Ηλια Μαγκλινη : «Αγών» κατά του Χίτλερ στη Γερμανία

«Αγών» κατά του Χίτλερ στη Γερμανία

Του Ηλια Μαγκλινη

Ο Αδόλφος Χίτλερ υπήρξε αποτυχημένος ζωγράφος, ως συγγραφέας όμως δεν τα πήγε και άσχημα: το διαβόητο «Ο Αγών μου», ευαγγέλιο των απανταχού νεοναζιστών, σχεδόν όπου εκδόθηκε έγινε μπεστ σέλερ, ακόμα και μετά το 1945. Μονάχα στη Γερμανία το βιβλίο ήταν απαγορευμένο. Αλλά το Ομόσπονδο Κράτος της Βαυαρίας, που έχει τα δικαιώματα, αποφάσισε να προβεί σε μια έκδοση πλήρως σχολιασμένη και σχολαστικά επιμελημένη από αρμόδιους ιστορικούς. Γιατί; Διότι το 2015, όταν θα έχουν συμπληρωθεί εβδομήντα χρόνια από τον θάνατο του συγγραφέα, η Βαυαρία δεν θα έχει τα δικαιώματα του έργου πλέον. Νοσταλγοί του εθνικοσοσιαλισμού, ρατσιστικά και αντισημιτικά στοιχεία, θα έχουν το ελεύθερο να εκδώσουν καταπώς επιθυμούν τον «Αγώνα».

Αυτό θέλει να προλάβει το κράτος της Βαυαρίας: μια προπαγανδιστική έκδοση που θα μυθοποιεί τον Χίτλερ. Αντίθετα, μια έκδοση σχολιασμένη από ειδήμονες ιστορικούς θα συντείνει σε μια προσπάθεια απομυθοποίησής του. Ή έτσι πιστεύουν οι βαυαρικές αρχές.

Το «Ο Αγών μου» είναι ένας τόμος οκτακοσίων περίπου τυπωμένων σελίδων, που πρωτοκυκλοφόρησε σε δύο μέρη το 1924 και το 1926. Το 1930 εκδόθηκε σε έναν τόμο. Ακολούθησαν αλλεπάλληλες εκδόσεις με διορθώσεις, στυλιστικές αλλά και επί του περιεχομένου, και έως την πτώση του Γ΄ Ράιχ, είχε κυκλοφορήσει σε περίπου 10 εκατομμύρια αντίτυπα και μεταφραστεί σε 16 γλώσσες.

Ανυπόφορα ανιαρό

Κατά τον Γερμανό ιστορικό Χάγκεν Φλάισερ, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, «διίστανται οι γνώμες πολιτικών, λογίων και ιστολόγων για το βιβλίο που προκάλεσε τόσα δεινά - και ένα μοναδικό, οξύμωρο «καλό»: Με τα (αφορολόγητα!) συγγραφικά δικαιώματα, ο Χίτλερ επιχορηγούσε από το 1936 τις γερμανικές ανασκαφές στην Ολυμπία. Προσωπικά, ανέκαθεν είχα συνηγορήσει να μην κατασπαταλήσει η βαυαρική κυβέρνηση το κοπιράιτ που κατέχει σε μια στείρα στρατηγική «κατενάτσιο», δηλαδή να παρεμποδίζει, εντός και εκτός της χώρας, επανεκδόσεις του μοιραίου βιβλίου-ντοκουμέντου. Έτσι κι αλλιώς, νοσταλγοί (και συλλέκτες) μπορούν να το κατεβάσουν από το Διαδίκτυο, ενώ από τα 10 εκατομμύρια αντίτυπα που τυπώθηκαν μέχρι το 1945 κυκλοφορούν ακόμα πολλά στο παρεμπόριο. Ωστόσο χρειάζεται μάλλον ψυχολογική έρευνα που να μας εξηγεί πώς το κακογραμμένο Μάιν Καμπφ -που ακόμη και ο «αδελφός» Μουσολίνι είχε απορρίψει ως ανυπόφορα ανιαρό- βρίσκει τόσους θαυμαστές ιδίως στην αλλοδαπή - από τη Ρωσία μέχρι την Μέση και Άπω Ανατολή, από τη Βραζιλία έως το Μπανγκλαντές».

