Αφιέρωμα στον Ελληνα φωτορεπόρτερ της διασποράς, Δημήτρη Σούλα
Φωτογραφίες της «αποφασιστικής στιγμής»
 | Στην εκκλησία του Forstenried, 1967. |
Ο Δημήτρης Σούλας, που κάλυψε με επιτυχία όλα σχεδόν τα είδη ρεπορτάζ, συνεργαζόταν με το Associated Press και τις περισσότερες μεγάλες εφημερίδες και περιοδικά της Γερμανίας. Παράλληλα, δημιούργησε ένα προσωπικό έργο που σχολίαζε στιγμιοτυπικά με καίριο τρόπο την κοινωνία της εποχής του, με έμφαση στους μετανάστες, στους απόκληρους των δρόμων, στους φοιτητές που διαδήλωναν για την ειρήνη. Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες του υπάγονται στο ανθρωπιστικό πνεύμα που κυριάρχησε στη μεταπολεμική φωτογραφία.
Το έργο ενός σημαντικού Έλληνα φωτορεπόρτερ της διασποράς, του Δημήτρη Σούλα, παρουσιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη, με την επιμέλεια των Ulrich Pohlmann και Ηρακλή Παπαϊωάννου. Η παραγωγή - συνδιοργάνωση είναι του Δημοτικού Μουσείου Φωτογραφίας του Μονάχου, του ΜΦΘ, του Μουσείου Μπενάκη, με την υποστήριξη των Γερμανικών Ινστιτούτων Γκαίτε Ελλάδας.
Η έκθεση παρουσιάζει 90 φωτογραφικά έργα από την περίοδο 1967-1974, όταν ο Δημήτρης Σούλας εργάστηκε ως φωτορεπόρτερ στο Μόναχο. Παράλληλα, θα προβάλλεται ντοκιμαντέρ με τη ζωή και το έργο του δημιουργού, καθώς και φωτογραφίες που δεν παρουσιάζονται στην έκθεση. Την έκθεση συνοδεύει η ομότιτλη έκδοση του Δημοτικού Μουσείο Φωτογραφίας του Μονάχου και του ΜΦΘ.
Το έργο ενός σημαντικού Έλληνα φωτορεπόρτερ της διασποράς, του Δημήτρη Σούλα, παρουσιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη, με την επιμέλεια των Ulrich Pohlmann και Ηρακλή Παπαϊωάννου. Η παραγωγή - συνδιοργάνωση είναι του Δημοτικού Μουσείου Φωτογραφίας του Μονάχου, του ΜΦΘ, του Μουσείου Μπενάκη, με την υποστήριξη των Γερμανικών Ινστιτούτων Γκαίτε Ελλάδας.
Η έκθεση παρουσιάζει 90 φωτογραφικά έργα από την περίοδο 1967-1974, όταν ο Δημήτρης Σούλας εργάστηκε ως φωτορεπόρτερ στο Μόναχο. Παράλληλα, θα προβάλλεται ντοκιμαντέρ με τη ζωή και το έργο του δημιουργού, καθώς και φωτογραφίες που δεν παρουσιάζονται στην έκθεση. Την έκθεση συνοδεύει η ομότιτλη έκδοση του Δημοτικού Μουσείο Φωτογραφίας του Μονάχου και του ΜΦΘ.
 | Ο καγκελάριος Willy Brandt, 1971. |
Στιγμιότυπα της μεγάλης «οικογένειας του ανθρώπου»
Η ιστορία του φωτορεπορτάζ τον 20ό αιώνα γράφτηκε σε μεγάλο βαθμό από ανθρώπους που διέπρεψαν όχι τόσο χάρη σε μια συστηματική εικαστική μαθητεία, αλλά χάρη στη βαθιά επιθυμία να παρατηρήσουν και να καταγράψουν τη ζωή όπως φανερώνεται μέσα στις ακραίες εκφάνσεις της, όπως είναι για παράδειγμα ο πόλεμος, αλλά και μέσα από τη διαρκή ροή των καθημερινών της εκδηλώσεων. «Μια τέτοια περίπτωση, με τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, είναι αυτή του Δημήτρη Σούλα», σημειώνει ο επιμελητής της έκθεσης, Ηρακλής Παπαϊωάννου.
