Νίκος Ι. Κωσταρας : Έλληνες θαλασσομάχοι επί Τουρκοκρατίας

Έλληνες θαλασσομάχοι επί Τουρκοκρατίας

Γράφει ο Νίκος Ι. Κωσταρας

Οι καταδρομές των Ελλήνων κουρσάρων είχαν διαφορετική έννοια από την πειρατεία. Άλλο πειρατής κι άλλο κουρσάρος. Ο Έλληνας κουρσάρος ήταν τιμωρός και όχι άρπαγας. Μ' αυτόν τον τρόπο πρόσφερε εθνικές υπηρεσίες. Από τους αγώνες αυτούς με τους πειρατές θα μάθει τη ναυτική τέχνη και θα αναδειχθεί με τον καιρό φοβερός πειρατομάχος και κουρσάρος ο ίδιος.

Η θαλασσινή εποποιία των Ελλήνων καταδρομέων της προεπαναστατικής περιόδου αποδεικνύει συν τοις άλλοις και την επίδοση και ικανότητα των προγόνων μας στα θαλάσσια έργα. Το ότι στις καταδρομές διακρίνονταν και ορεσίβιοι πολεμιστές, που εύκολα μεταβάλλονταν σε ατρόμητους θαλασσομάχους κουρσάρους, προσαρμοζόμενοι σε ελάχιστο χρονικό διάστημα στις συνθήκες του ναυτικού επαγγέλματος, αποδεικνύει ότι η ναυτοσύνη ενυπάρχει, ως γονίδιο στο κύτταρο της φυλής μας.

Αρκετοί καταδρομείς κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας έδρασαν στα ελληνικά πελάγη, αλλά χαρακτηριστικά θα αναφέρομε τον κορυφαίο των Ελλήνων καταδρομέων Λάμπρο Κατσώνη (1752-1804), που τον έστειλε η αυτοκράτειρα της Ρωσίας Αικατερίνη Β' για να ενεργήσει καταδρομές εναντίον της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Γεννήθηκε στη Λιβαδειά, δεν ήξερε από θάλασσα, κι όμως άμα έβαλε ποδάρι, την κατέκτησε. Μέγας καπετάνιος, άφταστος πελαγομάχος.

Έγινε πρώτος δάσκαλος του ραγιά στα έργα του θαλασσινού πολέμου. Χαρακτηρίστηκε νέος Θεμιστοκλής. Ξεκίνησε από την Τεργέστη το 1788, όπου η Ελληνική Κοινότητα τον εφοδίασε με τη θρυλική φρεγάτα Αθηνά της Άρκτου και σε λίγο χρονικό διάστημα έγινε κυρίαρχος του Αιγαίου. Πριν σταματήσει τη δράση του, πέταξε το σπαθί του στα κύματα και προφήτεψε: «Εγώ χάνομαι. Εσύ σπαθί μου στάσου στη θάλασσα, αρραβώνας του λυτρωμού της Ελλάδος». Μαζί του υπηρέτησε και ο κατόπιν ναύαρχος του Εικοσιένα Ν. Αποστόλης.

Άλλοι αξιόλογοι καταδρομείς ήσαν οι οπλαρχηγοί του Ολύμπου, που με την επικράτηση του Αλή Πασά συγκρότησαν καταδρομικό στολίσκο με εβδομήντα μαύρα καράβια με έδρα τη Σκιάθο. Επικεφαλής του στόλου ο Γιάννης Σταθάς με συνεργάτες τους ορεσίβιους Νικοτσάρα, Βλαχάβα, Καζαβέρνη, Λαζαίους, Τσαχίλα, Μπιζιώτη, Σύρο, Ρομφέη και τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Αναφέρθηκαν αυτοί οι ορεσίβιοι γιατί έγιναν άριστοι θαλασσινοί καταδρομείς και αντικατέστησαν τη ρωσική σημαία με την πρώτη κυανόλευκο! Δεν δίστασαν να τα βάλουν και με τα πολεμικά του Καπουδάν πασά. Το Αιγαίο ήταν γεμάτο στην προεπαναστατική περίοδο από ελληνοκουρσάρικα που αντιμάχονταν στα οτζακλίδικα αρμαμέντα. Αυτά ήταν οι πρόδρομοι και δάσκαλοι της γιγαντωμένης ναυτιλίας μας που κυριάρχησε στη Μεσόγειο, εκμεταλλεύθηκε τον αγγλογαλλικό ανταγωνισμό και θεμελίωσε τη θαλάσσια κυριαρχία μας.

Και ο κατόπιν πάμπλουτος εθνικός ευεργέτης Ιωάννης Βαρβάκης αρχικά ήταν κουρσάρος, αλλά η συνθήκη του 1774 σταμάτησε την κουρσάρικη σταδιοδρομία του. Μέγας φιλάνθρωπος ευεργέτης, δεν ξέχασε το παλιό του επάγγελμα και δώρισε ένα σημαντικό ποσό για να ιδρυθεί Ναυτική Σχολή στην Ελλάδα.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ τ.333/1996