ΠΛΑΚΑ : Το σπίτι με τις Καρυάτιδες και ο αστικός μύθος για τις δύο «αδικοχαμένες αδελφές»

Το σπίτι με τις Καρυάτιδες και ο αστικός μύθος για τις δύο «αδικοχαμένες αδελφές» που δήθεν εξόντωσε η κακιά μητριά.

Οι κόρες τελικά έζησαν μέχρι τα βαθιά γεράματα

Αθήνα, οδός Ασωμάτων 45. Στέκει επιβλητικό ένα καλοσυντηρημένο λαϊκό νεοκλασικό σπίτι, όπου δύο Καρυάτιδες στηρίζουν την οροφή. 

Είναι πολύ νεότερες από τις «ξαδέλφες» στο Ερέχθειο και έχουν τα χέρια τους σταυρωμένα. Το περιβάλλον δεν έχει σχέση με την κλασική εποχή της Ακρόπολης, αλλά με την λαϊκή γειτονιά στου Ψυρρή. Οι κόρες όμως, παραμένουν το ίδιο όμορφες και αγέρωχες, κρατώντας με το κεφάλι τους το βάρος του χρόνου. 

Ο αστικός μύθος που συνοδεύει την ιστορία τους δημιουργήθηκε από έναν ευφάνταστο κουρέα που διατηρούσε για χρόνια κατάστημα του στο ισόγειο. Ο Παναγιώτης Κρητικάκος διηγούνταν στους πελάτες του -ενδεχομένως για λόγους φήμης και προβολής της περιοχής- ότι ο ιδιοκτήτης του κτηρίου είχε δυο κόρες, που πέθαναν και ότι ο δύστυχος πατέρας τους παρήγγειλε τις δύο Καρυάτιδες για να θυμάται για πάντα τα κορίτσια του! 

Οι εκδοχές που έδινε κατά καιρούς ο κουρέας ήταν διάφορες. Μια από αυτές ήθελε τις κόρες του ιδιοκτήτη να έχουν δηλητηριαστεί από την δήθεν κακιά μητριά τους, δηλαδή, την υποτιθέμενη δεύτερη σύζυγο του ιδιοκτήτη, που τις ζήλευε και τις μισούσε… 

Ιωάννης και Ξανθή Καρακατσάνη όταν διέμεναν στο σπίτι της οδού Ασωμάτων μαζί με τα έξι παιδιά τους. Ιωάννης και Ξανθή Καρακατσάνη διέμεναν στο σπίτι της οδού Ασωμάτων μαζί με τα έξι παιδιά τους. Όπως αποκαλύπτει η έρευνα η Ξανθή ήταν η μία Καρυάτιδα και η άλλη ήταν η αδελφή της!

Η ιστορία του κουρέα ήταν εντυπωσιακή αλλά καθόλου αληθινή. Και αυτό γιατί οι απόγονοι του ιδιοκτήτη όχι μόνο διαψεύδουν την ιστορία, αλλά παρουσιάζουν φωτογραφίες και άλλα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι όλοι τους έζησαν πολλά χρόνια και ευτυχισμένα. Οι κόρες χάρηκαν την ζωή τους και ο κουρέας μάλλον άφησε μεγάλο … μούσι. 

Η ιστορία είναι γοητευτική, αλλά χωρίς ξαφνικούς θανάτους, όπως μας την διηγείται η Ρένα Καρακατσάνη, μια από τις εγγονές του ιδιοκτήτη, ο οποίος υπήρξε και ο γλύπτης των Καρυάτιδων! 

Ο Ιωάννης Καρακατσάνης ήταν σπουδαίος Αιγινίτης καλλιτέχνης που θήτευσε δίπλα στον Λεωνίδα Δρόση. Διακρινόταν για τις προτομές που είχε φιλοτεχνήσει, όπως αυτήν στην κεντρική πλατεία της Λαμίας, όπου δημιούργησε τον γνωστό ανδριάντα του Αθανάσιου Διάκου. 

Μετά τον θάνατο του Καρακατσάνη το 1906 η οικογένειά του αποφάσισε να πουλήσει το σπίτι και τα έξι παιδιά του συνέχισαν την ζωή τους διαψεύδοντας τον μυθομανή κουρέα που στο μεταξύ είχε εγκατασταθεί στο ισόγειο. 

 Αυτές είναι οι δήθεν «αδικοχαμένες κόρες» και τα αδέλφια τους! Στην επάνω σειρά, από αριστερά, η Μίνα, ο Αντώνιος (έγινε Γενικός Διευθυντής του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους) και ο Λεώνης. (Ο Μίχος, ο τρίτος γιος, ήταν επίσης γλύπτης και πέθανε κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο). Στην κάτω σειρά, η Ελένη, η γιαγιά Ξανθή και η Σταματίνα.

"Τα περίφημα μοντέλα που έγιναν Καρυάτιδες δεν ήταν κάποιες από τις κόρες του, αλλά η γυναίκα του Ξανθή και η αδελφή της Ευδοξία, οι οποίες πέθαναν πολλές δεκαετίες αργότερα, το 1949 και το 1950 αντίστοιχα αφού χάρηκαν παιδιά και εγγόνια"

. 