Η ιστορία του φωτορεπορτάζ τον 20ό αιώνα γράφτηκε σε μεγάλο βαθμό από ανθρώπους που διέπρεψαν όχι τόσο χάρη σε μια συστηματική εικαστική μαθητεία, αλλά χάρη στη βαθιά επιθυμία να παρατηρήσουν και να καταγράψουν τη ζωή όπως φανερώνεται μέσα στις ακραίες εκφάνσεις της, όπως είναι για παράδειγμα ο πόλεμος, αλλά και μέσα από τη διαρκή ροή των καθημερινών της εκδηλώσεων. «Μια τέτοια περίπτωση, με τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, είναι αυτή του Δημήτρη Σούλα», σημειώνει ο επιμελητής της έκθεσης, Ηρακλής Παπαϊωάννου.
 |
| Ο συγγραφέας Gunter Grass, 1974. |
Ο Δημήτρης Σούλας γεννήθηκε το 1938 στη Θεσσαλονίκη. Το 1956 τελείωσε εκεί το Β΄ Γυμνάσιο. Το 1959 φοίτησε έξι μήνες στο Goethe Institut του Luneburg, όπου έμαθε τη γερμανική γλώσσα. Την ίδια χρονιά επισκέφτηκε την έκθεση φωτογραφίας «The family of man» στο Αμβούργο. Η έκθεση τον εντυπωσίασε και τον έπεισε ότι η φωτογραφία έχει μοναδικές δυνατότητες έκφρασης. Το 1960-1965 σπουδάζει οικονομία στο περιβόητο «Ινστιτούτο Κοινωνιολογίας» της Φρανκφούρτης και το το 1965 αγοράζει την πρώτη του Spiegelreflex μηχανή, μία Εxakta.
Το Μάρτιο του 1968 αρχίζει να εργάζεται ως ελεύθερος φωτορεπόρτερ. Γυρνάει με τη μηχανή του στους δρόμους του Μονάχου και φωτογραφίζει ανθρώπους σε ασυνήθιστα στιγμιότυπα. Ο υπεύθυνος φωτογραφιών του πρακτορείου Associated Press, Klaus Hampel, εντυπωσιάζεται από τις φωτογραφίες του και του προτείνει να συνεργαστεί με το πρακτορείο ΑP ως ελεύθερος φωτορεπόρτερ, όπως και γίνεται. Το φθινόπωρο του 1970 ο L. Fritz Gruber, ιδρυτής και διευθυντής της Photokina και πρόεδρος της γερμανικής φωτογραφικής εταιρείας, προσκάλεσε το Δημήτρη Σούλα σε ένα συνέδριο στην Κολονία. Εκεί γνώρισε τον Henri Cartier Bresson, ο οποίος του πρότεινε να στέλνει φωτογραφίες του και στο πρακτορείο Magnum. Αρχίζει συνεργασία με το Magnum.
Με την πτώση της Δικτατορίας αποφασίζει να γυρίσει οριστικά στην Ελλάδα. Διαπιστώνει όμως ότι δεν υπάρχει στην Ελλάδα φωτοδημοσιογραφία, όπως την ήξερε στη Γερμανία και ότι οι φωτορεπόρτερ για να ζήσουν φωτογραφίζουν παρελάσεις, γάμους και βαφτίσια. Έτσι, αποφασίζει να ασχοληθεί με το εμπόριο και τις επιχειρήσεις.
Το 2004, 35 χρόνια μετά το τέλος της σταδιοδρομίας του Δημήτρη Σούλα ως φωτορεπόρτερ, ο διευθυντής του Μουσείου Φωτογραφίας του Μονάχου, δρ. Ούλριχ Πόλμαν, ενδιαφέρεται για τις φωτογραφίες του Σούλα και του ζητάει μερικές για το αρχείο του Μουσείου. Ο Δημήτρης Σούλας δωρίζει όλο το αρχείο του (που αποτελείται από 10.000 αρνητικά φιλμ) στο Μουσείο του Μονάχου, θέλοντας έτσι να τιμήσει την πόλη που τον ανέδειξε ως φωτογράφο.
