ΠΕΙΡΑΙΑΣ: Στο φως ένα θαύμα της αρχαίας τεχνολογίας

ΠΕΙΡΑΙΑΣ: ΤΟ ΠΟΛΥΠΛΟΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΔΡΟΔΟΤΗΣΗΣ

Στο φως ένα θαύμα της αρχαίας τεχνολογίας

Τα πηγάδια ήταν ρηχά, κρήνες δεν υπήρχαν, υδραγωγείο δεν είχε ακόμα κατασκευαστεί.Έτσι, ο αρχαίος Πειραιάς υδροδοτήθηκε με ένα πυκνό σύστημα δεξαμενών, που τώρα βρίσκουν οι αρχαιολόγοι σε πολλά οικόπεδα. Περισσότερες από 600 δεξαμενές και φρέατα έχουν αποκαλυφθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Τα ευρήματα πολλαπλασιάστηκαν με τις σωστικές ανασκαφές που διενεργήθηκαν για την επέκταση της γραμμής 3 του μετρό (Χαϊδάρι - Πειραιάς).

«Η έρευνα των αρχαίων συστημάτων ύδρευσης του Πειραιά στο πλαίσιο των έργων του ΜΕΤΡΟ. Μια πρώτη θεώρηση» ήταν το θέμα ημερίδας που διοργάνωσαν η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων και η Σχολή Πολιτικών Μηχανικών Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Όπως τόνισαν οι διοργανωτές, τα έργα ύδρευσης που αποκαλύφθηκαν στο πλαίσιο των συγκεκριμένων ανασκαφών, «αποτελούν αναμφίβολα ένα ιδιαίτερα σημαντικό έργο της αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας. Περιλαμβάνουν φρέατα, υπόγειες δεξαμενές, ενωτικές σήραγγες και υδραγωγείο».

Σύμφωνα με όσα είπε η αρμόδια έφορος αρχαιοτήτων Στέλλα Χρυσουλάκη, η συνολική έκταση που έχει ελεγχθεί αρχαιολογικά μέχρι σήμερα προσεγγίζει τα 25.000 τ.μ., ενώ σωστικές ανασκαφικές έρευνες έχουν διενεργηθεί σε συνολική επιφάνεια 7.000 τ.μ.

Μια από τις μεγαλύτερες σε έκταση ανασκαφές στην πόλη του Πειραιά, πραγματοποιήθηκε σε χρονικό διάστημα 25 μηνών στον χώρο κατασκευής του Σταθμού Δημοτικό Θέατρο.

Ενδεικτικά είναι και όσα ανέφεραν στην ομιλία τους οι Π. Κουτής και Αιμ. Μπεντερμάχερ - Γερούσης: κατά τη διάρκεια του έργου εντοπίστηκαν συνολικά 115 κατασκευές σχετιζόμενες με το αρχαίο υδρευτικό σύστημα, 43 πηγάδια και φρέατα, 34 δεξαμενές, 32 σήραγγες και 6 φρεάτια. Τα αποτελέσματα καταδεικνύουν τη συνεχή προσπάθεια των κατοίκων της πόλης για την εξασφάλιση του αναγκαίου πόσιμου νερού.

Όπως λέει στο «Έθνος» η κ. Χρυσουλάκη, το μεγαλύτερο τμήμα των αρχαιολογικών ανασκαφών για το μετρό έχει ολοκληρωθεί. Έρευνες γίνονται μόνο στην περιοχή του Δημοτικού Θεάτρου, όπου βρίσκουν και πάλι κατάλοιπα του αρχαίου συστήματος ύδρευσης, αλλά και τοίχους οικιών. Η επόμενη μεγάλη πρόκληση θα είναι η κατασκευή του σταθμού στο παραλιακό μέτωπο του Πειραιά, στο λιμάνι. Και εκεί θα χρειαστεί να γίνουν ανασκαφές, όπως εκτιμά.

Τρεις από τις αρχαίες δεξαμενές θα αποτελέσουν τον πυρήνα μίας έκθεσης στον μοναδικό σταθμό του Μετρό που θα φιλοξενεί αρχαία σε θεματικό σύνολο, στην πλατεία Δημοτικού Θεάτρου. Η έκθεση θα πλαισιώνεται με πλούσιο εποπτικό υλικό και με βίντεο που θα δείχνει πώς λειτουργούσαν όλα κατά την αρχαία εποχή, πώς ξεδιψούσαν δηλαδή οι αρχαίοι Πειραιώτες.