 Ο ιδιοκτήτης του σπιτιού της οδού Ασωμάτων και γλύπτης των καρυάτιδων Ι. Καρακατσάνης μαζί με την σύζυγό του Ξανθή, που υπήρξε το μοντέλο μαζί με την αδελφή τη ώστε να κατασκευάσει τις δύο κόρες…

Η διάσημη φωτογραφία του Μπρεσόν

Μια μέρα του ’50 πέρασαν έξω από το σπίτι δύο μαυροντυμένες γυναίκες. Εκεί έτυχε να στέκεται ο κορυφαίος Γάλλος φωτογράφος Ανρί Καρτιέ- Μπρεσόν και τις απαθανάτισε με τη φωτογραφική του μηχανή. Με το ιστορικό κλικ κατέγραψε όλες τις συμβολικές αντιθέσεις της ζωής. Τις μαυροφορεμένες γυναίκες κόντρα στο λευκό της ομορφιάς, τα γηρατειά απέναντι στη νιότη, τη φθορά μπροστά στην αθανασία, το τώρα και το χθες.

«Ξαφνικά συνειδητοποιώ ότι οι φωτογραφίες θα μπορούσαν να φθάσουν την αιωνιότητα μέσω της στιγμής». Henri Cartier Bresson

Σύμφωνα με τον συγγραφέα Δημοσθένη Κούρτοβικ, που ανέλυσε την φωτογραφία στο βιβλίο του «Τετέλεσται» υπάρχουν δύο διαφορετικοί συμβολισμοί. 

Η πρώτη είναι εύκολη και περιλαμβάνει την ευχάριστη εκδοχή ότι «το παρελθόν δεν πέθανε, ότι η λιτή αυστηρότητα, η υποβλητική αρχετυπικότητα των μορφών στην κλασική τέχνη της αρχαιότητας επαναλαμβάνεται στη μορφή και την κίνηση των δύο σύγχρονων Ελληνίδων. Η παράδοση συνεχίζεται». 

Εκτός από την εκδοχή της αθανασίας όμως, υπάρχει και η δυσάρεστη ερμηνεία, ότι «το παρόν είναι ένας θλιβερός απόηχος του παρελθόντος., ότι η ομορφιά κατέληξε στην ασχήμια, όπως τα νιάτα καταλήγουν στα γερατειά. Η σημερινή Ελλάδα είναι το παρακμασμένο πρόσωπο της αρχαίας.» 

 H μαγευτική απόδοση του Γιάννη Τσαρούχη τονίζει την συνύπαρξη

του κλασικού με το λαϊκό.

Ο ιστορικός πίνακας του Τσαρούχη

Την ίδια εποχή (δεκαετία 1950) ο Γιάννης Τσαρούχης εμπνέεται από την νεοκλασική αρχιτεκτονική της Αθήνας και επιστρέφει στο σημείο για να ζωγραφίσει το σπίτι με τις Καρυάτιδες της οδού Αγίων Ασωμάτων. Στον πίνακα είναι διάχυτη η έντονη νοσταλγία για την παλιά πόλη, που κατάφερε να ταιριάξει το κλασικό παρελθόν με το λαϊκό στοιχείο, που προσδίδουν οι άνθρωποι και οι ασχολίες τους. Η μάνα με το βρέφος στην αγκαλιά, ο έφηβος με την φανέλα, ο ναύτης, η γιαγιά με την εγγονή και φυσικά το παραδοσιακό κουρείο του Παναγιώτη Κριτικάκου στο ισόγειο του διώροφου κτιρίου, που δεσπόζουν οι δύο «καρυάτιδες». 

 Το 1988 ο Γιάννης Τσαρούχης επέστρεψε πάνω στο αγαπημένο έργο του και έφτιαξε ένα εντυπωσιακό σκηνικό για τις «Εκκλησιάζουσες του Αριστοφάνη», όπου οι Καρυάτιδες της οδού Ασωμάτων κυριαρχούν.

Σήμερα οι «Καρυάτιδες» έχουν συντηρηθεί και πήραν τον χρόνο που χρειάζονταν για να μείνουν όρθιες. Το κτίριο ανακηρύχθηκε διατηρητέο το 1989 και το υπουργείο Πολιτισμού το έσωσε από κατάρρευση. Δέκα χρόνια αργότερα ανακαινίστηκε με την επίβλεψη του αρχιτεκτονικού γραφείου του Στέφανου Πάντου-Κίκκου και φιλοξενεί τον Σύλλογο Ελλήνων Ολυμπιονικών.

Για λόγους αισιοδοξίας, ας διαλέξουμε λοιπόν την ευχάριστη εκδοχή ότι η ζωή συνεχίζεται. Ας πιστέψουμε ότι οι πορσελάνινες Καρυάτιδες αντέχουν μέσα στο χρόνο, όχι μόνο από πείσμα , αλλά επειδή είναι ωραίες, όπως οι ζωές των ανθρώπων γύρω τους. Ακόμα κι αν είναι μαυροντυμένοι. 

Βάζω στοίχημα ότι αν σταθώ με την φωτογραφική μου μηχανή απέναντι από το σπίτι μπορώ να πετύχω δύο ωραίες κοπέλες να περνούν και σε πείσμα των καιρών να χαμογελούν. Αυτό το κλικ μπορεί να μην βραβευτεί, αλλά σίγουρα θα βολέψει το κλείσιμο αυτού του άρθρου. 

Χρίστος Βασιλόπουλος...

Πηγή: http://www.mixanitouxronou.gr/to-spiti-me-tis-kariatides-ke-o-astikos-mithos-gia-tis-dio-adikochamenes-adelfes-pou-dithen-exontose-i-kakia-mitria-i-kores-telika-ezisan-mechri-ta-vathia-geramata/