Το Μάρτιο του 1968 αρχίζει να εργάζεται ως ελεύθερος φωτορεπόρτερ. Γυρνάει με τη μηχανή του στους δρόμους του Μονάχου και φωτογραφίζει ανθρώπους σε ασυνήθιστα στιγμιότυπα. Ο υπεύθυνος φωτογραφιών του πρακτορείου Associated Press, Klaus Hampel, εντυπωσιάζεται από τις φωτογραφίες του και του προτείνει να συνεργαστεί με το πρακτορείο ΑP ως ελεύθερος φωτορεπόρτερ, όπως και γίνεται. Το φθινόπωρο του 1970 ο L. Fritz Gruber, ιδρυτής και διευθυντής της Photokina και πρόεδρος της γερμανικής φωτογραφικής εταιρείας, προσκάλεσε το Δημήτρη Σούλα σε ένα συνέδριο στην Κολονία. Εκεί γνώρισε τον Henri Cartier Bresson, ο οποίος του πρότεινε να στέλνει φωτογραφίες του και στο πρακτορείο Magnum. Αρχίζει συνεργασία με το Magnum.
Με την πτώση της Δικτατορίας αποφασίζει να γυρίσει οριστικά στην Ελλάδα. Διαπιστώνει όμως ότι δεν υπάρχει στην Ελλάδα φωτοδημοσιογραφία, όπως την ήξερε στη Γερμανία και ότι οι φωτορεπόρτερ για να ζήσουν φωτογραφίζουν παρελάσεις, γάμους και βαφτίσια. Έτσι, αποφασίζει να ασχοληθεί με το εμπόριο και τις επιχειρήσεις.
Το 2004, 35 χρόνια μετά το τέλος της σταδιοδρομίας του Δημήτρη Σούλα ως φωτορεπόρτερ, ο διευθυντής του Μουσείου Φωτογραφίας του Μονάχου, δρ. Ούλριχ Πόλμαν, ενδιαφέρεται για τις φωτογραφίες του Σούλα και του ζητάει μερικές για το αρχείο του Μουσείου. Ο Δημήτρης Σούλας δωρίζει όλο το αρχείο του (που αποτελείται από 10.000 αρνητικά φιλμ) στο Μουσείο του Μονάχου, θέλοντας έτσι να τιμήσει την πόλη που τον ανέδειξε ως φωτογράφο.
 | Leopoldstrasse, 1970. |
«Το έργο του Δ. Σούλα μπορεί να διαιρεθεί σε δυο βασικές περιοχές, που συχνά επικαλύπτονται μεταξύ τους: τις επαγγελματικές αναθέσεις και την προσωπική δουλειά. Στον τομέα των αναθέσεων υπήρξε ένας πληθωρικός φωτογράφος, που κάλυψε με επιτυχία όλα τα είδη ρεπορτάζ: αστυνομικό, πολιτικό, καλλιτεχνικό, αθλητικό, μόδα, ελεύθερο», λέει ο Ηρακλής Παπαϊωάννου.
«Επέδειξε άνετη προσαρμογή στη σύλληψη χαρακτηριστικών και ασυνήθιστων στιγμιότυπων από πλήθος αθλημάτων, καλύπτοντας εν εκτάσει και τους επεισοδιακούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου. Σε όλες σχεδόν τις αναθέσεις του διακρίνεται μια δεξιότητα στην εκφραστική εικονογράφηση του γεγονότος. Ο Σούλας έκανε ακόμη «εμπορικό γυμνό»: φωτογράφιζε γυμνά μοντέλα για την εφημερίδα Bild-Zeitung, που κοσμούσαν την πρώτη σελίδα του φύλλου, σε ένα είδος λαϊκής έκφρασης της σεξουαλικής απελευθέρωσης.
