ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΕΦΕΣΟΣ – ΠΕΡΓΑΜΟΣ

Οι περισσότερες κατοικίες στην παλιά πόλη της Περγάμου είναι κτισμένες με πέτρα και βαμμένες με όμορφα λαϊκά χρώματα.

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΕΦΕΣΟΣ – ΠΕΡΓΑΜΟΣ

Αναζητώντας τα ίχνη των προγόνων μας

Δυο πόλεις αρχαίες, μυθικές, που έχουν περάσει για πάντα στο πάνθεον της Ιστορίας ενώνονται μέσα από μία διαδρομή που σταματάει σε δεκάδες άλλες παλιές ελληνικές πολιτείες, καθώς κινείται παράλληλα μετά μικρασιατικά παράλια.

Κείμενο : Κωνσταντίνος Μητσάκης

Αρχαία μεγαλεία, αλησμόνητες πατρίδες, παραλίες, δάση, λίμνες και μεσογειακή φιλοξενία. Η μικρασιατική ακτογραμμή έχει γίνει, εδώ και χρόνια, ένας από τους πιο αγαπημένους προορισμούς των Ελλήνων ταξιδιωτών στη γειτονική χώρα. Κάθε χρόνο πολλά ελληνικά πρακτορεία προσφέρουν διάφορα πακέτα που περιλαμβάνουν ξεναγήσεις σε πολλά αξιοθέατα ελληνικού ενδιαφέροντος της Μικρασίας, ξεκινώντας συνήθως από το Αϊβαλί και καταλήγοντας νότια στο Κουσάντασι.

Η διαδρομή προσφέρεται και για αυτόνομους ταξιδιώτες που είναι πιο εξοικειωμένοι με την περιπέτεια, έχοντας σαν άξονα τις δύο λαμπρές μεγαλουπόλεις του ελληνιστικού κόσμου, την Πέργαμο και την Έφεσο.

Επιλέξτε ως αφετηρία σας το λιμάνι της Μυτιλήνης και πρώτο σταθμό το Αϊβαλί στις απέναντι ακτές, όπου επιβάλλεται τουλάχιστον μια διήμερη στάση. Στη γενέτειρα του Φώτη Κόντογλου και του Ηλία Βενέζη και στο απέναντι Μοσχονήσι θα συναντήσετε παλιά ελληνικά παραδοσιακά σπίτια και τις εκκλησίες του Αγίου Ιωάννη, του Αγίου Γεωργίου και των Ταξιαρχών.

Από εδώ η αρχαία Πέργαμος, που βρίσκεται στην ενδοχώρα, απέχει περίπου 60 χλμ. και η πιο γρήγορη διαδρομή είναι από τα παράλια. Εντούτοις, όμως, αξίζει να διαλέξετε την ηπειρωτική διαδρομή που κατά κάποιο τρόπο ενώνει τις λίμνες Μαντρά και Κεσέλ και κινείται σε όμορφους δασωμένους λόφους, στις πλαγιές των οποίων ξεπηδάνε μικρά χωριουδάκια. Αξίζει γιατί στον δρόμο σας θα συναντήσετε πολλά απομεινάρια της ελληνικής παρουσίας στην περιοχή και έτσι το ταξίδι σας θα αποκτήσει μια εξερευνητική χροιά, γεμάτη από μικρές νοσταλγικές εκπλήξεις.

Στη μυροβόλο Σμύρνη

 Κουσάντασι

Από την Πέργαμο και ακολουθώντας νότια πορεία θα φτάσετε μετά από περίπου 100 χλμ. στη Σμύρνη, όπου σίγουρα θα διανυκτερεύσετε λίγες μέρες. Η σύγχρονη πόλη είναι μια μεγαλούπολη με πολλά ενδιαφέροντα αξιοθέατα, αν και ελάχιστα από αυτά θυμίζουν τη μεγάλη πατρίδα πολλών Ελλήνων Μικρασιατών, εκτός ίσως από το πιο ανοιχτό μυαλό και την παραδοσιακή φιλοξενία των σημερινών κατοίκων της.

Από τη Σμύρνη συνεχίζουμε προς την Έφεσο, η οποία απέχει μόλις 56 χλμ. Αφού θαυμάσουμε την αρχαία πόλη, μπορούμε να κατευθυνθούμε προς το κοσμοπολίτικο Κουσάντασι που βρίσκεται 19 χλμ. νοτιότερα. Από εκεί μπορούμε εύκολα να περάσουμε στην απέναντι Σάμο. Η όλη διαδρομή είναι από τις πιο τουριστικές της Τουρκίας, γεμάτη καταλύματα για κάθε βαλάντιο και, αν εξαιρέσει κανείς κάποιούς κακοφτιαγμένους δρόμους που θα συναντήσετε στα ηπειρωτικά αν αποφασίσετε να «χαθείτε», σίγουρα θα την απολαύσετε.