Κατά τον Χ. Φλάισερ, «κυρίως για λόγους εμπορικού κέρδους, ενίοτε και κάποιας θολής ιδεολογικής συνάφειας, ανταποκρίνονται οι εκδοτικοί οίκοι. Μόνο στην Τουρκία -με αφορμή το επετειακό έτος 2005- κυκλοφόρησαν 13 (!) διαφορετικές εκδόσεις. Στην Αλβανία, το 2012, ο «Αγών» αποτέλεσε «εκδοτικό γεγονός», αν και επιβλήθηκε πρόστιμο (750 ευρώ!) για παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων - και όχι επειδή υποκινεί φυλετικό μίσος. Οι όπου γης θιασώτες έλκονται από ποικίλα στερεότυπα και μίση: κατά «αλλοφύλων» γενικώς, κατά κομμουνιστών-Ρώσων, κατά Γερμανών (ενίοτε), και κυρίως κατά των Εβραίων, «που κατευθύνουν την πολιτική των ΗΠΑ και της Ε.Ε.», και οι οποίοι (σύμφωνα με την εισαγωγή της τελευταίας πολωνικής έκδοσης) «βγήκαν κερδισμένοι από τον Πόλεμο»!

»Είναι καιρός λοιπόν για μια διεπιστημονικά σχολιασμένη έκδοση, μέσα από την οποία θα αναλύονται οι ψευδολογίες και διαστρεβλώσεις του συγγραφέα και των πηγών του που προέρχονται εκ της διαταξικής λούμπεν-κουλτούρας αντισημιτών, Παγγερμανών, «δαρβινιστών», κ.λπ., του όψιμου 19ου αιώνα. Μια τέτοια πρωτοβουλία, που θα αποκαλύπτει την άλογη εμμονή και ημιμάθεια του αυτοδίδακτου Χίτλερ, θα «αδειάσει» και το όποιο περιεχόμενο του μίζερου -αλλά επικίνδυνου ιδίως σε περιθωριακά τμήματα της νεολαίας- «μύθου» του».

Δεν εξηγεί τίποτα

Επικοινωνήσαμε και με τον Βόλφγκανγκ Μπεντς, ομότιμο καθηγητή Σύγχρονης Ιστορίας και τ. διευθυντή του Κέντρου για την έρευνα του Αντισημιτισμού στο Πολυτεχνείο του Βερολίνου, ο οποίος θεωρεί πως «την επιτυχία του δημαγωγού Χίτλερ, την παραπλάνηση των συγχρόνων του, τον ενθουσιασμό με τον οποίο τόσοι πολλοί Γερμανοί ασπάστηκαν τον εθνικοσοσιαλισμό, όλ' αυτά δεν τα εξηγεί το βιβλίο του Χίτλερ. Γιατί «Ο Αγών μου» δεν αποτελεί το απόσταγμα της εθνικοσοσιαλιστικής κληρονομιάς. Δεν περιέχει το masterplan της δικτατορίας του Χίτλερ και δεν εξηγεί ούτε την πρόθεση για τις δολοφονίες Εβραίων ή για την πραγματοποίηση του Ολοκαυτώματος. Το ότι το βιβλίο του Χίτλερ είναι εμποτισμένο από αντισημιτικό μίσος, ότι μιλάει ακατάπαυστα και παραληρηματικά για την απόκτηση «ζωτικού χώρου», και ο ίδιος διατυπώνει ρατσιστικές, κοινωνικοδαρβινιστικές, ακραία εθνικιστικές εμμονές και ιδεοληψίες, δεν είναι ούτε καινούργιο ούτε διαφωτιστικό, ούτε και μπορεί να τύχει αξιόπιστου σχολιασμού».