Από την άλλη πλευρά, στο περιθώριο των επαγγελματικών αναθέσεων βρισκόταν σε διαρκή εγρήγορση, πέρα ακόμη και από τα συνήθως άστατα ωράρια ενός φωτορεπόρτερ, για να δώσει μορφή στις αγωνίες και ιδιαιτερότητες της ανθρώπινης ύπαρξης μέσα από τη διαρκή ροή της καθημερινότητας: ένας μορφασμός, μια χειρονομία, ένας εφήμερος συσχετισμός ανθρώπων και σημείων της αστικής ζωής γινόταν η αφετηρία ενός καίριου σχολίου. Το έργο αυτό, φτιαγμένο από καθαρά προσωπική παρόρμηση, υπήρξε συνειδητά ανθρωποκεντρικό.
«Επέδειξε άνετη προσαρμογή στη σύλληψη χαρακτηριστικών και ασυνήθιστων στιγμιότυπων από πλήθος αθλημάτων, καλύπτοντας εν εκτάσει και τους επεισοδιακούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου. Σε όλες σχεδόν τις αναθέσεις του διακρίνεται μια δεξιότητα στην εκφραστική εικονογράφηση του γεγονότος. Ο Σούλας έκανε ακόμη «εμπορικό γυμνό»: φωτογράφιζε γυμνά μοντέλα για την εφημερίδα Bild-Zeitung, που κοσμούσαν την πρώτη σελίδα του φύλλου, σε ένα είδος λαϊκής έκφρασης της σεξουαλικής απελευθέρωσης.
Από την άλλη πλευρά, στο περιθώριο των επαγγελματικών αναθέσεων βρισκόταν σε διαρκή εγρήγορση, πέρα ακόμη και από τα συνήθως άστατα ωράρια ενός φωτορεπόρτερ, για να δώσει μορφή στις αγωνίες και ιδιαιτερότητες της ανθρώπινης ύπαρξης μέσα από τη διαρκή ροή της καθημερινότητας: ένας μορφασμός, μια χειρονομία, ένας εφήμερος συσχετισμός ανθρώπων και σημείων της αστικής ζωής γινόταν η αφετηρία ενός καίριου σχολίου. Το έργο αυτό, φτιαγμένο από καθαρά προσωπική παρόρμηση, υπήρξε συνειδητά ανθρωποκεντρικό.
 | Sonnenstrasse, 1967 (ανέκδοτη). |
Μελετώντας κανείς το αρχείο του φωτογράφου παρατηρεί πως απέφευγε εμφατικά την απεικόνιση του χώρου ή του τοπίου ως αυτόνομου θέματος. Χρησιμοποιούσε το χώρο ως αναπόφευκτο σκηνικό στο οποίο παίζονται καθημερινά οι ανεξάντλητες παραλλαγές του ανθρώπινου δράματος. Καλλιέργησε τη διαισθητική αντίληψη των πραγμάτων γύρω του, καθώς για να αποτυπώσεις μια στιγμή ενεργείς πριν αυτή έρθει. Έτσι, αυτό που ουσιαστικά συλλαμβάνει κανείς δεν είναι αυτό που βλέπει άμεσα, αλλά αυτό που αφουγκράζεται ότι ακολουθεί την αμέσως επόμενη στιγμή.
Αυτό βέβαια απαιτεί επίσης να περνά κανείς σχετικά απαρατήρητος, να λανθάνει στη σκιά του γεγονότος, πράγμα οπωσδήποτε πιο εύκολο σε μια εποχή που ο φωτογράφος πλανιόταν στους δρόμους χωρίς να ενεργοποιεί αμυντικά ανακλαστικά και οι άνθρωποι διέθεταν ακόμη μεγάλα αποθέματα αυθορμητισμού απέναντι στο φακό. Η κυριαρχία του ανθρώπου στο πρώτο πλάνο ευνοείται στις φωτογραφίες του, χωρίς να συσχετίζεται πάντα αυστηρά με τη φόρμα της υπόλοιπης σύνθεσης».
Το 1970 ο Fritz Gruber, ιδρυτής της Fotokina και πρόεδρος της Γερμανικής Φωτογραφικής Εταιρείας, τον προσφώνησε σε ένα Forum στην Κολονία ως «φωτογράφο της αποφασιστικής στιγμής», στο πνεύμα του Henri Cartier-Bresson.