Η λαμπρή Πέργαμος του Γαληνού

Αν αναζητάτε τις αδιάσειστες αποδείξεις της μακραίωνης παρουσίας του προγονικού μας πολιτισμού στην αντίπερα όχθη του Αιγαίου, ο δρόμος σας θα σας βγάλει στη μεγαλοπρεπή αρχαία Πέργαμο. Με την παρουσία σας στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης της Περγάμου θα διαπιστώσετε ιδίοις όμμασι τι έχει απομείνει από τη φημισμένη Πέργαμο του Γαληνού, η οποία την εποχή της μέγιστης ακμής της (197-159 π.Χ.) αριθμούσε περίπου 160.000 κατοίκους. Χτισμένη ανάμεσα στους παραπόταμους του Κάικου, του Σεληνούντα και του Κητείου, η Πέργαμος ήταν μία μικρή πόλη, μέχρι την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όταν απέκτησε κομβικό χαρακτήρα συνδέοντας τους εμπορικούς δρόμους της Ανατολής και της Δύσης.

Ο σημερινός σύγχρονος οικισμός διατηρεί παραφθαρμένο το αρχαίο όνομα, καθώς ονομάζεται Bergama, και έχει πληθυσμό που φτάνει τους 55.000 κατοίκους. Τα απομεινάρια της αρχαίας πόλης βρίσκονται μόλις 5 χλμ. βορειοανατολικά από το κέντρο της πόλης, στην κορυφή του μικρού λόφου Πήδασου.

Τα διασωθέντα μνημεία στον χώρο της αρχαίας Ακρόπολης είναι πολλά και η αναστήλωση που έχουν πραγματοποιήσει οι αρχαιολόγοι είναι αρκετά ικανοποιητική. Παρεμπιπτόντως, ένα μεγάλο μέρος των ευρημάτων από τις ανασκαφές που έκαναν Γερμανοί αρχαιολόγοι στην περιοχή της Περγάμου μεταφέρθηκαν στις αρχές του 20ου αιώνα στη Γερμανία και φυλάσσονται σήμερα στο Μουσείο της Περγάμου στο Βερολίνο, ένα από τα σημαντικότερα μουσεία του πλανήτη, στο οποίο πρωταγωνιστεί ο περίφημος Βωμός της Περγάμου (Βωμός του Διός Σωτήρος και της Αθηνάς Νικηφόρου).

Δεκάδες αξιοθέατα

Η βιβλιοθήκη του Κέλσου

Τον μακροσκελή κατάλογο των υποβλητικών μνημείων της Ακρόπολης απαρτίζουν ο πάλλευκος ναός του Τραϊανού, το ιερό της θεάς Αθηνάς, το Ηρώο, ο Βωμός του Διός Σωτήρος και της Αθήνας Νικηφόρου (υπάρχει μόνο το βάθρο), το Γυμνάσιο, το Ωδείο, ο ναός της Δήμητρας, η Άνω Αγορά και ο ναός του Διονύσου, ενώ το Θέατρο (χωρητικότητας 10.000 ατόμων), λαξευμένο στην απόκρημνη πλαγιά του λόφου, συναρπάζει με την εξαιρετικά ιδιότυπη κατασκευή του.

Εξερευνώντας κατόπιν τα όρια της σύγχρονής Περγάμου, θα επισκεφθείτε το φημισμένο Ασκληπιείο, τον δεύτερο σημαντικότερο αρχαιολογικό χώρο της πόλης. Το Ασκληπιείο ήταν ένα από τα τρία πιο φημισμένα ασκληπιεία του αρχαίου κόσμου, όπου η θεραπεία βασιζόταν στην αυθυποβολή του ασθενή και όπου έδρασε και ένας από τους διασημότερους γιατρούς της αρχαιότητας, ο περίφημος Γαληνός.

Ακολουθεί η Κόκκινη Βασιλική (Σεράπειο), το Αρχαιολογικό Μουσείο, αλλά και οι παλαιές γραφικές γειτονίες της σύγχρονής πόλης με τα παραδοσιακά ρωμαίικα αρχοντικά που εντυπωσιάζουν με τη νεοκλασική αρχοντιά τους. Επίσης, αξίζει κανείς να κάνει μια περιμετρική βόλτα γύρω από την τεχνητή λίμνη Κεστέλ, που βρίσκεται στα ανατολικά του λόφου Πήδασου και της αρχαίας πόλης. Τόσο οι αρχαιολογικοί χώροι της Ακρόπολης και του Ασκληπιείου όσο και το παλαιό αστικό κομμάτι της Περγάμου περιλαμβάνονται από το 2014 στον κατάλογο των Μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Η διαχρονική μεγαλοπρέπεια της Εφέσου

Τον Μάϊο του 334 π.χ., αφού αποβιβάστηκε στις μικρασιατικές ακτές, ο Μέγας Αλέξανδρος κατατρόπωσε τους Πέρσες με τους οποίους αναμετρήθηκε στον Γρανικό ποταμό. Αυτή η νίκη άνοιξε διάπλατα τον δρόμο στον Μακεδόνα στρατηλάτη για την κατάκτηση όλης της Μικρασίας, καθώς η μία μετά την άλλη οι πόλεις της περιοχής άνοιγαν τις πύλες τους και υποδέχονταν τον διάδοχο του Μεγάλου Βασιλέως.