Μέσα στο φθινόπωρο, το κοινό θα μπορεί να δει τα ευρήματα των ανασκαφών για το μετρό του Πειραιά σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο στις Αστικές Πύλες. Στο ισόγειο του ακινήτου που έχει εξασφαλιστεί και διαμορφώνεται τώρα από την Αττικό Μετρό, θα γίνεται η συντήρηση των ευρημάτων.

Το κοινό θα μπορεί να ενημερωθεί με φωτογραφίες και βίντεο και ταυτοχρόνως να παρατηρεί πώς γίνονται οι εργασίες συντήρησης. Όταν ολοκληρωθούν όλες οι ανασκαφές, στον χώρο θα λειτουργήσει μόνιμη έκθεση ευρημάτων.

Η κ. Χρυσουλάκη σημειώνει πως θα γίνουν και ιδιαίτερα εκπαιδευτικά προγράμματα, σχεδιασμένα με ζωντάνια, ώστε τα παιδιά να κατανοούν τι γίνεται σε μια ανασκαφή και πώς συντηρούνται τα ευρήματα. Ο μεγαλύτερος όγκος των ευρημάτων των ανασκαφών του έργου αποτελείται από πήλινα αντικείμενα, τμήματα αγγείων και κεράμων στέγασης.

Υπάρχουν επίσης νομίσματα, εργαλεία, αρχιτεκτονικά μέλη, σπάνια ευρήματα από ξύλο, φουντούκια, καρύδια, αμύγδαλα, κουκουνάρια, πυρήνες ελιάς και σταφυλιών, αποξηραμένα σύκα. Επίσης, βρέθηκαν τμήματα από έντομα (εξωσκελετοί σκαθαριών), καθώς και τμήματα σχοινιών. Δεν λείπουν και τα ξύλινα κατάλοιπα οικοσκευής (τμήματα επίπλων, στοιχεία στέγασης, πόρτα).

Αγγελική Κώττη
akotti@otenet.gr

Αρχαίο υδρευτικό σύστημα

στον υπόγειο Πειραιά

Αποκάλυψη της σκαπάνης για τα έργα του Μετρό

Ο αρχαίος Πειραιάς δεν έλεγε το νερό «νεράκι»! Εξακόσιες δεξαμενές από την πόλη που χτίστηκε στο «ιπποδάμειο σύστημα» έχουν αποκαλύψει οι αρχαιολογικές ανασκαφές.

Τρεις από αυτές θα αποτελέσουν τον πυρήνα μίας έκθεσης στον μοναδικό σταθμό του Μετρό που θα φιλοξενεί αρχαία σε θεματικό σύνολο, στην πλατεία Δημοτικού Θεάτρου. Άλλη μία, που εντοπίστηκε στον χώρο εξόδου του ίδιου σταθμού, αποσπασματική και σε κακή κατάσταση, δεν θα διατηρηθεί σύμφωνα με πρόσφατη γνωμοδότηση του ΚΑΣ.

Σχεδόν κάθε σπίτι στον σύγχρονο Πειραιά έχει κτισθεί επάνω στο αρχαίο υδρευτικό σύστημα, όπως λέει στο «Έθνος» η έφορος αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής και Πειραιά, Στέλλα Χρυσουλάκη. Με τη θεματική έκθεση στον σταθμό μετρό του Δημοτικού Θεάτρου, ο επισκέπτης θα μπορεί να συλλάβει πώς εξυπηρετούνταν μια πόλη που είχε προνοήσει για το υδροδοτικό της σύστημα πριν χτιστεί.