Αυτό βέβαια απαιτεί επίσης να περνά κανείς σχετικά απαρατήρητος, να λανθάνει στη σκιά του γεγονότος, πράγμα οπωσδήποτε πιο εύκολο σε μια εποχή που ο φωτογράφος πλανιόταν στους δρόμους χωρίς να ενεργοποιεί αμυντικά ανακλαστικά και οι άνθρωποι διέθεταν ακόμη μεγάλα αποθέματα αυθορμητισμού απέναντι στο φακό. Η κυριαρχία του ανθρώπου στο πρώτο πλάνο ευνοείται στις φωτογραφίες του, χωρίς να συσχετίζεται πάντα αυστηρά με τη φόρμα της υπόλοιπης σύνθεσης».
Το 1970 ο Fritz Gruber, ιδρυτής της Fotokina και πρόεδρος της Γερμανικής Φωτογραφικής Εταιρείας, τον προσφώνησε σε ένα Forum στην Κολονία ως «φωτογράφο της αποφασιστικής στιγμής», στο πνεύμα του Henri Cartier-Bresson.
 |
| Επειτα από ένα ποπ κονσέρτο στην Kοnigsplatz, 1971. |
Και όπως λέει χαρακτηριστικά ο Ηρακλής Παπαϊωάννου, «οι διεισδυτικές παρατηρήσεις του περιλαμβάνουν ανθρώπους του μόχθου που παραδίνονται στον ύπνο καταμεσής του δρόμου. Την πόρνη που χειρονομεί ακουμπισμένη στο φανοστάτη. Το ζητιάνο που μοιάζει εγκλωβισμένος ανάμεσα στη βιτρίνα με τα κομψά κοστούμια και στα ακέφαλα σώματα των διερχομένων. Το έκπληκτο βλέμμα της γυναίκας που αιφνιδιάζεται από έναν επιδειξία στην πλατφόρμα του υπόγειου. Τον άντρα που ευπρεπίζεται πριν επιδοθεί στην απαθανάτισή του από ένα αυτόματο μηχάνημα. Το ανώνυμο αστικό πλήθος που μαγνητίζεται από μια δημόσια ομιλία. Τους αυτάρεσκους χίπηδες που χλευάζουν τη διερχόμενη, καλοντυμένη αστή. Την ηλικιωμένη κυρία με το μπαστούνι που χαζεύει τις βιτρίνες με την τρέχουσα εκδοχή της γυναικείας κομψότητας. Τους άντρες που επιχειρούν να αφοπλίσουν τα ντροπαλά χαμόγελα άγνωστων γυναικών στο δρόμο με παρακλητικές χειρονομίες άσκησης πειθούς. Τα λαθραία βλέμματα των περαστικών που χαράζουν τροχιές στο δημόσιο χώρο. Το μεθυσμένο που πετιέται έξω από μια μπιραρία, όπου γίνεται θέαμα ενός τυχαίου πλήθους διερχομένων».
Info
Στιγμιότυπα. Δημήτρης Σούλας, Φωτογραφίες 1967 - 1974
Διάρκεια έκθεσης: 18 Σεπτεμβρίου - 18 Οκτωβρίου 2009
Μουσείο Μπενάκη-Κτήριο οδού Πειραιώς (Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου, τηλ.: 210 34 53 111
ΤΑΤΙΑΝΑ ΡΟΚΟΥ
ΠΗΓΗ
http://www.naftemporiki.gr/t+z/story.asp?id=1710191
Info
Στιγμιότυπα. Δημήτρης Σούλας, Φωτογραφίες 1967 - 1974
Διάρκεια έκθεσης: 18 Σεπτεμβρίου - 18 Οκτωβρίου 2009
Μουσείο Μπενάκη-Κτήριο οδού Πειραιώς (Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου, τηλ.: 210 34 53 111
ΤΑΤΙΑΝΑ ΡΟΚΟΥ
ΠΗΓΗ
http://www.naftemporiki.gr/t+z/story.asp?id=1710191
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου