ΓΙΑΝΝΗ Β. ΠΕΠΠΑ: Μακεδών: Τι σημαίνει το όνομα

Μακεδών: Τι σημαίνει το όνομα

Γράφει ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣ. ΠΕΠΠΑΣ

Φιλόλογος- συγγραφέας

ΜΙΑ ΑΠΟ τις βόρειες φυλές του ελληνικού κόσμου ήταν αυτή των Μακεδόνων. Κατά τον Ηρόδοτο, κατοικούσαν στην Πίνδο («οίκεε εν Πίνδω, Μακεδνόν καλεόμενον», Ηρόδ., 156). Από κει, φαίνεται, κινήθηκαν ανατολικά, όπου και εγκαταστάθηκαν μόνιμα, δημιουργώντας το Βασίλειο των Μακεδόνων. Λογικό είναι ότι δεν θα εγκατέλειπαν ποτέ την αρχική κοπίδα τους ούτε τις σχέσεις τους με τους γείτονες Ηπειρώτες. Τρανή απόδειξη αποτελεί η Ολυμπιάδα, πριγκίπισσα των Μολοσσών της Ηπείρου, κόρη του βασιλιά Νεοπτόλεμου Β', που έγινε σύζυγος του βασιλιά Φιλίππου Β’ των Μακεδόνων και υπήρξε μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. [Γεννήθηκε στην αρχαία Πασσαρώνα, στον σημερινό νομό Ιωαννίνων, το έτος 373 π.Χ. και μεγάλωσε στο αρχαίο Ορραον. Έζησε ως σύζυγος του Φιλίππου Β' στην Πέλλα και στις Αιγές (σημερινή Βεργίνα). Δολοφονήθηκε με λιθοβολισμό στην Πύδνα του Θερμαϊκού Κόλπου, με εντολή του Κάσσανδρου (στρατηγός και επιμελητής του μακεδόνικου θρόνου, το έτος 316 π.Χ.)

Στην ουσία, η οροσειρά της Πίνδου αποτελεί το φυσικό όριο ανάμεσα στα ελληνικά φύλα της Ηπείρου και στους Έλληνες Μακεδόνες.

Υπάρχει, μάλιστα, και μια χαρακτηριστική ομοιότητα αυτών των δύο φύλων (Ηπειρώτες και Μακεδόνες): Χρησιμοποιούσαν, παράλληλα με την ελληνική, ιδιωματικό γλωσσικό κώδικα/τοπική διάλεκτο. Πολλοί συγγραφείς αναφέρουν το μακεδονιστί ομιλείν («ενίων δε και το μακεδονίζειν εκλιπόντων», Πλούτ., Αντ. 27 «μακεδονίζοντάς τ' οίδα πολλούς των Αττικών διά την επιμιξίαν», Αθήν., 3,122Α).

Για τους Ηπειρώτες έχουμε την αναμφισβήτητη καταγραφή του Θουκυδίδη (σε πολλά σημεία στο βιβλίο Β) ότι Θεσπρωτοί, Μολοσσοί και Χάονες χρησιμοποιούσαν βαρβαρικό (δηλαδή διαφέροντος του κανονικού / καθιερωμένου) ιδίωμα. Η διάλεκτος αυτή θα περιοριστεί σταδιακά στον Βορρά, στους ακρινούς Χάονες, και, όταν η εσχατιά αυτή του Ελληνισμού περί τον 2ο αι. λάβει τον γεωγραφικό προσδιορισμό Αρβανον (=Λευκά Ορη, Λευκή Χώρα), αυτοί οι μεθόριοι Έλληνες θα χαρακτηριστούν τοπωνυμικά Αρβανίτες και το διασωσμένο γλωσσικό μόρφωμα τους ως αρβανίτικα. Το όνομα «Μακεδών» αποτελεί ελαφρά διαφοροποιημένη απόδοση του επιθέτου «Μακεδνός», που σήμαινε μακρός, μακρύς, ψηλός. Άλλοι λεξικογράφοι το δίνουν και ως κωνικός, πυραμιδοειδής, δηλαδή ψηλός με αιχμηρή απόληξη. Ο Μανόλης Ανδρόνικος, καθηγητής μου Αρχαιολογίας στη Φιλοσοφική του ΑΠΘ, επέμενε ότι τα ονόματα «Μακεδών» και «Μακεδνός» προέρχονται από τη ρίζα μακ- [μηκ-, από εδώ μακρύς, μήκος, μακεστήρ [«μακεστήρ μύθος», Αισχ. Πέρσες 698] κ.ά.], κάτι που, βέβαια, είναι οφθαλμοφανές και αυταπόδεικτο.

Η ισχυρή αυτή ένδειξη ότι οι Μακεδόνες υπερείχαν κατά το ύψος εξηγεί προφανώς και τη χρήση του πολύ μακρού μακεδονικού δόρατος, της σάρισας. Η σάρισα ήταν αρχαίο όπλο, ένα δόρυ μεγάλου μήκους, το βασικό επιθετικό όπλο της Μακεδονικής Φάλαγγας. Η σάρισα ήταν κατασκευασμένη από σκληρό ξύλο κρανιάς, δέντρο που αφθονεί στα βουνά της δυτικής Μακεδονίας (της Άνω Μακεδονίας των αρχαίων). Η κρανιά φτάνει σε μεγάλο ύψος με ευθύ κορμό, παρέχοντας έτσι δόρατα με μεγάλο μήκος, σχετικά ελαφρά, με σκληρότητα και αντοχή.

Χαρακτηριστικό της σάρισας, το οποίο κυρίως διαφοροποιούσε τη μακεδονική από τις οπλιτικές φάλαγγες, ήταν το μήκος της. Αρχικά περίπου 5,5 μέτρα, έφτασε τον 2ο αιώνα π.Χ. τα 6,5 μέτρα. Είχε σιδερένια αιχμή και σαυρωτήρα στο αντίθετο άκρο ως αντίβαρο, αλλά και για να καρφώνεται στο έδαφος. Ο φαλαγγίτης τη χειριζόταν με τα δύο χέρια. Η λέξη είναι άγνωστης ετυμολογίας και προφανώς αποτελεί κατάλοιπο ιδιωματισμού της μακεδονικής διαλέκτου ή λεξιδάνειο από τους γειτονικούς λαούς. Σάρισες ονομάζονταν τα μακεδονικά δόρατα και προτού Φιλίππου, αυτός όμως επινόησε την αύξηση του μήκους τους και ως εκ τούτου δημιούργησε τη μακεδονική φάλαγγα.]

Τα ονόματα «Μακεδών» και «Μακεδονία» (=η χώρα των Μακεδόνων) είναι άρρηκτα συνυφασμένα με την ελληνική γλώσσα και την ελληνική Ιστορία. Αποτελούν οργανικό τμήμα της ελληνικής αρχαιότητας, που μέσα από τον χρόνο, με αγώνες και αίμα, έφτασαν κραταιά ως βασικά δομικά συστατικά της σημερινής ελληνικής οντότητας. Η προάσπιση με κάθε κόστος αυτών των ονομάτων αποτελεί εθνικό χρέος και η τυχόν αδιαφορία ή πλημμέλεια προστασίας τους συνιστά βαθιά προσβολή και προδοτική άρνηση των ιερών και των οσίων της ελληνικής ταυτότητας μας.

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ/Επιστολές/18.11.2018