Χιλιόμετρα ολόκληρα καλύπτουν οι στοές κάτω από τον Πειραιά

Το εποπτικό υλικό θα κατευθύνει τους ενδιαφερόμενους προς το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά όπως και προς ανεσκαμμένα οικόπεδα, όπου διατηρούνται ορατά τα αρχαία κατάλοιπα. «Επειδή η δεξαμενή αποτελεί το αρνητικό ενός ελεύθερου χώρου, δεν ήταν δυνατόν να αποσπασθούν και να μεταφερθούν στις προθήκες αυθεντικές δεξαμενές, αλλά ανακατασκευάζουμε κάποιες και με προπλάσματα θα δείχνουμε πώς λειτουργούσε το σύστημα», σημειώνει. Στον σταθμό εντοπίσθηκαν 10 δεξαμενές και 31 φρεάτια. Η πόλη κάτω από την πόλη είχε πολλαπλούς υδάτινους «δρόμους» μέσω των οποίων υδρευόταν και καθαριζόταν.

Ο αρχαίος Πειραιάς διόλου δεν έμοιασε στην Αθήνα που παρουσίαζε οικοδομική αταξία. Πρώτα χαράχτηκε, με βάση το περίφημο και υποδειγματικό σύστημα του πρώτου πολεοδόμου, του Ιππόδαμου, μετά κατασκευάστηκαν τα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης και στο τέλος ήρθε η οικοδομική δραστηριότητα. Μπορεί το «ιπποδάμειο σύστημα», η ακριβής και με ευθείες χάραξη σε τετράγωνα (σαν να χαράζεις σήμερα ένα ταψί μπακλαβά, όπως λένε χαρακτηριστικά οι αρχαιολόγοι) να έχει μείνει στην Ιστορία. Δεν έμεινε όμως στην πραγματικότητα.

Ο σύγχρονος Πειραιάς οικοδομήθηκε «αττικώς» ξηλώνοντας ό,τι βρισκόταν στο υπέδαφος από το παρελθόν του. Σε ελάχιστα σημεία διατηρούνται τα αρχαία κατάλοιπα, συνήθως εγκλωβισμένα σε περιφραγμένα οικόπεδα. Οι δεξαμενές, που είχαν σχήμα παρόμοιο με γυάλα ή κώδωνα, ήταν κατασκευασμένες από λίθους και άργιλο και έφεραν εσωτερικά κονιάματα, ώστε να στεγανοποιούνται. Ήταν δυνατόν να επεκτείνονται με την προσθήκη κοιλωμάτων και συγκοινωνούσαν με στοές, που αν τις μετρήσει κανείς σε ευθεία γραμμή εκτείνονται σε χιλιόμετρα.

Η έκθεση θα πλαισιώνεται με πλούσιο εποπτικό υλικό και με βίντεο που θα δείχνει πώς λειτουργούσαν όλα κατά την αρχαία εποχή, πώς ξεδιψούσαν δηλαδή οι αρχαίοι Πειραιώτες. Στους αμέσως επόμενους μήνες, όπως είπαν η κa Χρυσουλάκη και ο κ. Κυριάκος Κούτσης από την Αττικό Μετρό, το κοινό θα μπορεί να δει τα ευρήματα των ανασκαφών για το μετρό του Πειραιά σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο στις Αστικές Πύλες (Πέριξ της λεωφόρου 34ου Πεζικού Στντάγματος, όπισθεν του Ζαννείου Ορφανοτροφείου, μεταξύ της συνοικίας της Γούβας του Βάβουλα και των Παλιατζίδικων ν.μ.). Στο ισόγειο του ακινήτου που έχει εξασφαλιστεί και διαμορφώνεται τώρα από την Αττικό Μετρό, θα γίνεται η συντήρηση των ευρημάτων.

Το κοινό θα μπορεί να ενημερωθεί με φωτογραφίες και βίντεο και ταυτοχρόνως να παρατηρεί πώς γίνονται οι εργασίες συντήρησης. Όταν ολοκληρωθούν όλες οι ανασκαφές, στον χώρο θα λειτουργήσει μόνιμη έκθεση ευρημάτων.

Η κα Χρυσουλάκη σημειώνει πως θα γίνουν και ιδιαίτερα εκπαιδευτικά προγράμματα, σχεδιασμένα με ζωντάνια, ώστε τα παιδιά να κατανοούν τι γίνεται σε μια ανασκαφή και πώς συντηρούνται τα ευρήματα.

Πηγή: “Έθνος»

http://www.typospeiraiws.gr/αρχαίο-υδρευτικό-σύστημα-στον-υπόγει/