Η Έφεσος ήταν η πρώτη σημαντική πόλη της Ιωνίας που απελευθέρωσε από τον περσικό ζυγό ο Μέγας Αλέξανδρος, γεγονός που γιορτάστηκε με παρελάσεις, δημόσιες τελετές και θυσίες. Ο ίδιος, μάλιστα, ανέλαβε τη δαπάνη για την εκ νέου ανέγερση του περίφημου ναού της Αρτέμιδος, ο οποίος πυρπολήθηκε από τον Ηρόστρατο την ίδια ακριβώς ημέρα (21/7/356 π.Χ.) που γεννήθηκε ο Αλέξανδρος.

Την εποχή που ο Μακεδόνας Βασιλιάς περπατούσε στους πλακόστρωτους δρόμους της Εφέσου, η μικρασιατική πόλη ήδη θεωρείτο ένα από τα πλουσιότερα αστικά κέντρα της Ιωνίας και ένα από τα σπουδαιότερα πολιτιστικά κέντρα της Ανατολικής Μεσογείου. Κτισμένη αρχικά πολύ κοντά στη θάλασσα, στο στόμιο του ποταμού Καΰστρου, η Έφεσος, που διατηρούσε το υπέροχο προσωνύμιο «θαλασσοθέα», ιδρύθηκε στα τέλη της 2ης π.Χ. χιλιετίας γύρω από ένα ιερό της προελληνικής θεότητας Ευφορίας, την οποία οι αρχαίοι Έλληνες ταύτισαν με την Αρτέμιδα. Η αρχαία πόλη στεφανωνόταν από τους λόφους Κορησό και Πρίονα, ενώ μπροστά της εκτεινόταν η εύφορη πεδιάδα της Εφέσου, το λεγόμενο Εφέσιο πεδίο. Η πλούσια πεδιάδα της καθώς και η παραθαλάσσια θέση της πόλης πάνω στον δρόμο που συνέδεε τη θάλασσα του Αιγαίου με τη μικρασιατική ενδοχώρα συνέβαλαν στη διαχρονική ακμή της.

Η ιωνική πολιτεία έγινε πασίγνωστη κατά την αρχαιότητα χάρη στον Ναό της Αρτέμιδος (Αρτεμίσιο), ένα από τα Επτά Θαύματα του αρχαίου κόσμου, που χρειάστηκε 120 χρόνια για να χτιστεί, ενώ στις σημαντικότερες στιγμές της ιστορικής της πορείας (που διήρκεσε περίπου 2.000 έτη) ήταν το χριστιανικό κήρυγμα αγάπης του Αποστόλου Παύλου στους κατοίκους της πόλης. Μάλιστα, στα χρόνια που ακολούθησαν ιδρύθηκε εδώ η Εκκλησία της Εφέσου, μία από τις πρώτες χριστιανικές κοινότητες της Μικράς Ασίας. Τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα των πρώιμων και μέσων βυζαντινών χρόνων που συναντά κανείς στην περιοχή, περιλαμβάνουν εκκλησιές, λουτρά, και πολυτελείς κατοικίες.

Καθοριστικό ρόλο στη μετέπειτα παρακμή της Εφέσου έπαιξαν οι συνεχείς προσχώσεις του ποταμού Καΰστρου, που απομάκρυναν σταδιακά την πόλη από τη θάλασσα. Σήμερα, μάλιστα, η Έφεσος απέχει περίπου 10 χλμ. από την ακτογραμμή.  

                                        

Μνημείο Παγκόσμιοι Κληρονομιάς

Με αριστουργηματικά μνημεία που αναφέρονται κυρίως στην Ελληνιστική και τη Ρωμαϊκή περίοδο, ο εκτεταμένος αρχαιολογικός χώρος της Εφέσου αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα υπαίθρια αρχαιολογικά μουσεία του κόσμου και περιλαμβάνεται από το 2015 στη λίστα των, Μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, ενώ αξίζει να αναφερθεί ότι μόλις το 15% της πόλης έχει ανασκαφεί.

Η Βιβλιοθήκη του Κέλσου, η μαρμαρόστρωτη κεντρική Οδός των Κουρητών, το Πρυτανείο, η Αγορά, το Ωδείο, η Κρήνη του Τραϊανού, το Μεγάλο Θέατρο (χωρητικότητας 24.000 θεατών), τα Λουτρά της Σχολαστικίας, ο ναός του Αδριανού και οι κατοικίες των πατρικίων συνθέτουν την εικόνα μιας πόλης 250.000 κατοίκων του 2ου π.Χ. αιώνα, η οποία υποδέχεται περισσότερους από 2.500.000 επισκέπτες ετησίως.

ΕΘΝΟΣ-ΤΑΞΙΔΙΑ