Η ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ

Η ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ

 «Ηγέρθη, ουκ έστιν ώδε»

Το Μεγάλο Σάββατο είναι για τους ελληνορθόδοξους χριστιανούς η πιο χαρούμενη παραμονή γιορτής του ελληνικού εορτολόγιου. Ας μην λησμονούμε ότι ο λαός συνηθίζει να λέει «Μεγάλο Σαββάτο - χαρές γιομάτο!».

Αλλά και η Εκκλησία συμμεριζόμενη την ίδια χαρά έχει δώσει στην πρωινή ακολουθία της, (ένα συνδυασμό εσπερινού και λειτουργίας), τη χαρούμενη προαγγελία του «Ανάστα ό Θεός». Τα τροπάρια μιλούν όλα για την αναμενόμενη χαρά. Τα αναγνώσματα της Π. Διαθήκης υπαινίσσονται την ανάσταση ("Ιωνάς), που περιγράφει το κατά Ματθαίο Ευαγγέλιο (Ματθ. 28, 1-20).

Όμως η πιο χαρακτηριστική νικητήρια εκδήλωση της ακολουθίας είναι, όταν αμέσως μετά τον Απόστολο βγαίνει στην Ωραία Πύλη ο παπάς, κρατώντας ένα πανέρι δαφνόφυλλα, φωνάζει το βιβλικό:

«Ανάστα ό Θεός, κρίνον την γήν, ότι συ κατακληρονομήσεις έν πάσι τοις έθνεσι»

και προχωρεί προς το εκκλησίασμα ρίχνοντας ή μοιράζοντας τις συμβολικές δάφνες. (Στην Επτάνησο συνηθίζεται ο παπάς να κλοτσά από την Ωραία Πύλη το σωρό τα δαφνόφυλλα, για να κάνει πιο παραστατικό τον θρίαμβο του Χριστού). Την ίδια ώρα οι καμπάνες αρχίζουν να σημαίνουν χαρμόσυνα (ύστερα από τις πένθιμες κωδωνοκρουσίες που ακούγαμε τις προηγούμενες μέρες), κι ό κόσμος έξω στην αγορά πληροφορείται την «πρώτη» αυτή ανάσταση.

Παλιότερα οι εκδηλώσεις, που συνόδευαν αυτή την πρώτη Αγγελία ήταν παντού θορυβώδεις. Μέσα στην εκκλησιά χτυπούσαν τα στασίδια ή κουνούσαν τους πολυελαίους, έξω άρχιζαν τα σμπάρα, ή έριχναν με ορμή στο έδαφος να σπάσουν πήλινα σκεύη. Αυτό βέβαια εξακολουθεί παραδοσιακά να γίνεται στην Κέρκυρα και στη Ζάκυνθο. Αποκαλείται «Κομμάτι» και φαίνεται πώς έχει σχέση με το τροπάρι της Μεγάλης Παρασκευής που λέγει: «ίνα συντρίψω αυτούς ως σκεύη κεραμέως». Ο γενικός αυτός θόρυβος έδωσε αφορμή να καθιερωθεί και η γνωστή παροιμιακή έκφραση «έγινε το ανάστα ο Θεός», ιδιαίτερα μάλιστα από τότε, πού οι εκδηλώσεις ήταν πραγματικά «πανδαιμόνιες».

Πάντως ας μη νομισθεί πως τα θορυβώδη αυτά ξεσπάσματα χαράς (ή κυνηγητά του κακού), πού επαναλαμβάνονται και στη νυχτερινή Ανάσταση, (πυροβολισμοί, τρακατρούκες, πυροτεχνήματα), είναι αποκλειστικά ελληνικά. Τα έχουν κι οι καθολικοί στην Ευρώπη, με το άνομα «Vacarme des ténèbres» (Μ. Πέμπτη και Μ. Παρασκευή), πού θέλουν ν' αναπαραστήσουν την αναταραχή κάτω στον Άδη, όταν κατέβηκε εκεί ο Χριστός, και χρησιμοποιούν γι' αυτό ιδιαίτερα θορυβώδεις ροκάνες, τις crécelles καθώς και χτυπήματα.

Από την πρωινή αυτή λειτουργία του Μ. Σαββάτου κι έπειτα, φεύγει το οποιοδήποτε πένθος. Στην αγορά τονώνεται η κίνηση και στα σπίτια σφάζονται τα αναθρεμμένα για το Πάσχα αρνιά. Σε πολλούς τόπους οι νοικοκυρές παίρνουν με το βαμπάκι από το αίμα τους και σχεδιάζουν σταυρούς προστασίας στην πόρτα τού σπιτιού τους. (Με αυτή την κίνηση αναθυμάται κανείς την έξοδο από την Αίγυπτο των Εβραίων και το πρόβατο της σφαγής, πού, κατά τη θεία εντολή, «λήψονται από του αίματος και θήσουσιν επί των δύο σταθμών... εν τοις οίκοις... Και φάγονται τά κρέα τη νυκτί ταύτη, οπτά πυρί...» (Έξοδος 12, 7-8) έσφαξαν και με το αίμα του έβαψαν τις πόρτες των σπιτιών τους).

Το πρωινό αυτό ολοκληρώνονται παντού οι προετοιμασίες τού Πάσχα. Βάφονται αβγά, ψήνονται κουλούρια, ετοιμάζεται η βραδινή «μαγειρίτσα», από τα εντόσθια τού σφαγμένου αρνιού.

Εννοείται βέβαια ότι, παρ' όλες τις ερεθιστικές μυρωδιές που κυριαρχούν στον αέρα, η νηστεία τού Μ. Σαββάτου τηρείται συνήθως επίσης αυστηρά, ως τα μεσάνυχτα . Η παραδοσιακή μάλιστα νοικοκυρά επαγρυπνεί ώστε τα παιδιά της, να μη «τσιμπήσουν» τίποτε από τα ετοιμαζόμενα «πασχαλινά».

Το βράδυ θα μαζευτούν όλοι νωρίτερα στα σπίτια τους, για μια οικογενειακή «ανασύνταξη». Ο χρόνος, ως τις 11 1/2, περνάει με μια σιωπή, μια εκεχειρία βιοπάλης, πού μόνο βιαστικοί φίλοι μπορεί να τη διακόψουν, τηλεφωνώντας το «Καλή Ανάσταση»!

από το βιβλίο του Δημ. Σ. Λουκάτου,

«Πασχαλινά και της Άνοιξης»