδαία προτερήματα όπως πειθαρχία, διαπαιδαγώγηση της θέλησης
και της αντοχής, ανάπτυξη μνημονικού, ετοιμότητα, εξυπνάδα, λογική σκέψη, κ.λπ.
ή όπως έλεγαν παλαιότερα «το ακόνισμα του μυαλού». Οι «Γκραν-μαιτρ» ομολογούν
ότι ο παίκτης σκακιού πρέπει να γνωρίζει πολύ καλά τόσο την ιστορία του σκακιού
όσο και τη θεωρία των κανόνων του, εφαρμόζοντας έτσι απόλυτα το «Χωρίς θεωρία
του είδους δεν υφίσταται σκέψη περί του είδους».
Πιόνια σκακιού του 12ου αιώνα,
που βρέθηκαν στις Εβρίδες
Ιστορία του σκακιού
Το σκάκι έχει αποκτήσει
τους σύγχρονους κανόνες του ήδη από τον 15ο αιώνα στην Ευρώπη. Από εκεί
εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Στην Ευρώπη το είχαν φέρει οι Άραβες (μια
παλιότερη παραλλαγή του) στους οποίους το έδωσαν οι Πέρσες. Μια παλιότερη
παραλλαγή του που παιζόταν στο Μεσαίωνα ονομαζόταν ζατρίκιον. Παραλλαγές του
παιχνιδιού παίζονταν στην αρχαιότητα σε πολλές χώρες και πολλές διεκδικούν την
καταγωγή του.
Το σκάκι, αν και ήδη πολύ
διαδεδομένο, γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη τον 19ο αιώνα στον οποίο έχουμε
διοργανώσεις επισήμων πρωταθλημάτων, οι εφημερίδες ασχολούνται ταχτικά με το
παιχνίδι, γραμματόσημα τυπώνονται με θέμα το σκάκι, η σύγχρονη μορφή των σκακιστικών
πεσσών προτείνεται και βιβλία μελετούν σε βάθος την θεωρία του παιχνιδιού.
Τον 20ό αιώνα (1924)
ιδρύεται η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία. Με την εξέλιξη των υπολογιστών οι
άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να παίξουν σκάκι. Οι μηχανές ήδη στα
τέλη του αιώνα είναι πια υπολογίσιμοι αντίπαλοι ακόμα και για τους ισχυρότερους
παίκτες.
Βασικά μέρη
Τα βασικά μέρη του σκακιού
είναι η σκακιέρα και οι πεσσοί.
Σκακιέρα
Η Σκακιέρα είναι ένα
διάγραμμα που ορίζεται από οκτώ οριζόντιες λωρίδες διασταυρούμενες από οκτώ
κάθετες στήλες διαμορφώνοντας έτσι, συνολικά, 64 τετράγωνα, βαμμένα εναλλάξ με
μαύρο και λευκό χρώμα λεγόμενα άσπρα και μαύρα εναλλάξ (πρόκειται για ίδιο
διάγραμμα που χρησιμοποιείται και στο παιχνίδι της ντάμας), επί των οποίων
φέρονται και μετακινούνται στη συνέχεια οι πεσσοί σύμφωνα με τους κανόνες του
παιγνιδιού.
Πεσσοί σκακιού
Το σκάκι παίζεται με συνολικά
32 ειδικά σχεδιασμένους πεσσούς (πιόνια), εκ των οποίων οι μισοί έχουν χρώμα
λευκό και οι άλλοι μαύρο, που επιλέγονται από τους δύο παίκτες. Για τις
παραλλαγές του παιχνιδιού υπάρχουν περισσότεροι ή λιγότεροι πεσσοί, οι οποίοι
αρκετές φορές είναι και διαφορετικά σχεδιασμένοι ή αντιπροσωπεύουν νέες
ιδιότητες των παραλλαγών αυτών.
Περιγραφή του παιχνιδιού
Κάθε παίκτης ξεκινά την
παρτίδα με 16 πεσσούς κάθε ένας των οποίων ανήκει σε κάποιο είδος που έχει τον
δικό του ιδιαίτερο τρόπο κίνησης και αιχμαλώτισης αντιπάλων κομματιών.
Συγκεκριμένα έχει οκτώ πιόνια, δύο πύργους, δύο ίππους, δύο αξιωματικούς, μία
βασίλισσα και έναν βασιλιά. Ο ένας παίκτης κατέχει τα λευκά και ο άλλος τα
μαύρα, όπως ονομάζονται οι αντιστοίχου χρώματος πεσσοί.
Ο σκοπός κάθε παίχτη είναι
η επίτευξη ματ στον αντίπαλο βασιλιά. Αυτό συμβαίνει όταν ο βασιλιάς απειλείται
(αυτό ονομάζεται σαχ) και δεν υπάρχει νόμιμη κίνηση διάσωσης. Το ματ καθιστά
την αιχμαλώτιση του βασιλιά περιττή καθώς αποτελεί το τέλος του παιχνιδιού.
Το παιχνίδι ξεκινά
παραδοσιακά από συγκεκριμένη θέση όπου οι στρατοί παρατάσσονται αντικριστά. Την
παρτίδα ξεκινά ο λευκός και στην υπόλοιπη παρτίδα οι παίκτες παίζουν εναλλάξ
κινώντας κάποιο κομμάτι τους.
Το σκάκι δεν είναι τυχερό
παιχνίδι. Θεωρητικά δεν υπάρχει κανένας εξωτερικός παράγοντας και τίποτα κρυφό
στην θέση για τους δυο παίκτες. Το παιχνίδι βασίζεται αποκλειστικά στην τακτική
και στην στρατηγική. Όμως οι δυνατότητες του παιχνιδιού είναι τόσο μεγάλες και
περίπλοκες που είναι αδύνατο να συλλογιστεί κανείς όλα τα ενδεχόμενα και αυτό
παρόλο που το παιχνίδι ουσιαστικά καθορίζεται από 32 κομμάτια σε 64 τετράγωνα.
Το σκάκι είναι ένα από τα
δημοφιλέστερα παιχνίδια στον κόσμο. Έχει περιγραφεί όχι μόνο ως παιχνίδι αλλά
και ως τέχνη, επιστήμη και άθλημα. Συχνά θεωρείται ως αφηρημένο πολεμικό
παιχνίδι και ως "πνευματική πολεμική τέχνη" και έτσι η διδασκαλία του
θεωρήθηκε ως τρόπος αύξησης της πνευματικής ισχύος. Το σκάκι παίζεται τόσο για
διασκέδαση όσο και ανταγωνιστικά σε λέσχες, πρωταθλήματα, διαδικτυακά και δια
αλληλογραφίας. Το σκάκι έχει επίσης πολλές παραλλαγές και συγγενικά παιχνίδια
που παίζονται σε διάφορα μέρη του κόσμου.
Το παιχνίδι διεθνώς το
άρχει η διεθνής σκακιστική ομοσπονδία (FIDE, Fédération Internationale des
Échecs) η οποία ιδρύθηκε το 1924 στο Παρίσι και διεξάγει τους αγώνες για το
παγκόσμιο πρωτάθλημα. Οι περισσότερες χώρες έχουν και εθνικές σκακιστικές
ομοσπονδίες. Το σκάκι δεν είναι ολυμπιακό αγώνισμα, αλλά ολυμπιάδες σκακιού
διοργανώνονται κάθε δυο χρόνια.
Σκακιστική γραφή
Υπάρχουν διάφορα συστήματα
καταγραφής για τις σκακιστικές παρτίδες. Τα δυο κυριότερα είδη συμβολισμών
είναι η περιγραφική σκακιστική γραφή η οποία είναι πολύ συνηθισμένη στους
αγγλόφωνους και η αλγεβρική σκακιστική γραφή η οποία είναι πολύ συνηθισμένη σε
όλο τον κόσμο αλλά έχει μεγάλο πλήθος παραλλαγών. Για το σύστημα γραφής δανειζόμαστε
γράμματα από την αλφάβητο (πίνακας ονομάτων και συμβόλων των πεσσών του σκακιού
σε μερικές γλώσσες). Συγκεκριμένα στα ελληνικά (με κεφαλαία) Σ=Πιόνι, Π=Πύργος,
Ι=Ίππος, Α=Αξιωματικός, Β=Βασίλισσα, Ρ=Βασιλιάς. Οι στήλες στην αλγεβρική γραφή
συμβολίζονται με τα μικρά γράμματα {α,β,γ,δ,ε,ζ,η,θ} (ξεκινώντας από αριστερά
προς τα δεξιά όπως κοιτά ο λευκός) και οι γραμμές με τους αραβικούς αριθμούς
{1,2,3,4,5,6,7,8} (ξεκινώντας από την πρώτη γραμμή του λευκού και προχωρώντας
προς τον μαύρο). Έτσι π.χ. το αρχικό τετράγωνο του λευκού βασιλιά συμβολίζεται
ε1.
Στο πλήρες σκακιστικό
σύστημα γραφής σημειώνεται τόσο η αρχική όσο και η τελική θέση του πιονιού ή
του κομματιού (π.χ. Βε1-ε5), αλλά είναι επίσης συνηθισμένη και η συντομευμένη
μορφή, οπότε σημειώνεται μόνο η τελική θέση (π.χ. Βε5). Επιπλέον, οι κινήσεις
των πιονιών σημειώνονται χωρίς το αρχικό γράμμα Σ, αλλά μόνο με την παράθεση
της θέσης (π.χ. ε2-ε4 ή συντομότερα ε4).
Για τα σκακιστικά
προβλήματα χρησιμοποιείται η σκακιστική γραφή προβληματιστών.
Παγκόσμιοι πρωταθλητές
Ακολουθεί κατάλογος των
σκακιστών που κατέκτησαν επίσημα και τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή.
Πίνακας
ονομάτων των πεσσών του σκακιού σε μερικές γλώσσες
Στην σύγχρονη Ελλάδα το
σκάκι, ως επιτραπέζιο παιχνίδι, σύμφωνα με την με αριθμό 10703/1947 Απόφαση του
Υπουργού Δημόσιας Τάξης, έχει συμπεριληφθεί στα "τεχνικά παίγνια". Η
χρήση του επιτρέπεται ελεύθερα σε δημόσιους χώρους, (καφενεία, λέσχες κ.λπ.),
καθώς και στα μέσα μεταφοράς (τρένα, πλοία, αεροπλάνα), χωρίς κανένα
περιορισμό.
Το επίσημο ιστολόγιο της
Ελληνικής Σκακιστικής Ομοσπονδίας βρίσκεται στην διεύθυνση : http://www.chessfed.gr/
Από τη Βικιπαίδεια, την
ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου