Πάσχα άλλων εποχών

Πάσχα άλλων εποχών

Γράφει ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ 

  

Για το κλίμα των ημερών και, ιδίως, για όσους το Πάσχα «ενδέχεται να είναι κάτι περισσότερο από γραφικό φολκλόρ ή τουριστική ρουτίνα», όπως έγραψε κάποτε ο Σπύρος Τσακνιάς, «καλύτερος οδηγός από τον Παπαδιαμάντη δύσκολο να βρεθεί». Η μαζική έξοδος προς τις εξοχές, η ευλάβεια της Μεγάλης Εβδομάδας και η πασχαλινή ευωχία δεν είναι πάντοτε πράγματα αυτονόητα, κυρίως σε δύσκολες εποχές ή κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες.

Στο διήγημα «Εξοχική Λαμπρή» ο Παπαδιαμάντης περιγράφει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένα μικρό χωριό για να βρει παπά για την Ανάσταση· «οι χωρικοί των Καλυβιών εκινδύνευον να μείνωσιν αλειτούργητοι».

Ανάλογο πρόβλημα, που αποκλίνει από το κλασικό σκηνικό το οποίο έχουμε όλοι στον νου μας για την Ανάσταση, αντιμετωπίζουν οι Έλληνες σε αλλόθρησκα κράτη. Το 1950 ο Σεφέρης γράφει από την πρεσβεία της Άγκυρας στον Ζήσιμο Λορεντζάτο: «Σε λίγο θα πάω στην Ανάσταση, μια Ανάσταση εν πλω. Επειδή δεν υπάρχει εδώ εκκλησιά, κάνουμε εκκλησιά τα γραφεία μας και λειτουργεί ο παπάς που φέρνουμε από την Πόλη».

Ασυγκρίτως πιο δυσάρεστες ήταν οι ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας του 1941. Τα γερμανικά στρατεύματα έχουν ήδη εισβάλει στην Ελλάδα και κατευθύνονται προς την πρωτεύουσα. Το μέτωπο καταρρέει, ο τότε πρωθυπουργός Κοριζής αυτοκτονεί. «Βραδιάζει και από την Αθήνα λείπει κάθε είδους εξουσία», γράφει ο Ασημάκης Πανσέληνος στα «Φύλλα Ημερολογίου» του. «Δέος κατέχει το σύμπαν για τους Γερμανούς. Σκοτεινιάζει κι ο κόσμος ψωνίζει ό,τι βρίσκει και μαζεύει μέσα στο σκότος πράγματα, πράγματα. Διαδίδεται μάλιστα στις γειτονιές πως δεν θα περνούν τα λεφτά (...). Υπάρχει μια αποδέσμευση οικονομική σ' όλο τον κόσμο. Τα Ταμεία, οι Τράπεζες, το Δημόσιο δίνουν μισθούς προκαταβολικά και δάνεια».

Έναν χρόνο αργότερα, το 1942, ο Πανσέληνος σημειώνει: «Το Πάσχα πέρασε με ηρεμία. Χωρίς κρέας βέβαια. Φάγαμε λουκάνικα που 'χαμε πάρει από το "Αγροτικό". Αυγά βάψαμε πρώτη φορά φέτος! Τι γρουσουζιά μας. Τα πληρώσαμε 250 δρχ. το ένα ­ πέρυσι είχαν 2,50 δρχ. Ακούσαμε το πρωί με γαλήνη το Χριστός Ανέστη στο ραδιόφωνο. Μας έδωσε ένα ιδιαίτερο αίσθημα ανακούφισης, σαν κάτι συμβολικό».

Οι πληροφορίες για γεγονότα της καθημερινής ζωής, καθώς και το γενικότερο κλίμα των τότε ημερών αποδίδονται και στις ανάλογες εγγραφές του ημερολογίου του Χριστόφορου Χρηστίδη («Χρόνια Κατοχής»): «Όλες οι φετινές ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας και του Πάσχα», γράφει το 1942, «μου θύμιζαν τη Μ. Εβδομάδα και το Πάσχα πέρυσι. Από τη Μεγάλη Πέμπτη η Αθήνα πνιγόταν στην απόγνωση του πανικού. Τη Μεγάλη Παρασκευή το απόγευμα, ήλθε να επιδεινώσει την κατάσταση η είδηση της αυτοκτονίας του Κοριζή. Παντού μιλούσαν για προδοσία, για λιποταξίες, για υπουργούς που διάλυσαν θεληματικά το στράτευμα. Όλοι τα είχαμε χαμένα».

Αναλυτικότερος από τον Πανσέληνο στις καταγραφές του, ο Χρηστίδης παραθέτει εκτεταμένο δείγμα των τιμών ­ σε λίγο θα φθάσουμε στον πληθωρισμό: «Η λίρα έφθασε τις 45.000 και τα τρόφιμα, μέσα σε δεκαπέντε ημέρες, ακριβήναν κατά 50%. Το ψωμί αυτές τις ημέρες πουλήθηκε 2.400 δρχ., το κρασί 3.800, το λάδι 3.000, το στάρι 3.200, το τυρί φέτα 2.500, το αυγό 220. Η ρετσίνα, με 50% νερό, 340 δρχ. Τις ημέρες των εορτών ο κόσμος τις πέρασε με την αγωνία τού τι θα φάει».

Από την αγαθότητα των χωρικών και των ιερέων του Παπαδιαμάντη μέχρι τη δυστυχία της Κατοχής η απόσταση είναι πολύ μεγάλη.

Δεν είναι άστοχο να θυμόμαστε κάπου κάπου ότι η μαζική έξοδος αυτών των ημερών, η καλοπέραση και η ευωχία δεν είναι (ή δεν ήταν) πάντα αυτονόητες. 

Καλό Πάσχα!

ΤΑ ΝΕΑ 25.4.1997