Μιλούσε όπως έγραφε

«Τα γραπτά του μετέπειτα δικτάτορα», λέει ο Β. Μπεντς, «είναι ο λίβελλος ενός μανιακού. Σίγουρα οδηγεί στην κατανόηση της ιδεολογίας του συγγραφέα, αλλά δεν μπορεί να εξηγήσει την άνοδό του στην εξουσία. Η νικηφόρα προέλαση του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος και η ανάληψη της εξουσίας από τον ιδεολόγο Αδόλφο Χίτλερ στις 30 Ιανουαρίου του 1933 συνέβη όχι γιατί κανένας δεν είχε διαβάσει το «Ο Αγών μου», αλλά γιατί ο Χίτλερ στις δημόσιες εμφανίσεις του μιλούσε όπως έγραφε. Το υβρεολόγιο ήταν το ίδιο. Για να ξεσκεπάσει κανείς τις αερολογίες του Χίτλερ δεν χρειάζεται ούτε ανατύπωση (είτε ως επιστημονική έκδοση είτε χωρίς σχολιασμό) ούτε όμως να διατηρηθούν οι απαγορεύσεις. Η ανάγκη να διαβάσει κανείς το πλήρες κείμενο συνήθως καταλαγιάζει μετά την ανάγνωση αρκετών παραγράφων και η περαιτέρω περιέργεια αναχαιτίζεται από την ανία. Η μελέτη του «Ο Αγών μου» δεν μετατρέπει πεφωτισμένους πολίτες σε νεοναζί. Η υπόθεση ότι η κατάχρηση του κειμένου του Χίτλερ από ακροδεξιούς λαϊκιστές και δηλωμένους νεοναζί μπορεί να σταματήσει από μία τρόπον τινά υπηρεσιακή, επιστημονικά εγκεκριμένη έκδοση, δεν ισχύει στην εποχή των ΜΜΕ και του Διαδικτύου».

Να προφυλαχθεί η ιστορική μνήμη

Εννοείται ότι η απόφαση για μια έστω και εγκεκριμένη έκδοση ενός τέτοιου βιβλίου δεν είναι εύκολη υπόθεση, πόσω μάλλον όταν καλούνται να την πάρουν γερμανικές αρχές. Η κυβέρνηση του Ομόσπονδου Κράτους της Βαυαρίας πάντως ήρθε σε συνεννόηση με εβραϊκές οργανώσεις και επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος, προτού οδηγηθεί στην απόφαση για την έκδοση του πολύκροτου βιβλίου. Σε αυτό το πνεύμα, ζητήσαμε και εμείς την άποψη του προέδρου του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος, κ. Δαυίδ Σαλτιέλ:

««Ο Αγών μου», γραμμένος από τον ίδιο τον Χίτλερ, δεν είναι ένα κοινό βιβλίο, αλλά περιέχει το ιδεολογικό πρόγραμμα με βάση το οποίο αιματοκυλίστηκε η Ευρώπη στον 20ό αιώνα. Δυστυχώς, μάλιστα, μερικά σημεία του βιβλίου βρίσκονται και στη σύγχρονη νεοναζιστική ιδεολογία.

Ένα βιβλίο όπως αυτό, που περιέχει τις πιο μισαλλόδοξες ρατσιστικές θεωρίες, θα έπρεπε να έχει τύχει της παγκόσμιας περιφρόνησης. Η πρωτοβουλία του κράτους της Βαυαρίας να το εκδώσει με υπεύθυνα σχόλια ιστορικών θα πρέπει να συνοδευτεί με ενέργειες που θα προφύλασσαν την ιστορική μνήμη. Συγκεκριμένα:

Να υπάρχει στο εξώφυλλο του βιβλίου επιγραφή προειδοποίησης ότι το περιεχόμενο του βιβλίου οδηγεί στο μίσος, στις φυλετικές διακρίσεις και σε εγκλήματα όπως αυτά που συνέβησαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η πώληση να συνοδεύεται απαραίτητα με τη δωρεάν παροχή μελετήματος με φωτογραφίες και ιστορικά στοιχεία για τις οικονομικές, κοινωνικές καταστροφές και κυρίως για τις ζημιές στις ανθρώπινες ζωές που προξένησαν σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα οι ναζί με ιδιαίτερη μνεία στο Ολοκαύτωμα. Το σχετικό πληροφοριακό έντυπο υλικό θα μπορούσε να συνταχθεί υπό την αιγίδα των αρμόδιων εκπαιδευτικών οργάνων της Ενωμένης Ευρώπης και του Ευρωπαϊκού Εβραϊκού Συνεδρίου».

https://www.kathimerini.gr/462946/article/politismos/arxeio-politismoy/agwn-kata-toy-xitler-sth-germania